1. "Hâşiye alâ Tahrîri'l-Kavâ'idi'l-Mantıkîye (Hâşiye ‘ale’t-Tasdîkât), MS 484
Hâşiyetü'l-Hâşiye alâ'l-Fevâ'idi'l-Fenârîye (Hâşiye ‘alâ Dîbâceti Kavli Ahmed), MS 485
\xa0Risâle fi’n-Nisbet, MS 486
Hâşiye ‘alâ Şerhi Kemâleddîn Mes‘ûd eş-Şirvânî ‘alâ Âdâbi’s-Semerkandî, MS 487
el-Kitâbu’ş-Şükriyye, MS 488
el-Matlûb, MS 489
el-‘Avamilü’l-Cedîde, MS 490
Şerhu’l-Emsile (Surûrî), MS 491
Kitâbu’l-Ebniye ve’l-‘Âlâmât (Mânihu’l-Ğınâ ve Muzîlu’l-‘Anâ ‘an Kitâbi’l-Binâ), MS 492"

Description:

Binding and script features: Sırtı deri, üzeri kağıt kaplı mukavvâ cilt. MS 484, Tezhip özellikleri : “Kâle” ve “Kavluhû” kelimeleri kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 485, Tezhip özellikleri : “Kavluhû” kelimeleri kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 486, Tezhip özellikleri : Konu başlıklarını gösteren yerler kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 487, Tezhip özellikleri : “Kavluhû” ve “Kâle eş-Şârih”kelimeleri kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 488, Tezhip özellikleri : “Kâle”-“Ekûlu” kelimeleri ile cetveller kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 489, Tezhip özellikleri : Cetvel kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 490, Tezhip özellikleri : Konu başlarını gösteren bazı yerler kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 492, Tezhip özellikleri : Metinlerin üst tarafları, konu başlarını gösteren yerler ve cetveller kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.Physical description: 9 manuscripts in 1 volume, (various lines)/ 20,5x14,5 cm.Contents: Birbirinden farklı 9 adet yazmanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş ve ciltlenmiş bir eserdir (Yazma numaraları : MS 484, MS 485, MS 486, MS 487, MS 488, MS 489, MS 490, MS 491, MS 492). Hiçbirinin kaleme alınma tarihi bilinmemektedir. Hepsi Arapça yazılmıştır. MS 484: Eser, Ali b. Ömer el-Kâtibî el-Kazvînî’nin mantık ilminde meşhur eş-Şemsiyye’si üzerine Kutbuddîn Râzî’nin Tahrîru Kavâ’idi’l-Mantıkiyye fî Şerhi’ş-Şemsiyye ismiyle yaptığı şerhin tasdîkât bölümüne Seyyid Şerif Cürcânî tarafından yapılmış haşiyeye, Halîl b. Mehmed Rızavî’nin yazdığı haşiyedir. Kaynak metin eş-Şemsiyye bir mukaddime, üç bölüm (makale) ve bir hâtimeden meydana gelmektedir. Dört fasıldan oluşan eserin birinci bölümünde lafız-mâna ilişkisi, delâlet konuları, kaplam, içlem, beş tümel, tanımlar, tanım yanlışları, dilin kaynağı gibi konular özet halinde ele alınır. Hâşiye ‘ale’t-Tasdîkât olarak da bilinen eser elimizdeki nüshanın 1a ve 1b yapraklarında Hâşiye li’r-Remzî olarak da tanıtılmaktadır. Fakat müellifin bu isimle bilindiği tespit edilememiştir. Müellif mukaddimede, mantık ilminin genellikle tasavvurat kısmı üzerine çalışmalar yapıldığını ve tasdîkâtın ihmal edildiğini, bu yüzden de tasdîkât üzerine birşeyler yazmak istediğini ve hocası Şeyh Hasan’ın derslerinde kendisinin tuttuğu tahkîkâtı daha sonra eser haline dönüştürdüğünü belirtmektedir. Katip Çelebi, Halîl b. Mehmed’in hocasını Kemâleddîn Hüseyin el-Erdebîlî olarak kaydetmektedir. Ek bilgiler: 1b’de Şeyh Hasan’ın Sultan Osman, müellif Kara Halil’in ise sultan Orhan dönemi âlimlerinden olduğu kaydedilmektedir. 1a’da Mehmed Ali ve Halil İbrahim adına 1251/1835-6 tarihli iki adet temellük kaydı vardır. Mehmed Ali’nin kaydının altında nüshanın/ mecmuanın kıymetini (31) gösteren not da vardır. Aynı yaprakta mecmua içerisindeki eserlerin künye bilgisi bulunmaktadır. 1b’de ise Ârif adına 1257/1841-2 tarihli temellük mührü ve eserin künye bilgisi bulunmaktadır. Bazı derkenarlarda ‘Isâmuddîn’den alıntılar vardır. Nüsha ‘Isâmuddîn eşliğinde mütalaa edilmiş olmalıdır. Reddâde yoktur. MS 485: Mantık ilminde külliyat-ı hamse diye bilinen cins, nevi, fasıl, hasse ve araz-ı ‘âm’mı konu alan Îsâgûcî türünde birçok eser kaleme alınmıştır. Esîruddin el-Ebherî’nin Îsâgûcî fi’l-Mantık ve Risaletu’l-Esîriyye fi’l-Mantık ismiyle bilinen eseri Îsâgûcî literatürünün en meşhur çalışmasıdır. Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulan Ebherî’nin bu metni üzerine şerh, haşiye ve ta‘lîkâtlar yazılmıştır. Hüsâmeddin Hasan el-Kâtî’nin Şerhu Îsâgûcî’si ve Molla Fenârî’nin el-Fevâidu’l-Fenârî’si bunların başında gelmektedir. Molla Fenârî’nin bu şerhi üzerine de haşiyeler yazılmıştır. Kul Ahmed diye bilinen Ahmed b. Muhammed b. Hızır da Molla Fenârî’ye haşiye yazanlardandır. Elimizdeki bu eser de Kul Ahmed tarafından yapılan haşiyenin baş taraflarının haşiyesidir (Hâşiyetu’l-hâşiye). Eserin elimizdeki nüshasında dîbâce yoktur. Eserin ismi 1a ve 44b’deki kayda göre verilmiştir.Ek bilgiler: 44a boştur. 44b’de eserin künye bilgisi yer almaktadır. Bazı derkenarlarda içlerinde Hamza, Nureddin, Abdurrahman gibi müelliflerden yapılan alıntılar vardır. 59a-b ve 60a derkenarlarında kıyas şekillerini gösteren notlar bulunmaktadır. Nüsha reddâdelidir. MS 486: Zarûriyyet-i mutlaka, dâime-i mutlaka, meşruta-i ‘âmme, meşrûrat-i hâsse ve mürekkepler arasındaki nisbetler gibi konuların ele alındığı muhtasar bir risaledir. Risalenin müellifi tespit edilememiştir.Ek bilgiler: 62a bir önceki esere nüshaya aittir. Derkenarlarda az sayıda haşiye vardır. Reddâdelidir.MS 487: Tartışma metodolojisi âdâbu’l-bahs ve’l-münazaranın kurucusu kabul edilen Şemsüddîn es-Semerkandî’nin felsefe, fıkıh ve kelâm disiplinlerinin hepsi için geçerli olabilecek şekilde münazara sanatı üzerine telîf ettiği eserine Mesud b. Hüseyin eş-Şirvânî’nin yazdığı şerhe Lutfullah b. Şucâuddîn İlyas b. İsa el-Akhisârî’nin yazdığı haşiyedir. Kaynak eser Âdâbu’l-bahs ve’l-münazara tanımlar, bahs ve münazara düzeni ve örnekler olmak üzere üç kısma ayrılmaktadır. Eserin ismi 1a ve 66b’deki kayda göre verilmiştir. Ek bilgiler: 83b-84a’da Arapça hutbe vardır. 84b’de sarf ilmine dair fevâid vardır. Derkenarlarda çoğu tashih olan az sayıda haşiye vardır. Reddâde yoktur.MS 488: Ebu Hanîfe’ye nispet edilen (elimizdeki eserin müellifi de mukadimede eseri Ebu Hanife’ye nisbet etmektedir) ve Osmanlı medreselerinde yüzlerce yıllık ders kitabı olarak okutulan el-Maksûd isimli sarf kitabına Ahmed b. ‘Imâd tarafından yazılan şerhtir. Müellifi ferağ kaydında eseri 10 Zilhicce 594/13 Ekim 1198’de bitirdiğini kaydetmektedir. Kaynak metin el-Maksût’ta sülasi-rubai mücerret-mezit fiiller ile rubai mücerrede mülhak vezinler tanıtılmakta ve mastardan türeyen kipler ile sahih fiillerin çekimi yapılmaktadır. Daha sonra ise fevâid başlığı altında sarf ilmine ait meseleler ele alınmaktadır. Ahmed b. ‘Imâd, mukaddimede eseri okuyacak ya da okutacak olanlardan kendisine (eserdeki hatalara) insaf nazarıyla bakmasını rica etmekte, eserin sonunda ise bu şerhinin karıncanın Hz. Süleyman’a hediyesi kabilinden kabul edilebileceğini belirtmektedir.Ek bilgiler: Nüshanın istinsahı Şaban ayının bir Perşembe gününün ikindi vaktinde Abdussadık tarafından Maraş’ta bulunan Ratıbiyye Medresesi’nde tamamlanmıştır. Nüshanın sahip ve mâliği olduğunu kaydeden müstensih, istinsah yılını yazmayı unutmuş olmalıdır. 85a’da cemi mükesser (kırık çoğul) cetveli vardır. 85a’da eserin künye bilgisi yer almaktadır. Derkenarlarda az sayıda haşiye bulunmaktadır. Reddâde vardır. MS 489: Ebu Hanîfe’ye nispet edilen ve Osmanlı medreselerinde yüzlerce yıllık ders kitabı olarak okutulan el-Maksûd isimli sarf kitabının Veli b. Ahmed tarafından yapılmış şerhidir. Müellif sebeb-i telîf olarak çocuklarına kaynak metin Maksud’u okuturken yanında bir şerh bulunmadığını ve bu yüzden de bu eseri telîf ettiğini kaydetmekte ve eserin sebeb-i tesmiyesi olarak da el-Matlûb ile el-Maksûd’un vezin ve anlam birliğini gerekçe göstermektedir. Kaynak metin el-Maksûd’da sülâsî/rubâî mücerret/ mezît fiiller ile rubâî mücerrede mülhak vezinler tanıtılmakta ve mastardan türeyen kipler ile sahîh fiillerin çekimi yapılmaktadır. Daha sonra ise fevâid başlığı altında sarf ilmine ait meseleler ele alınmaktadır. Elimizdeki eserin (şarihin ismi belirtilmeksinizin) Maksûd’un şerhlerinden Rûhu’ş-Şurûh ve İm‘ânu’n-Nazar ile birlikte baskıları yapılmıştır.Ek bilgiler: Eserin elimizde sadece ilk yaprağı vardır. 113b’de eserin künye bilgisi yer almaktadır. 114a boştur. 114b’de sarf ilmine dair fevâid vardır. Derkenar boştur.MS 490: el-Avâmil, nahiv ilminin özünü oluşturan âmil-mâmul münasebeti üzerine yazılan ve kelimelerin irabına tesir eden âmillerin özeti mahiyetindeki kitaplara verilen genel addır. Osmanlı medreselerinde asırlarca okutulan Birgivî’nin el-‘Avâmil’i ile Cürcânî’nin aynı adlı eseri bu türün en yaygın iki kitabı olduğundan, Cürcânî’nin eserine el-‘Avâmilü’l-‘Atîk, Birgivî’ninkine de el-‘Avâmilü’l-Cedîd denilegelmiştir. Ancak bu iki ünlü muhtasar arasında âmillerin sayısı ve ele alınış tarzları bakımından esaslı farklar bulunmaktadır. Birgivî’nin bu eseri Süleyman b. Ahmed, Zeynîzâde Hüseyin Efendi, Kuşadalı İsmet Ahmed ve Mustafa b. İbrâhim tarafından şerhedilmiş, bu şerhlere de muhtelif hâşiyeler yazılmıştır. Eserin kırk kadar baskısı yapılmıştır. Ek bilgiler: 118a boştur. 118b’de sarf ilmine dâir fevâid bulunmaktadır. 119a-119b’de sarf ilminin konusu olan i’lâl mebâhis-i i’lâl başlığıyla 15 başlıkta Türkçe verilmiştir. Bu yaprak için müstakil fiş tutulmamıştır.119b’de hemze ve elif üzerine Arapça fevaid vardır.MS 491: Arapça kelime çekimlerinin 24 kalıp halinde genel ve ayrıntılı olarak anlatıldığı sarf çekim tablosunu konu edinen el-Emsile-i Muhtelife isimli eserin şerhidir. Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulan ve sarf cümlesi olarak bilinen klasik beş kitabın birincisi olan el-Emsile-i Muhtelife müellifi belli olmaması hasebiyle teberrüken Hz. Ali’ye nispet edilmektedir. Eser üzerine Osmanlı döneminde ve günümüzde çeşitli şerh ve çeviri çalışmaları yapılmıştır. Surûrî’nin elimizdeki eseri de bu şerhlerin en eskilerindendir. Müellif şerhin girişinde gençlik dönemlerinde talebe iken arkadaşları için bir el-Emsile şerhi kaleme aldığını ama bu nüshanın kaybolduğunu, daha sonra ise yeni bir nüsha oluşturmak istemediği için de o defterin kapandığını fakat belli bir zaman sonra o kaybolan nüshanın bir suretinin kendisine ulaştırıldığını ve bu eseri de kendisine ulaştırılan nüsha üzerinden yeni bir versiyonla oluşturduğunu belirtmektedir. Ek bilgiler Eserin elimizdeki nüshasında ism-i tasğir’e kadar olan bölüm vardır. 121a-121b’de sarf ilmine ait ve mübtediler için hazırlanmış Arapça bir eserin ilk yaprağı vardır. Bu yaprak için ayrıca bir katalog tanımlaması yapılmamıştır. Yer yer başka esere ait yapraklar bulunmaktadır. 128b-129a arasında sarfa dair fevâidin yazılı olduğu şukka vardır. Derkenarda eser üzerine yoğun tahşiye bulunmaktadır. Reddâde yoktur.MS 492: Arapçada fiil kalıplarının genel olarak anlatıldığı ve kısaca kelime çeşitlerinden bahsedilen Binâul’-Ef’âl isimli sarf kitabının şerhidir. Osmanlı medreselerinde başlangıç seviyesinde okutulan Binâu’l-Ef‘âl sarf cümlesi olarak bilinen beş klasik eserden biridir. Osmanlı döneminde çeşitli çeviri-şerh-baskı çalışmaları yapılan eserin halen çeşitli Türkçe çevirileri ve (müstakil olarak veya beş klasik sarf eseri ile birlikte) baskıları yapılmaktadır. Bu eserin bulunduğu mecmuanın zahriye sayfasında eserin müellifinin Muhyiddin b. Süleyman olduğu kayıtlıdır. Fakat Muhyiddin b. Süleyman eserin müellifi değil –mukaddimede belirtildiği üzere– bilakis eserin kendisine ithaf edildiği emirdir. Eserin Tekeli Halk Kütüphanesi’nde bulunan nüshasında müellifi Ahmed b. Muhammed el-Endülüsî olarak gözükmektedir. Müellifin ismi bu bilgiden hareketle verilmiştir. Eserin ismi ise istinsah kaydında Kitâbu Ebniyeti’l-Ebvâb ve’l-‘Alâmât olarak kayıtlıdır; fakat doğrusu Kitâbu’l-Ebniye ve’l-‘Âlâmât’tır. Nitekim müellif mukaddimede eserin ismini bu şekilde kaydetmektedir. Katip Çelebi ise Binâu’l-ef‘âl maddesinde Ahmed b. Muhammed b. Abdulazîz’in bu memzûc şerhinden Mânihu’l-Ğınâ ve Muzîlu’l-‘Anâ ‘an Kitâbi’l-Binâ olarak bahsetmekte ve telifin 1038 Şevval/Mayıs-Haziran 1629’da bittiğini belirtmektedir. Eserin bu isimle baskısı yapılmıştır.Ek bilgiler: Müstensih, istinsah zamanı ve istinsah mekânına dair bilgi yoktur. 138a-b’de fiil çekimleri vardır. Derkenarlarda az sayıda tashîh kayıtları bulunmaktadır.Paper type: MS 484, MS 485, MS 486, MS 487, MS 488, MS 489, MS 490, MS 491, MS 492 : Filigranlı, âherli, açık renkli ince kağıtCalligraphic style: MS 484, MS 485, MS 486, MS 487, MS 488, MS 489, MS 490, MS 491, MS 492 : Talik / Taʿlīq scriptInk color: MS 484, MS 485, MS 486, MS 487, MS 488, MS 489, MS 490, MS 491, MS 492 : SiyahNotes: Nine different manuscripts bound in this volume. Taʿlīq script in black ink. The binding is in a brown damaged leather cover.Description of script: MS 484 : Yaprak sayısı : 1+1b-43b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : 160x85 mm / Kağıt boyutu : 205x145 mm / Yazmanın başı - sonu : 1+1b - 43b. MS 485 : Yaprak sayısı : 44b-62a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : 160x85 mm / Kağıt boyutu : 205x145 mm / Yazmanın başı - sonu : 44b - 62a. MS 486 : Yaprak sayısı : 62b-66a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 19 / Yazı alanı boyutu : 160x85 mm / Kağıt boyutu : 205x145 mm / Yazmanın başı - sonu : 62b - 66a. MS 487 : Yaprak sayısı : 66b-83a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : 160x85 mm / Kağıt boyutu : 205x145 mm / Yazmanın başı - sonu : 66b - 83a. MS 488 : Yaprak sayısı : 85b-113a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 23 / Yazı alanı boyutu : 160x95 mm / Kağıt boyutu : 205x145 mm / Yazmanın başı - sonu : 85b - 113a. MS 489 : Yaprak sayısı : 113b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 24 / Yazı alanı boyutu : 160x95 mm / Kağıt boyutu : 205x145 mm / Yazmanın başı - sonu : 113b. MS 490 : Yaprak sayısı : 115a-117b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 205x145 mm / Yazmanın başı - sonu : 115a-117b. MS 491 : Yaprak sayısı : 119a-130b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 23 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 205x145 mm / Yazmanın başı - sonu : 119a-130b. MS 492 : Yaprak sayısı : 130b-138a+5 boş / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 23 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 205x145 mm / Yazmanın başı - sonu : 130b-138a+5 boş.