Binding and script features: Ebrulu kağıtla kaplı mukavva cilt. Tezhip özellikleri : Cetveller ve önemli görülen bazı kelimeler kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.Physical description: 70 leaves, (21 lines)/ 20,5x12 cm.Contents: Mütercim eserin girişinde İmam Gazalî’nin Kimyây-ı Saâdet’in girişinde (evvelinde) Müslümanların özelliklerini dört fasılda anlattığını bunların da marifet-i nefs, marifetullah, marifet-i dünya ve marifet-i ahiret olarak sıraladığını belirtir. Fakat mütercim beşinci bir fasıl daha sayarak bunun da muhabbetullah olduğunu belirtmektedir. Sonrasında ise kaynak kitap Kimyâ-i Saadet’in Farsça olduğu için eserden birçok kimsenin istifade edemediğini ve bu tercümeyi yaptığını belirtmektedir.1a’da liyakate dair Türkçe manzume vardır. 70a’da istinsahla alakalı beyit vardır. 70b boştur. Az sayıdaki tashih kayıtlarının dışında derkenarlar boştur. Tashih kayıtları da müstensih tarafından yazılmış olmalıdır. Nüsha reddâdelidir.Paper type: Âherli, fligranlı, sarı renkli orta kalınlıkta kağıtCalligraphic style: Talik / Taʿlīq scriptInk color: SiyahNotes: Written as one column in 21 lines per page. Taʿlīq script in black ink. It has a cartoon binding covered with marbeled paper.Description of script: Yaprak sayısı : 70 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 150x65 mm / Kağıt boyutu : 205x120 mm / Yazmanın başı - sonu : 1b - 70a
Binding and script features: Üzeri vişne çürüğü deri kaplı, şemseli ciltPhysical description: 111 leaves, (15 lines)/ 18x11 cm.Contents: el-Erba‘înu’t-Tâiyye olarak da bilinen elimizdeki Arapça eser, Kırk Hadis türünde kaleme alınmıştır. Eser sahibi kırk hadis ezberleyenlere yönelik müjde barındıran hadislerin eserin sebeb-i telifi olduğunu kaydetmektedir. Müellif mukaddimede her bir tanesi ayrı sahabeden rivayet edilmiş olan kırk hadisin her birisini ayrı bir şeyhten dinlediğini belirtmekte ve her hadiste, hadisi rivayet eden sahabenin ismini, künyesini, nisbesini, yaşını, bazı faziletlerini de yazdığını, ayrıca her hadisin ardından bazı faydalı bilgiler de ilave ettiğini kaydetmektedir. Yeri geldikçe konuya uygun rivayetler (hikâye) ve şiirler de eklediğini ifade eden müellif, esasında esere “Ameller niyetlere göredir,” hadisiyle başlamak istediğini fakat kitabın tertibine göre Ebu Bekir es-Sıddîk’ten rivayet edilen hadisle başlaması gerektiğini belirtmektedir. Eserde her on hadis için ayrı bir bölüm açılmıştır. Bu bölümlerin sonunda da ayrıca kitabet kaydı vardır. Eserin tahrîci yapılmış olup Riyad (1996) ve Beyrut (2015) baskıları bulunmaktadır. Nüshanın müstensihi Mürşid b. Zeynelabidîn b. Yahya b. Muhammed b. el-Ğıyâs el-Huseynî’dir. İstinsah tarihi yoktur. On birinci hadise başlamadan önce müstensih, bu hadisi 551 Şevval/Kasım-Aralık 1156’da müellif et-Tâi’den işittiğini kaydetmektedir (Semâ‘ kaydı). Dolayısıyla bizim nüshamızın dip nüshasının müellifin talebesine ait olduğunu söylemek mümkündür. 1a’da eserin künye bilgisi yer almaktadır. 112a’da alternatif tıbba dair Türkçe fevâid vardır. 112b’de ise Türkçe fetva vardır. Bazı derkenarlarda tashih kayıtları bulunmaktadır. Nüsha reddâdelidir.Paper type: Âherli, açık renkli, orta kalınlıkta kağıtCalligraphic style: Nesih / Naskh scriptInk color: SiyahNotes: Written as one column in 15 lines per page. Naskh scripts in black ink with titles in red. Maroon leather binding with medallion, şemse.Description of script: Yaprak sayısı : 111 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 15 / Yazı alanı boyutu : 110x60 mm / Kağıt boyutu : 183x115 mm / Yazmanın başı - sonu : 1b - 111b
Binding and script features: Ciltsiz. Tezhip özellikleri : 1a altın varak zemin üstüne yeşil çerçeve içinde yaprak ve çiçek desenli, tığlı mihrabiye, 1b-2a varakları altın varak çerçeve içinde Physical description: 348 leaves, (33 lines)/ 30x19 cm.Contents: Arapça’dan Türkçe’ye alfabetik sözlük olan eser Osmanlı döneminin en meşhurlarındandır. Bazı sayfa kenarlarında kısa ilaveler vardır. Diğer nüshalar: Eserin çok sayıda yazma ve matbu nüshası vardır. Bkz. kaynakça.Paper type: Beyaz, aharlı, filigranlı, suyollu kağıtCalligraphic style: Nesih kırması / Harakāt Naskh scriptInk color: Siyah, başlıklar, madde başı kelimeler ve keşideler kırmızıNotes: Written in 33 lines per page. Harakāt Naskh script in black ink with captions in red. The cover is missing.Description of script: Yaprak sayısı : 348 / Satır sayısı : 33 / Yazı alanı boyutu : 222x101 mm / Kağıt boyutu : 298x190 mm / Yazmanın başı - sonu : 1b - 348b
Binding and script features: Deffeler sarı kağıt kaplı mukavva, sırtı kahverengi deri, mıklepliPhysical description: 10 leaves, (17 lines)/ 20x11 cm.Contents: "1a’da Mûsâ İbni Ali’ye ait 39 tarihli istishap kaydı. 22 “Kıt’a”dan oluşan manzum Arapça-Türkçe sözlük. Eser üzerine akademik çalışma yapılmıştır: İki Kur'an sözlüğüContents: haz. Cemal Muhtar. İstanbul : Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV)Contents: 1993. 281Contents: 52 s."Paper type: Kremrengi, orta kalın, aharlı, suyollu kağıtCalligraphic style: Harekeli nesih / Harakāt Naskh script Ink color: Siyah, başlıklar, keşideler ve yazı alanı çerçevesi kırmızıNotes: Written as two columns in 17 lines per page. Harakāt Naskh script in black ink with titles and borders in red. Yellow paperback with flap.Description of script: Yaprak sayısı : 10 / Sütun sayısı : 2 / Satır sayısı : 17 / Yazı alanı boyutu : 160x109 mm / Kağıt boyutu : 200x145 mm / Yazmanın başı - sonu : 1b - 10a
Binding and script features: Ciltli değildir. Formalar biribirinden ayrılmış durumdadır.Physical description: 24 leaves, (13 lines)/ 17x11 cm.Contents: "Eserin sonunda (24b-25b) Farsça olarak Mevlana’ya ithafen yazılmış soru-cevap şeklinde küçük bir tasavvufî risale bulunmaktadır. Eser üzerine akademik çalışma yapılmıştır: İki Kur'an sözlüğüContents: haz. Cemal Muhtar. İstanbul : Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV)Contents: 1993. 281Contents: 52 s."Paper type: Kremrengi, aharlı, suyollu kağıtCalligraphic style: Harekeli nesih / Harakāt Naskh scriptInk color: Siyah; başlıklar ve Arapça kelimeler kırmızıNotes: Written in 13 lines per page. Harakāt Naskh script in black ink with titles and arabic words in red.Description of script: Yaprak sayısı : 24 / Satır sayısı : 13 / Yazı alanı boyutu : 140x80 mm / Kağıt boyutu : 168x110 mm / Yazmanın başı - sonu : 1b - 24a
Binding and script features: Stilize yaprak ve çiçek desenli beyzi şemseli, kahverengi deri ciltPhysical description: 4 manuscripts in 1 volume, (7 lines)/ 15x11 cm.Contents: Bu, birbirinden farklı 4 ayrı yazmanın bir araya getirilip ciltlenmesiyle oluşturulmuştur (Yazma numaraları : MS 319, MS 320, MS 321, MS 322). MS 319 : Eser alfabetik Arapça-Türkçe sözlüktür. Kenarlarda eklemeler vardır. Eserin sonunda (69b-71) çeşitli dualar ve muska metinleri vardır. Eser Firişteoğlu Lugatı’nın alfabetik sıraya göre düzenlenmiş mensur halidir. Lugatı düzenleyerek bu hale getiren kişi girişte adını vermez, bununla beraber esere bazı küçük ilaveler yaptığını ve amacının lugat kullanımını kolaylaştırmak olduğunu söyler. MS 320 : Eser Arapça ve Farsça kelimelerin Türkçe karşılıklarının verildiği küçük bir alfabetik sözlüktür. Kenarlarda eklemeler vardır. Lugat kısmının sonunda 129a-136a: Arapça ve Farsça zamir, edat ve sayılar Kitâb-ı Muzmirât başlığıyla listelenmiştir. Eserin sonunda 136b-137a: çeşitli ilaç tarifleri bulunmaktadır. MS 321 : Sözlük Arapça bir girişle başlar. Eserde Arapça kelimeler anlamları bakımından tasnif edilerek 23 bölüme ayrılmış ve her bölümde ilgili kelimelerin Türkçe karşılıkları verilmiştir. Bazı sayfa kenarlarında eklemeler vardır. MS 322 : Sözlük “kıtalar” halinde düzenlenmiş, fakat kıtalara numara verilmemiştir. Eser manzum bir sözlük görünümündedir, bununla beraber vezin söz konusu değildir. Kıtaların büyük kısmının 10 mısradan oluşması eserin adının muhammesat olduğunu ve başlığın sehven muhammesat olarak yazılmış olabileceğini akla getiriyor.Paper type: MS 319 : Kremrengi, aharlı kağıt. MS 320 : Beyaz (bazı sayfalar açık kahverengi), aharlı kağıt. MS 321, MS 322 : Beyaz, aharlı kağıtCalligraphic style: MS 319, MS 320, MS 321, MS 322 : Harekeli nesih / Harakāt Naskh scriptInk color: MS 319, MS 320, MS 321 : Siyah, başlıklar ve keşideler kırmızı. MS 322 : SiyahNotes: Four different manuscripts bound in one volume. Written in 7 lines per page. Harakāt Naskh script in black ink with captions in red. Brown leather binding with medallion, şemse.Description of script: MS 319 : Yaprak sayısı : 69 / Satır sayısı : 7 / Yazı alanı boyutu : 100x70 mm / Kağıt boyutu : 148x110 mm / Yazmanın başı - sonu : 1b - 69a. MS 320 : Yaprak sayısı : 65 / Satır sayısı : 7 / Yazı alanı boyutu : 100x70 mm / Kağıt boyutu : 148x110 mm / Yazmanın başı - sonu : 71b - 136a. MS 321 : Yaprak sayısı : 31 / Satır sayısı : 7 / Yazı alanı boyutu : 100x70 mm / Kağıt boyutu : 148x110 mm / Yazmanın başı - sonu : 137b - 168a. MS 322 : Yaprak sayısı : 19 / Satır sayısı : 7 / Yazı alanı boyutu : 100x70 mm / Kağıt boyutu : 148x110 mm / Yazmanın başı - sonu : 169b - 188a
Binding and script features: Kahverengi, yaprak desenli şemseli, deriPhysical description: 206 leaves, (18 lines)/ 21,5x16 cm.Contents: Eserin baş tarafı eksiktir. Sözlük, Arapça üçlü kök esasına göre “Bâbü’l-Bâ”da “faslu’l-bâ” ile başlar. Her Arapça kelimenin altına bir veya iki kelimeyle Türkçe karşılığı yazılmıştır. 57a’da Belviran Kadısı Es-Seyyid Ali Efendi’ye ait mühür ve sonradan silinmiş vakıf kaydı var. Eser, Arapça sözlükler Sıhâh ve Kâmûs’tan seçilen kelimelerin, yine Arapça üçlü kök esasına göre dizilerek, Türkçe bir veya birkaç kelimeyle karşılıklarının verilmesinden oluşmuştur. Sondaki nota göre eserde 3000 kelime vardır.Paper type: Beyaz, orta kalın, suyollu kağıtCalligraphic style: Talik kırması / Shikasta Taʿlīq scriptInk color: Siyah, bab ve fasıl başları kırmızıNotes: Written in 18 lines per page. Shikasta Taʿlīq script in black ink with titles in red. Brown leather binding with medallion, şemseDescription of script: Yaprak sayısı : 206 / Satır sayısı : 18 / Yazı alanı boyutu : 175x115 mm / Kağıt boyutu : 215x160 mm / Yazmanın başı - sonu : 1a - 206a
Binding and script features: Deri ciltPhysical description: 44 leaves, (7 lines)/ 11x6 cm.Contents: Müellifine nispetle Lugat-i Firişteoğlu, Lügat-i Firiştezâde, Lügat-i İbn-i Firişte ve Ferişteoğlu Lugatı gibi farklı isimlerle bilinen eser en eski Arapça-Türkçe sözlüklerdendir. Elimizdeki nüshada eser ismi Lügat-ı Firiştezâde olarak kayıtlıdır. Müellif, eseri Firişteoğlu Abdurrahman için kaleme almıştır. Eserin büyük bir kısmında Kur’an-ı Kerim’de geçen kelimelerin Türkçe karşılıkları verilmektedir. İzzüddin Abdüllatif b. Abdülaziz el-Kirmani’nin şerh ettiği eseri Cemal Muhtar Firişteoğlu Abdülmecid’in Lugat-ı Kânûn-i İlâhî’siyle birlikte İki Kur’an Sözlüğü ismiyle Latin harflerine çevirerek neşretmiştir. Altmıştan fazla yazma nüshası olan eser, 1852- 1879 yılları arasında da yedi defa basılmıştır. Eser üzerine Cemal Muhtar tarafından doktora tezi olarak hazırlanmıştır (bkz. Kaynakça). Ek bilgiler: Nüsha birden fazla müstensih tarafından istinsah edildiği izlenimini vermektedir. 44b’de sonradan ve başka bir kalemle yazılan kayda göre ise nüsha Halil b. Halil b. Ahmet Efendi tarafından istinsah edilmiştir. Bu kayıtta Halil b. Halil’den rahmet kaydıyla bahsedilmektedir. Nüsha reddadelidir.Paper type: Sarı renkli, filigransız, âhersiz orta kalınlıkta kağıtCalligraphic style: Nesih / Naskh scriptInk color: SiyahNotes: Written as one column in 7 lines per page. Naskh script in black ink. Leather binding covered with paper.Description of script: Yaprak sayısı : 1b-44a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 7 / Yazı alanı boyutu : 110x60 mm / Kağıt boyutu : 150x90 mm
Binding and script features: Vişne çürüğü renkli deri kağlı karton cilt. Tezhip özellikleri : Konu başlarını gösteren yerler ve önemli görülen bazı yerler kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.Physical description: 254 leaves, (9 lines)/ 26,5x18 cm.Contents: Eser Hanefî fakihi İbnu’s-Sa‘âtî’nin mezhep literatüründe mütûn-ı erba‘a diye bilinen dört temel eserden bir tanesidir. Müellif bu eserinde Kudûrî’nin el-Muhtasar’ı ile Ebu Hafs en-Nesefî’nin el-Manzûmetü’n-Nesefiyye isimli eserlerini cem‘ etmesinin yanı sıra -ki eser ismi de buna işaret etmektedir “İki denizin kavuşumu”- bunlara birtakım ilavelerde de bulunmuştur. Ayrıca eserde farklı görüşleri serdederken her görüşe delalet eden farklı cümle kipleri kullanılmaktadır. Mecma‘u’l-Bahreyn üzerine içlerinde müellifin kendisinin de olduğu birçok âlim tarafından şerh ve haşiye yazılmıştır. Ahmet Özel eserin Mecma‘u’l-Bahreyn ve Mül-teka’n-Nehreyn şeklinde şöhret bulan isminin doğru olmadığı kanaatindedir. Eserin elimizdeki nüshasında Kitâbu’l-ferâiz’den sonrası yoktur; dolayısıyla nüshada istinsah kaydı yoktur. 1a’da fıkhî fevâid vardır. 1b’de temellük mührü vardır. 256b boştur. Paper type: Az âherli, filigranlı, orta kalınlıkta koyu kahverengi kağıt. Eserin elimmizdeki nüshasında ferâizden sonrası yokturCalligraphic style: Sülüs / Thuluth scriptInk color: SiyahNotes: Written as one column in 9 lines per page. Thuluth script in black ink with some words underlined in red. Cover is maroon leather binding.Description of script: Yaprak sayısı : 254 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 9 / Yazı alanı boyutu : 135x90 mm / Kağıt boyutu : 265x180 mm / Yazmanın başı - sonu : 1b-254a
Binding and script features: Deffeler ebru kaplı mukavva, sırtı kahverengi deriPhysical description: 42 leaves, (12-13 lines)/ 16,5x11,5 cm.Contents: 1a-5b: “Akâ’id-i dîniye”ye ait soru cevap şeklinde risale; 5b-13b: İtikada dair risale; 13b-19a: çeşitli dualar ve ilmihal bilgileri; 19b-21b: Yunus Emre’den ilahiler; 22a-37b: Çeşitli sureler; 37b-40b: çeşitli dualar; 41: Ashab-ı kehf’in adlarından oluşan kelimelerden yapılmış geometrik bir şekil; 41b-42a: tablo şeklinde esma-i Hüsna.Paper type: Beyaz, suyollu kağıtCalligraphic style: Harekeli nesih / Harakāt Naskh scriptInk color: SiyahNotes: Written in 12-13 lines per page. Harakāt Naskh script in black ink. The volume has marbled paperbackDescription of script: Yaprak sayısı : 42 / Satır sayısı : 12-13 / Yazı alanı boyutu : 1b-21b: 153x112 mm; 22a-42a: 140x70 mm / Kağıt boyutu : 166x115 mm / Yazmanın başı - sonu : 1b - 42a
Binding and script features: Siyah, başlıklar, söz başları, sayfa numaraları kırmızıPhysical description: I, 185 leaves, (10 lines)/ 17x12,5 cm.Contents: 1a’daki girişte eserin çeşitli kitaplardan kimya ve terkibe dair “aksam”ın derlenmesiyle oluştuğu yazılıdır. 1a-41a: çeşitli kimyevi terkipler, formüller ve madenlerin özellikleri hakkında bilgiler/ 41b-59b: bir kısmının başında Şems-i Tebrîz, Câbir, Mevlânâ Rûmî, İbni İsmail ve İbni Veled’e ait olduğunu gösteren başlıkların bulunduğu konuyla ilgili Farsça şiirler/ 60a-78a: İskender b. Feylekos’un Arapça Kitab-ı Zahire’sinden iksirle ilgili alıntı/ 78b-123a: İksir ve simya ile ilgili Arapça ve Türkçe formüller, alıntılar/ 124b-175a: başta “min-telif-i Sultanu’l-a’zam(?)” ibaresiyle başlayan ve elifba sırasını takibeden genellikle burçlar ve simya üzerine Türkçe gazel ve mesnevi biçiminde manzumeler (153a’da Gazali mahlası dikkat çekiyor)/ 175b-177b:burçlar, ebced ve ruhun mahiyeti hk. kısa notlar/ 178a-182a: Safiyüddin Erdebilî’ye ait Türkçe manzum/ 182b-185a: Yılan otunun hassaları hk. fevaid kaydı. Birçok sayfa kenarında kurşun kalemle kısa eklemeler vardır.Paper type: Kremrengi, orta kalın son dönem Avrupa kağıtCalligraphic style: Talik / Taʿlīq scriptInk color: Siyah, başlıklar, söz başları, sayfa numaraları kırmızıNotes: Written in 10 lines per page. Taʿlīq script in black ink with page numbers in red. Black leather binding.Description of script: Yaprak sayısı : I, 185 / Satır sayısı : 10 / Yazı alanı boyutu : 105x75 mm / Kağıt boyutu : 170x125 mm / Yazmanın başı - sonu : 1a - 182a
Binding and script features: Bez kaplı, miklepli, şemseli cilt. Tezhip özellikleri : Metnin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.Physical description: 242 leaves, (various lines)/ 25x16 cm.Contents: İmamzâde diye meşhur olan Ruknu’l-İslam Muhammed b. Ebu Bekir’in Osmanlı alimleri arasında çok rağbet gören Şir‘atu’l-İslam’ın isimli eserinin şerhidir. Kaynak metin Şir‘atu’l-İslam’ın ilmihal ve ahlak kitabı olup ibadetlerin yanı sıra gündelik hayata dair sünnet ve âdâblara da yer vermektedir. Şarih eserin sonunda istifade ettiği kitapların isimlerini vermektedir. Altmış bir bölümden oluşan Şir‘atu’l-İslâm üzerine Şeyh Yahya b. Yahşi, Kurt Efendi gibi kimseler şerh kaleme almış, eserin çeşitli baskıları yapılmıştır. Elimizdeki eser de Seyyid Alizâde diye anılan Yakub b. Seyyid Ali’nin şerhidir. Şerhin Naim Erdoğan ve A. Faruk Meyan tarafından yapılan iki ayrı Türkçe tercümesi bulunmaktadır. Nüshanın istinsahı Abdüllatif b. Mevlana Muhammed tarafından 21-30 Recep 934/11 Nisan 1528’de bitirilmiştir. Ib-IIa’da fihrist vardır. IIb’de fıkhî fevâid, 1a’da eserin içeriğine dair bazı bilgiler vardır. 242b-247b boştur. Derkenarda minhuvât vardır. Elimizdeki nüshanın müellif nüshasına yakın olma ihtimali vardır. Nitekim müellifin vefatından üç yıl sonra istinsah edilmiştir. Derkenardaki minhuvâtlardan sonra müellife edilen duanın sellâmehû olması da bu ihtimali kuvvetlendirmektedir. Derkenarlarda ayrıca Sıhâh ve Ahterî’den alıntılar ile tashîh kayıtları ile matlaplar bulunmaktadır. Nüsha reddâdelidir.Paper type: Açık renkli, az âherli kağıtCalligraphic style: Nesih / Naskh scriptInk color: SiyahNotes: Written as one column in various lines per page. Naskh scripts in black ink with some words underlined in red. Clothbound cover with medallion, şemse, and a flap.Description of script: Yaprak sayısı : 242 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : Değişken / Yazı alanı boyutu : 125x195 mm / Kağıt boyutu : 165x250 mm / Yazmanın başı - sonu : II - 1b - 242a