'Rûhu’ş-Şurûh fî Şerhi’l-Maksûd, MS 432
İrşâdu’s-Sıbyân, MS 433
Envârü’l-Mudiyye fî Beyâni Ef‘âli’l-Mechûle, MS 434
Risâle fi’l-Emsileti’l-Muhtelife, MS 435'
- Holding institution:
- Koç University
- Data provider:
- Koç University
- Title:
- 'Rûhu’ş-Şurûh fî Şerhi’l-Maksûd, MS 432
İrşâdu’s-Sıbyân, MS 433
Envârü’l-Mudiyye fî Beyâni Ef‘âli’l-Mechûle, MS 434
Risâle fi’l-Emsileti’l-Muhtelife, MS 435'
'روح الشروح في شرح المقصود (MS 432)
إرشاد الصبيان (MS 433)
أنوار المضية في بيان أفعال المجهولة (MS 434)
رسالة في الأمثلة المختلفة (MS 435)' - Creator:
- Ayşî Mehmet Efendi, Muhammed b. Mustafa et-Tirevî d. 1016/1607 / عيشي محمد أفندي, محمد بن مصطفي التروي (MS 432)
et-Tirevi, Abdullah b. Osman el-Hanefi d. 1249/1833 /التروي, عبد الله بن عثمان الحنفي (MS 433)
Zeynîzâde, Hüseyin b. Ahmed d. 1175/1762 (?) / زيني زاده, حسين بن أحمد (MS 434)
Zeynîzâde, Hüseyin b. Ahmed d. 1175/1762 (?) / زيني زاده, حسين بن أحمد (MS 435) - Date:
- 1698; 1764; 1762; 1747
- Description:
- Binding and script features: Sırtı deri kaplı mukavvâ cilt. MS 432, Tezhip özellikleri: Metinlerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 433, Tezhip özellikleri : Önemli görülen kelimeler kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.MS 434, Tezhip özellikleri: Konu başlıklarını gösteren yerler ve “yehtemilu” kelimelerinin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 435, Tezhip özellikleri: Konu başlıkları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.Physical description: 4 manuscripts in 1 volume/ (19-21 lines) / 22x16 cm.Contents: Birbirinden farklı 4 adet yazmanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş ve ciltlenmiş bir eserdir (Yazma numaraları : MS 432, MS 433, MS 434, MS 435).MS 432: Eser İmâm-ı Azam Numan b. Sabit’e (ö. 150/767) isnat edilen ve yüzlerce yıldır medreselerde ders kitabı olarak okutulan el-Maksûd isimli sarf kitabının şerhidir. Daha ziyade bu eseriyle bilinen şarih, sebeb-i telifte ismini vermediği kardeşinin el-Maksûd okumaya başlaması üzerine onun ve onun gibilerin el-Maksûd’u daha iyi anlayabilmesi için bu şerhi kaleme aldığını belirtir. Şarih esere Rûhu’ş-şurûh ismini verdiğini belirtir fakat eser ilim kamuoyunda daha ziyade Rûhu’ş-Şurûh fî Şerhi’l-Maksûd adıyla bilinmektedir. Katalogda da o nedenle bu ikincisi tercih edilmiştir. Nüshanın müstensihi Mahmud isimli kimse olmalıdır. İstinsah 1149/1736-7’de Aydın, Güzelhisar’da bitmiştir. Ia’da sene 1040/1630-1 ve sene 1037/1627-8, 1b’de ise sene 1047/1637-8 kaydı okunmaktadır. IIa’da Seyfu’ş-şurûh isimli eserden morfolojiye dâir iktibaslar ve okunamayan bir mühür vardır. IIb-IIIa boştur. IIIb’de Şerhu’l-Kifâye isimli eserden iktibas vardır. IVa’da iki tane hadis-i şerif bulunmaktadır. IVb boştur. 1a’da aritmetiğe dair fevâid vardır. 51a’da istinsah kaydının hemen yanında/altında yer alan ve Mahmûd isimli kişiye ait olduğu anlaşılan iki adet mühür vardır. Bu durum mezkur Mahmud’un müstensih olduğunu düşündürür. Diğer mühürde ise Hz. Peygamber ve Ashâb-ı Kehf’in isimleri yer almaktadır. 51b’de Hatuniyye Camii’nde yapılan bağışlara dair bilgiler bulunmaktadır. Burada aralarında Menteşeli Hacı İsmail oğlu Hacı Muhammed, Gümülcelili Molla Abdullah, Hatuniyye’de sâkin Koca Adem, Debbağ Hacı Mahmud, Eskici Hacı Mustafa gibi isimlerin bulunduğu yirmi bir kişinin lakapları/adı ve yaptıkları bağış miktarı yer almaktadır. Bugün Amasya, Tokat, Kahramanmaraş, Manisa ve İzmir gibi yerlerde Hatuniyye ismiyle camiler bulunmaktadır. Burada bu camilerden hangisinin kastedildiğini belirlemek güçtür. Fakat mecmuadaki eserlerin müelliflerinin Tireli olması, mecmuadaki iki nüshanın Güzelhisar’da istinsah edilmesi ve daha önemlisi bağışçıların arasında Menteşeli bir kişinin bulunması mezkûr camiinin İzmir’de olabileceği ihtimalini kuvvetlendirmektedir. Bağış bilgilerinin kim tarafından ve neden buraya yazıldığına dair bir bilgi yoktur. Büyük ihtimalle bu bilgiler Hatuniyye Camii imamı/mütevellisi tarafından o esnada camide bulunan bu yazma esere kaydedilmiştir. Nüshanın derkenarlarında çok sayıda minhuvât ve haşiyeler bulunmaktadır. Medresede talebeleri için yazılmış olan eserin bu nüshası medrese talebelerinin elinden düşmemiş gibidir. Bu notlarda İm‘ânu’n-nazar, Matlûb, ‘Isâm, Ahterî, Dinkoz, Kemalpaşazâde gibi eser/müelliflerden alıntılar yapılmaktadır. Bazı derkenarlarda “Mim-Tâ; Mim-TâMim-Tâ-Mim-Tâ” remizleri kullanmaktadır. Bunlarla kastedinen Matlûb olmalıdır. Nüsha reddâdelidir.MS 433:Sarf ilmi üzerine kaleme alınan eserin girişinde Arapça kelimelerin çekim kılavuzu olan emsile-i muhtelifenin genişçe izahı yapıldıktan sonra çoğulun kısımları, if‘âl, tef‘îl, mufâ‘ale, infi‘âl, ifti‘âl, tefa‘‘ul, tefâ‘ul, istif‘âl, i‘şevşebe, if‘avvele, if‘anlâ bablarının anlamları verilmektedir. Eser ferâğ kaydındaki bilgiye göre 1139/1726-7’de kaleme alınmıştır. Kendi ismini mukaddime yerine ferağ kaydında belirten müellif, sebeb-i telifte eseri çocukların eğitimi için kaleme aldığını belirtmektedir. Dört eserden oluşan mecmuanın ikinci eseridir. Nüshanın müstensihi Alanyalı Ali b. Abdulhayy b. Mustafa’dır. İstinsah tarihi 1178/1764-5’tir. Nüsha aynı mecmuadaki bir önceki nüsha gibi Aydın, Güzelhisar’da istinsah edilmiştir. 60a’daki istinsah kaydında nüshanın musannif nüshasından istinsah edildiği kaydedilmektedir. 22a’da sarfa dair Türkçe fevâid, 60b-61b’de sarf ve nahve dair fevâid vardır. Derkenarlarda sarf ilmiyle alakalı minhuvât vardır. MS 434:Sarf ilminden kaleme alınan eserde meçhul fiillerin izahı yapılmaktadır. Medrese kitaplarına yardımcı kitap mahiyetindeki murib kitapları hazırlamakla şöhret bulan müellif hem mukaddimede hem de ferağ kaydında diğer bazı kitapları gibi bu eserini de öğrencilere yardım amacıyla kaleme aldığını belirtmektedir. Müellif kendi zamanına değin bu konuda bir eser yazılmadığını da iddia etmektedir. Elimizdeki eser bilindiği kadarıyla ilk defa gün yüzüne çıkarılmaktadır. Zira Zeynizâde üzerine yapılan çalışmalarda kendisinin böyle bir eseri olduğundan bahsedilmediği gibi kütüphane taramalarında da herhangi bir nüshasıyla karşılaşılmamıştır. Eserin III. Mustafa’nın imamının isteğiyle kaleme alındığını belirten müellif padişaha uzun uzun dua etmektedir. Eserin tebyizi 15 Şevval 1173/2 Nisan 1760’da Cuma namazından sonra yine müellif tarafından tamamlanmıştır. Eserin telif/tebyiz tarihi müellifin vefatına dair yapılan tartışmalara da açıklık getirmektedir. Bursalı Mehmet Tahir’in Osmanlı Müellifleri’nde verdiği 1754 yılının yanlış olduğunu iddia eden Ahmet Turan Arslan, müellifin en erken 1759’da vefat etmiş olabileceğini ileri sürmektedir. Elimizdeki nüshanın telif/tebyîz kaydı da Bursalı Mehmet Tahir’in verdiği tarihi yanlışlamaktadır. Diğer yandan eseri 1175/1762’de istinsah eden Ali b. Abdulhayy b. el-Hâcc Mustafa musanniften merhum olarak bahsetmemektedir. Hatta müstensih istinsah kaydında müelliften bahsederken el-fâzıl, el-kâmil ve el-mudakkik sıfatlarını kullanmasına rağmen onun vefat ettiğini ima/iş‘âr eden her hangi bir sıfat/dua kullanmamaktadır. Böylece elimizdeki eser Zeynizâde’nin vefat tarihi tartışmalarına önemli bir katkı sağlamakta ve onun en erken 1762’de sağ olduğunu göstermektedir. Dört eserden oluşan mecmuanın üçüncü eseridir. Müstensihi bu mecmuadaki ikinci nüshanın da müstensihi olan Ali b. Abdulhayy b. el-Hâcc Mustafa’dır. Elimizdeki nüsha müellif tarafından tashih edilmiş nüshadan istinsah edilmiş, fakat sonrasında o nüsha ile mukabele edilmemiştir. Müstensih, mezkûr nüsha ile karşılaştırmama gerekçesini ilginç bir şekilde mübeyyez nüshaya (mübeyyize) güvenmekle izah eder. 62a’da eserin künye bilgisi ve sarf ilmine dair fevâid, 108b’de “İnne” ile “Enne” arasındaki farkı gösteren sarfî fevâid, 109a’da vaz‘, nahiv, usul ve genel kültüre dair fevâid, 109b’de “İ‘lem” fiilinin “Vâv” ve “Fâ” ile kullanıldığı farklı anlamlara işaret eden fevâid vardır. Nüshanın derkenarlarda müelliften nakledilen minhuvâtlar bulunmaktadır.MS 435:Sarf ilminde babların çekimi üzerine kaleme alınmış bir eserdir. Müellif Zeynîzâde, eserin girişinde sarf ilmindeki babların aslında kırk tane olduğunu fakat el-Binâ kitabında bunlardan otuz beş tanesinin zikredildiğini, Birgivî’nin ise Kifâye isimli eserinde bu kırk baba bir tane daha eklediğini belirtir. Ardından bu babların sarf ve nahiv kaidelerine göre çekiminin birçok talebe ve hatta bazı müderrislere bile zor geldiğinden bahsederek bu kitabı kaleme aldığını ilave eder. Musannif -diğer eserlerinde adeti olduğu üzere- bu eseri de talebeler için kaleme aldığını ilave eder. Eserde sülasî mücerret babların müte‘addî ve lâzım fiillerin emsile-i muhtelife örnekleri ile sülasî mezîd bablardan if‘âl, tef‘îl, mufâ‘ale, infi‘âl, ifti‘âl, if‘ilâl, tefa‘‘ul, tefâ‘ul, istif‘âl, if‘î‘âl, if‘ivvâl ve if‘îlâl ile rubâî mücerret ve mülhak babların emsile-i muhtelife çekimleri anlatılmaktadır. Müellif eserin ismini belirtmemiştir. Bu nedenle eserin ismi içeriğe uygun olarak Risâle fi’l-Emsileti’l-Muhtelife olarak takdir edilmiştir. Dört eserli mecmuanın dördüncü eseridir. Müstensihi bu mecmuadaki ikinci ve üçüncü nüshaların da müstensihi olan Ali b. Abdulhayy b. el-Hâcc Mustafa’dır. Nüshanın istinsahı 1160/1747-8 yılında bir akşam namazından sonra tamamlanmıştır. 110a’da sözlük, sarf ve nahve dair fevâid vardır. 110b’de silinmiş mühür vardır. Derkenarlarda minhuvâtlar, sarfa dair fevâid ile Şâfiyye, el-Eşbâh ve’n-Nezâir (Suyûtî), Ahterî gibi eserlerden iktibaslar bulunmaktadır.Paper type: MS 432, MS 433, MS 434, MS 435 : Filigranlı, sarı renkli, az âherli orta kalınlıkta kağıtCalligraphic style: MS 432, MS 433, MS 434, MS 435 : Talik / Taʿlīq scriptInk color: MS 432, MS 433, MS 434, MS 435 : SiyahNotes: Four different manuscripts bound in one volume. Written as two columns in between 19 and 21 lines per page. Taʿlīq script in black ink with a cover leather animal skin.Description of script: MS 432 : Yaprak sayısı : IV+1b-51b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 19 / Yazı alanı boyutu : 165x80 mm / Kağıt boyutu : 220x165 mm / Yazmanın başı - sonu : IV+1b - 51b. MS 433 : Yaprak sayısı : 52b-61b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 165x95 mm / Kağıt boyutu : 220x165 mm / Yazmanın başı - sonu : 52b - 61b. MS 434 : Yaprak sayısı : 62b-109b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 165x80 mm / Kağıt boyutu : 220x165 mm / Yazmanın başı - sonu : 62b - 109b. MS 435 : Yaprak sayısı : 110b-117b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 220x165 mm / Yazmanın başı - sonu : 110b - 117b.
- Language:
- Arabic
Turkish, Ottoman (1500-1928) - Type:
- text
- Type (Narrower):
- Manuscripts
- Type (Broader):
- Text
- Subject:
- Manuscripts, Turkish; Manuscripts, Arabic; Arabic language--Rhetoric--Early works to 1800; Arabic language--Grammar--Early works to 1800
- Provenance:
- Donator: Salim Erel
- Rights:
- "Bu websitesindeki tüm görüntü ve materyaller görüntüleme amaçlıdır bu nedenle kullanıcılar Koç Üniversitesi'nden yazılı izin alınmaksızın herhangi bir biçimde kopyalama, çoğaltma, herhangi bir biçimde dağıtım, değiştirme, uyarlama veya ekleme yapamazlar. İlgili kanuna istinaden izin verilen eğitim ve öğretim faaliyetleri kapsamında materyallerin kullanımına bağlı şartlar eser sahibi ve/veya Koç Üniversitesi'ne aittir. Daha fazla bilgi için: digitalresources@ku.edu.tr. / All images and materials are for viewing purposes and users may not copy, reproduce, distribute in any form, perform, alter, adapt or add to materials in whatsoever form without express written consent of Koç University. Any educational and academic uses which are permitted under the compliance to the relevant laws must credit the Author and Koç University. For more information, contact us at: digitalresources@ku.edu.tr. "
- Identifier:
- PJ6148 .T571 1698
Manuscript item number: MS 432, MS 433, MS 434, MS 435 ; No. 265/1, No. 265/2, No. 265/3, No. 265/4 - Format:
- jpeg
- Is part of:
- Koç University Manuscripts Collection