مخطوطات بخط النقش 1098 عنصراً
عدد النتائج المعروضة في الصفحة
عرض النتائج ك:
973. زبدة المعاني. خلاصة الزبدة وزبدة العمدة
- الوصف:
- Abstract: Elegant copy of treatises by Muhadhdhab al-Dīn Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā al-Damāmīnī (see fol. 1b, last line). This is apparently an autograph copy (see for instance fol. 138b-139a).Contents: 1. fol. 1b-93a: Zubdat al-maʻānī / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 3970 (with title: Zubdat mā ḥurrira wa-ʻumdat mā qurrira min ʻilm al-maʻānī wa-al-bayān wa-al-badīʻ).Contents: 2. fol. 94b-127a: Khulāṣat al-Zubdah wa-zubdat al-ʻumdah / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 3971.Contents: 3. fol. 128b-131b: Risālah fī al-taṣawwuf / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 2846.Contents: 4. fol. 132b-139a: Risālah fī al-ṭibb / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 4779 (with title: Risālah ṭibbīyah).Contents: 5. fol. 139b-145b: Risālah fī al-munāẓarah / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 3389.Contents: 6. fol. 146b-205b: Risālah fī al-ḥisāb / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 4833.Contents: 7. fol. 206b-216a: Risālah fī aʻḍāʼ al-insān wa-qiyāfatihā / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 4756 (with title: Risālah fī ʻilm al-firāsah).Contents: 8. fol. 216b-252b: ʻUmdat al-iʻtimād fī kayfīyat al-ijtihād / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 965.Contents: 9. fol. 253b-293b: al-Risālah al-falakīyah fī ʻilm al-hayʼah / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 4891.Contents: 10. fol. 294b-300b: al-Risālah al-iʻtiqādīyah / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 2606.Contents: 11. fol. 301b-311b: al-Risālah al-khaṭṭīyah / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 3703.Contents: 12. fol. 312b-326b: Ghawth al-ʻālim fī ḥudūth al-ʻālam / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 3139.Contents: 13. fol. 327b-336b: Ajwibat al-asʼilah / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 5250.Contents: 14. fol. 337b-342b: al-Ilalīyah / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 2607 (with title: Risālah fī al-ʻilal fī khulq al-kāfir.Contents: 15. fol. 343b-358b: Risālah fī al-ḥasad / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 2024.Contents: 16. fol. 359b-361a: al-Risālah al-ʻuqūdīyah / Aḥmad ibn ʻAbd al-Riḍā. -- Mach, R. Yahuda, no. 4832.Ms. codex.Title supplied by cataloger from the titles of the two first texts. Titles in the table of contents below from table of contents on fol. 1a or from preamble of texts.Physical description: 9 lines per page. Written in medium large naskh in black ink with use of red. Contains diagrams and charts. The text is framed in blue and red (with gold on fol. 2a). Dark cream to biscuit paper, with large laid lines visible. Quaternions. On fol. 1a: Table of contents dated 1308 H. ; biographical note on the author ; ownership statement.Decoration: Illuminated headpieces (ʻunwān) executed in gold, orange, blue, turquoise, red and black at the beginning of each text (only traces on fol. 1b).Inscription in Arabic script in red pencil on fol. 1a: "Raqm 42".Origin: According to colophons, autograph copy executed in several places in India and Iran between Muḥarram 1077 and Ramaḍān 1082 (see fol. 138b-139a, 205a-b, 216a, 252b, 293b, 300b, 311b, 336a-b, 342a-b). Fol. 138b-139a: Shāhjahānābād Shāh Jahān Ābād, now Delhi, 7 Ramaḍān 1082 H. Fol. 205a-b: Ḥaydar Ābād, 5 Rabīʻ I 1081. Fol. 216a: 3 Muḥarram 1081. Fol. 293a-b: Adkān, in ...?. Fol. 300b: Adkān, Shawwāl 1078? (in fraction in abjad). Fol. 311b: Khādir in the vicinity of Mashhad in Rabīʻ II ...?. Fol. 336a-b: Shāh Andīz near Mashhad in ...?. Fol. 342a-b: Muḥarram 1077.
974. 'مختصر الشفاء (MS 620)
مشارق الأنوار النبوية من صحاح أخبار المصطفوية (MS 621) '
- الوصف:
- Binding and script features: MS 620, Kahverengi deri kaplı, miklepli mukavva cilt. Tezhip özellikleri : Önemli görülen bazı kelimelerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 621, Tezhip özellikleri : Noktalar ve kitap isimlerini gösteren rumuzlar kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.Contents: Birbirinden farklı 2 adet yazmanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş ve ciltlenmiş bir eserdir. (Yazma numaraları: MS 620, MS 621) MS 620: Müellif mukaddimede Kadı ‘Iyâz’ın Şifâ-i Şerîf olarak bilinen eş-Şifâ fî Ta’rîf-i Hukû ki’l-Mustafa isimli eserden Hz. Peygamber’e salavatın faziletine dair olan kısmını müstakil olarak kaleme aldığını (tahrîc) belirtmektedir. Dört bölümden oluşan kaynak metin eş-Şifâ, İslam dünyasında büyük bir ilgi görmüş, hem medreselerde hem de camilerde okunmuş, üzerine şerh, haşiye, ihtisar ve tercüme gibi birçok çalışma yapılmıştır. Elimizdeki muhtasar da bu çalışmalardan bir tanesidir. Eserin müellifi tespit edilememiştir. eK BİLGİLER: İki eserli mecmuanın birinci eseridir. Nüshada istinsah kaydı yoktur. 1a’da Hafız Ali el-Avni b. İbrahim ed-Divlevî adına temellük kaydı ve iki temellük mührü var dır. 2a, 5a, 12b ve 13a’da yaprakların üst tarafında ‘vakıf’ yazısı bulunmaktadır. Derkenarlarda mukabele kayıtları vardır. Nüsha reddâdelidir. MS 621: Hadis ilmine dair kaleme alınan bu eserde sahih hadisler derlenmiştir. Eser Meşâ riku’l-Envâr fi’l-Cem‘-i Beyne’s-Sahîheyn olarak da bilinir. Müellif bu eseri kendi sinin Misbâhu’d-Decâ ve eş-Şemsü’l-Münîre isimli eserlerine en-Necm ve eş-Şihâb isimli eserlerindeki bilgilerden de ilave ederek telîf etmiştir. Kâtip Çelebi’nin şarih Kâzerûni’yi kaynak göstererek 2246 hadisin olduğunu belirttiği eser, nahiv konu larına göre tertip edilmiştir. Müellif mukaddimede eser içerisinde kullandığı kaynakların rumuzlarını da vermektedir. Osmanlı medreselerinde okutulan eser 12 baba ayrılmıştır ve her babın içerisinde de fasıllar vardır. Eser üzerine birçok şerh yazılmıştır. Muhammed b. Mahmûd el-Bâbertî’nin Tuhfetu’l-Ebrâr fî Şerhi Meşâri ki’l-Envâr’ı, Mecdüddîn Ebû Tâhir Fîrûzâbâdî’nin Şevâriku’l-Esrâri’l-Aliyye fî Şerhi Meşâriki’l-Envâri’n-Nebeviyye’si ve Osmanlı ulemasından Hayreddîn Hızır b. Ömer el-‘Atûfî’nin üç ciltlik Keşfü’z-Zunûnü’l-Meşârik isimli eserleri bu şerhlerdendir. Eserin erken dönemlerden itibaren baskıları yapılmıştır. Buna göre eserin Leip zig (1791, 1896), Bombay (1292), Leknev (1301, 1316) ve İstanbul (1309, 1311, 1315, 1328) baskıları bulunmaktadır. Ek bilgiler: İki eserli mecmuanın ikinci eseridir. Elimizdeki nüshanın istinsahı Abdülvahhab b. Süleyman el-Hanefî er-Rûmî tarafından 25 Muharrem 946/12 Haziran 1539’da Cuma günü dua vaktinde bitirilmiştir. 26b’de eserin fihristi vardır. 27a-b’de ha dis-i şerifler bulunmaktadır. 28a’da kâtibin istinsah ettiği bu nüshayı vakıf kaydı, 251a’da müstensihin bu nüshaya dair icazet kaydı bulunmaktadır. 251b boştur.Mecmuaya dair: Mecmua bu koleksiyondaki birçok mecmua/nüshanın da bir zamanlar sahibi olan Hafız Ali el-Avnî’ye aittir. Mecmuadaki nüshaların ikisi de okurlarıyla ön plana çıkmaktadır. Birinci nüshada mukabele kayıtları vardır; ikinci nüsha ise müstensih tarafından mütevellisi kendisi olmak üzere vakfedilmiştir. Bu nüshada ayrıca eserin icazet kaydı da bulunmaktadır. İcazet kaydında icazetin mü ellife kadar olan silsilesine de yer verilmektedir.Paper type: MS 620, MS 621 : Sarı renkli, kalın kağıtCalligraphic style: MS 620, MS 621 : Nesih / Naskh scriptInk color: MS 620, MS 621 : SiyahDescription of script: MS 620 : Yaprak sayısı : 1b- 26a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 13 / Yazı alanı boyutu : 150x105 mm / Kağıt boyutu : 215x155 mm; MS 621 : Yaprak sayısı : 28b-250b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 13 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 215x155 mm
975. 'حسن باشا زاده علي رسالة كلنبوي (فتح الوهاب في شرح رسالة الآداب) (452)
رسالة في آداب البحث (453)
رسالةالإمكان (454)
حاشیة علي حاشية السيد الشريف(455)
الرسالة علي ورتبته علي مقدمة من الشمسية(456)
الرسالة في تبين معني الترتيب(457)
حاشية علي شرح التصديقات(458)
حاشیة علي حاشية السيد الشريف (حاشية على حاشية الشمسية)(459)
حاشیة علي حاشية السيد الشريف(460)
حاشیة علي حاشية السيد الشريف(461)
حاشية علي شرح قطب الدين علي الشمسية(462)
تحرير القواعد المنطقية في شرح الرسالة الشمسية(463)
تحرير القواعد المنطقية في شرح الرسالة الشمسية(464)'
- الوصف:
- Binding and script features: MS 455, Tezhip özellikleri : Metin başlarını gösteren “Kâle” kelimeleri kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 456, Tezhip özellikleri : Önemli görülen bazı kelimelerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.MS 458, Tezhip özellikleri : “Kavluhû”-“Ekûlu” kelimeri ile önemeli görülen bazı kelimelerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 459, Tezhip özellikleri : “Kâle’ş-şârih” kelimeleri kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 460, Tezhip özellikleri : “Kâle’ş-şarih” kelimeleri kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 461, Tezhip özellikleri : Önemli görülen bazı kelimelerin üst tarafları ile “Kavluhu” kelimeleri kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 464, Tezhip özellikleri : “Kavluhû” kelimeleri kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.Physical description: 13 manuscripts in 1 volume, (various lines) / 20x13 cm.Contents: On üç nüshalı mecmuanın on üçüncü eseridir. Eserin elimizdeki nüshası baş ve son taraftan eksiktir. Dolayısıyla istinsah kaydı yoktur fakat nüshanın müstensihi bu mecmuadaki birçok nüshayı da istinsah eden İbrahim el-Hâcc Mustafa b. el-Hâcc İbrahim b. el-Hâcc Pîr b. Veli et-Tabbâ‘ın yazısına benzemektedir. 299a-302b arası ise başka bir müstensih tarafından farklı bir kâğıda istinsah edilmiştir. 244a-245a arasında başka bir eserden yaprak vardır. 245b boştur. 257a’da “Abd-i Huda Meh - med Emin” yazan 5 adet temellük mührü ve bu mührün taklit edildiği üç yazı var - dır. 257b’de aynı mühürden bir adet daha vardır. 286a, 288b, 291b, 292a, 292b’de kıyas şekillerine dair cetvel vardır. Teftâzânî’nin Şemsiyye Haşiyesi’nin son tarafları yer almaktadır. Bu yapraklar için ayrıca katalog kaydı açılmamıştır. Özellikle baş taraflardaki yap-rakların derkenarlarında haşiyeler vardır. Son tarafta yine aynı bu eserin başka bir nüshasının son tarafından yapraklar vardır, buralar için ayrıca fiş tutulmamıştır. Nüsha reddâdelidir. Mecmuaya dair: Elimizdeki mecmuanın altı özelliği dikkat çekmektedir: birinci özelliği, içerisinde hem matbu hem de yazma eserler bulunmaktadır; ikinci özelliği, yazma eserlerin hepsi bir mantık metni olan eş-Şemsiyye üzerine yazılan şerh-ha - şiyelerden oluşmaktadır; üçüncü özelliği mecmuada aynı eser (Tahrîrü’l-Kavâ‘i - di’l-Mantıkiyye) birden fazla yer almaktadır; dördüncü özelliği, mecmuada tarih bulunan nüshaların hepsi 18. yüzyılın başına aittir. Mecmuanın beşinci özelliği ise mecmuadaki on tane yazma eserin en az altı tanesinin müstensihinin “Mustafa” isimli bir kimse olmasıdır. Bazı nüshaların derkenarlarındaki haşiyeler de bu müs - tensih tarafından tutulmuş olmalıdır çünkü hat çok benzemektedir. Nüshaların titizliği ve metin-derkenarların estetik düzeni dikkat çekmektedir. Müsten - sihin istinsah zamanını belirtirken sadece günün adını vermekle yetinmeyip hangi va - kitte olduğunu belirtmesi de onun bu titizliğiyle (ya da zaman algısıyla) ilgili olmalıdır. Nitekim dördüncü nüsha sabah, beşinci nüsha öğle ile ikindi arası, yedinci nüsha öğle, onuncu nüsha ikindi, on birinci nüsha işrak vaktinde tamamlanmıştır. Daha ilginci ise müstensihin altıncı nüshanın istinsahını ikindi vakti ya da sonrasında bittiğini söyle - yerek tereddütlü bir ifade kullanmasıdır. Bu ise istinsah kayıtlarının sonradan yazıldı.Birbirinden farklı 13 adet yazmanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş ve ciltlenmiş bir eserdir (Yazma numaraları : MS 452, MS 453, MS 454, MS 455, MS 456, MS 457, MS 458, MS 459, MS 460, MS 461, MS 462, MS 463, MS 464).MS 452:Osmanlı âlimi Gelenbevî’nin âdâbu’l-bahse dair kaleme aldığı ve Risâletü’l-âdâb, Gelenbevî ‘Ale’l-âdâb gibi isimlerle bilinen eserinin Hasanpaşazâde tarafından yapılmış şerhidir. Kaynak metinde âdâb ilmin tanımı ve mevzuuna değinildikten sonra takrîb, men‘, mu‘ârâza gibi âdâb ilminin konusuna dair meseleler ele alınmaktadır. Şarih ise kendi eserinde Gelenbevî’nin metnindeki anlaşılması zor bazı meseleleri açıklığa kavuşturduğunu ve bunun yanı sıra esere âdâb kitaplarından kimi bilgiler de ilave ettiğini kaydetmektedir. Hasanpaşazâde eserine Fetĥu’l-vehhâb fî şerĥi Risâleti’l-âdâb ismini vermesine rağmen eser Hasanpaşazade ‘alâ Risâleti Gelenbevî ismiyle basıldığı için kataloğa ismin iki versiyonu da alınmıştır. On üç eserli mecmuanın birincisi olan eserin elimizdeki nüshası matbudur. Bir sonraki matbu nüshanın künye bilgisinde (102. sayfa) yer alan ifadeye göre bu nüsha Evâil-i Ramazan 1284/27 Aralık-5 Ocak 1867-8’de İstanbul’da Dâru’t-tıbâ‘âti’l-‘âmire’de basılmıştır. 1a’da temellük mührü ve mecmuanın içerisinde bulunan eserlerin künyesi bulunmaktadır. 92. sayfa boştur. Derkenarlarda sadece birkaç tane haşiye bulunmaktadır. Nüsha reddâdelidir.MS 453:On sekizinci yüzyılın meşhur Osmanlı âlimlerinden Birgivî’nin âdâb risalesidir. Risalede âdâb ilminin tanımı ve mevzuuna değinildikten sonra takrîb, men‘, mu‘ârâza gibi âdâb ilminin konusuna dair meseleler ele alınmaktadır. Eser üzerine Hasanpaşazâde’nin (ö. 1190/1776) Fethu’l-vehhâb fî şerhi risâleti’l-âdâb ismiyle bir şerhi vardır. Abdunnâfî İffet Efendi (ö. 1890) ise eseri Fenn-i Mantık (Terceme-i Burhân-ı Gelenbevî, Terceme-i Âdâb-ı Gelenbevî) adıyla şerh ve tercüme etmiştir. Eser Hakan Talha Alp tarafından Türkçeye tercüme edilmiştir. On üç eserli mecmuanın ikincisi olan eser matbudur. Evâi-i Ramazan 1284/27 Aralık-5 Ocak 1867-8’de İstanbul’da Dâru’t-tıbâ‘âti’l-‘âmire’de basılmıştır. 93. Sayfa boştur. Nüsha reddâdelidir.MS 454:Elimizdeki Arapça eser Gelenbevî’nin kaleme aldığı Risale fî tahkîki’l-İmkân ve’z-Zarûre diye de bilinen imkân risâlesidir. Birinci bölüm gereklilik ve zorunluluk, ikinci bölüm süreklilik, fiil ve kuvve üçüncü bölüm ise eserin asıl konusu olan imkan meselesine dairdir. Alparslan Açıkgenç bu risale bağlamında Gelenbevî’nin kelam düşüncesinde imkan anlayışına dair bir makale kaleme almıştır (bkz. Kaynakça). On üç eserli mecmuanın üçüncüsüdür ve matbudur. 21-29 Rebiulahir 1263/ 8-16 Nisan 1847’de Mehmed Saîd’in nezaretinde Matba-i Âmire’e basılmıştır. Derkenarlardaki notlar tıpkıbasım yapılan nüshaya aittir fakat hangi nüshadan tıpkıbasım yapıldığı bilgisi yoktur. Nüsha reddâdelidir.MS 455:Mantık ilmine dair bu eser, Alî b. Ömer el-Kâtibî el-Kazvinî’nin eş-Şemsiyye diye meşhur olan eseri üzerine Kutbüddîn Râzî’nin yapmış olduğu ve asıl metin kadar şöhret bulan Tahrîru Kavâ‘idi’l-Mantıkiyye fî şerhi’ş-Şemsiyye isimli şerhe Seyyid Şerif Cürcânî’nin yaptığı haşiyenin haşiyesidir. Kaynak eser (eş-Şemsiyye) bir mukaddime, üç bölüm (makale) ve bir hâtimeden meydana gelmektedir. Dört fasıldan oluşan birinci bölümde lafız-mâna ilişkisi, delâlet konuları, kaplam, içlem, beş tümel, tanımlar, tanım yanlışları, dilin kaynağı gibi konular özet halinde ele alınır. On üç eserden oluşan mecmuanın dördüncü eseridir. Kendisinden önceki üç eser matbu oldukları için bu eserin yaprakları 1b’den itibaren numaralandırılmıştır. Nüshanın istinsahı el-Hâcc Mustafa b. el-Hâcc İbrahim b. el-Hâcc Pîr b. Veli et-Tabbâ‘ tarafından Rebiulahir 1115/ Ağustos-Eylül 1703’te Çarşamba sabahında tamamlanmıştır. Bazı notların silindiği 1a’da, eserin künye bilgisi ile kelam ve mantığa dair fevâid vardır. 5a’da “Bu sahifede garâib çok, nazar oluna,” notu vardır. 12a-b boştur. Bazı derkenarlarda Arapça dua cümleleri vardır. Nüsha reddâdelidir. MS 456:Bu eser, Alî b. Ömer el-Kâtibî el-Kazvinî’nin mantık ilminde kaleme alınmış olan ve üzerinde birçok şerh, haşiye, ta‘lîkât gibi çalışmaların yapıldığı eş-Şemsiyye’nin mukaddimesinde geçen “ve rettebtuhû ‘alâ mukaddimetin…” (Ben bu eseri bir mukaddime, üç makale ve bir hâtime üzerine tertîb ettim.) ibaresindeki “tertîb” (rettebtuhû) cümlesi üzerine yapılan ta‘likâttır. Risâlenin bulunduğu mecmuanın zahriyesinde eseri tanıtıcı mahiyette “Risâle ‘alâ “ve rettebtuhu ‘alâ mukaddimetin” yazıldığı için katalogda da bu isim tercih edilmiştir. Risalenin yazarı tespit edilemediği gibi Mustakim Arıcı’nın hazırladığı eş-Şemsiyye literatüründe de bu isimle bir haşiyeye rastlanmamıştır.On üç eserden oluşan mecmuanın beşinci eseridir. İstinsahı el-Hâcc Mustafa b. el-Hâcc İbrahim b. el-Hâcc Pîr b. Veli et-Tabbâ‘ tarafından 14 Ramazan 1115/22 Ocak 1704 Pazartesi günü, öğle ile ikindi arası Âl-i Ramazan Medresesi’nde bitmiştir. Bu medrese Ramazanoğlu Pîri Mehmed Paşa tarafından 1530 yılında Adana’da yaptırılan Ramazanoğlu Medresesi olabilir. Öyle ise nüshanın istinsahı da Adana’da tamamlanmıştır. 2b’de Arapça dua vardır. Derkenarlar boştur. Nüsha reddâdelidir.MS 457:Alî b. Ömer el-Kâtibî el-Kazvinî’nin mantık ilminden kaleme alınmış ve üzerinde birçok şerh, haşiye, ta‘lîk gibi çalışmaların yapıldığı eş-Şemsiyye’ye yapılmış ta‘lîkât’tır. Bu bir yapraklık risâlede bir önceki risalede olduğu gibi eş-Şemsiyye’de geçen “ve rettebtuhû ‘alâ mukaddimetin ve selâet-i makâlâtin ve hâtimetin” (tercümesi: “Ben bu eseri bir mukaddime, üç makale ve bir hâtime üzere tertîb ettim,”dir) ibaresindeki “tertîb” (rettebtuhû) üzerine yazılmış izahlardan ibarettir. Risâlenin bulunduğu mecmuanın zahriyesinde eseri tanıtıcı mahiyette “Risâle ‘fî Tebyîni ma‘ne’t-Tertîb” yazıldığı için katalogda da bu isim tercih edilmiştir. Risalenin yazarı tespit edilemediği gibi Mustakim Arıcı’nın hazırladığı eş-Şemsiyye literatüründe de bu isimle bir haşiyeye rastlanmamıştır.On üç eserden oluşan mecmuanın altıncı eseridir. Müstensih bu mecmuadaki dört ve beşinci nüshanın da müstensihi olan el-Hâcc Mustafa b. el-Hâcc İbrahim b. el-Hâcc Pîr b. Veli et-Tabbâ‘dır. İstinsah Ramazan 1115/Ocak-Şubat 1704’te Pazartesi günü, müstensihin ifadesiyle ikindi vaktinde ya da sonrasında, Âli-i Ramazan Medresesi’nde bitmiştir. Bu medrese Ramazanoğlu Pîri Mehmed Paşa tarafından 1530 yılında Adana’da yaptırılan Ramazanoğlu Medresesi olabilir. Öyle ise nüshanın istinsahı da Adana’da tamamlanmıştır. Nitekim aynı müstensih bu mecmuadaki on birinci nüshanın istinsahını da 14 Şubat 1703’te Adana’da bulunan Şeyhzâde Medresesi’nde tamamlamıştır. 1b’de sabahları on defa okunması tavsiye edilen Arapça dua bulunmaktadır. Derkenarlar boştur. Nüsha reddâdelidir. MS 458:Alî b. Ömer el-Kâtibî el-Kazvinî’nin mantık ilminden kaleme aldığı ve üzerinde birçok şerh, haşiye, ta‘lîk gibi çalışmaların yapıldığı eş-Şemsiyye üzerine Kutbuddîn Râzî’nin Tahrîru Kavâ’idu’l-Mantıkiyye fî Şerhi’ş-Şemsiyye ismiyle yaptığı şerhin tasdîkât bölüne Seyyid Şerif Cürcânî tarafından yapılmış haşiyedir. Seyyid Şerif’in bu haşiyesi üzerine Molla Ali el-Acemî, Kara Davut İzmîtî, Siyalkûtî ve İmad b. Yahya b. Ali Farisî tarafından haşiyeler yapılmıştır. Kaynak eser (eş-Şemsiyye) bir mukaddime, üç bölüm (makale) ve bir hâtimeden meydana gelmektedir. Dört fasıldan oluşan birinci bölümde lafız-mâna ilişkisi, delâlet konuları, kaplam, içlem, beş tümel, tanımlar, tanım yanlışları, dilin kaynağı gibi konular özet halinde ele alınır. On üç eserli mecmuanın yedinci eseridir. Müstensihi bu mecmuadaki dört, beş ve altıncı eserlerin de müstensihi olan el-Hâcc Mustafa (b. el-Hâcc İbrahim b. el-Hâcc Pîr b. Veli et-Tabbâ‘)’dır. İstinsah 15 Cemâziyelahir 1115/26 Ekim 1703 Salı günü gündüz vakti bitmiştir. 1a’da Mustafa isimli kimse adına 3 adet temellük mührü vardır; bu müstensih el-Hâcc Mustafa olmalıdır. Mühürde “Nâil-i eltâf-i Hudâ Mustafa” yazmaktadır. Yine 1a’da mantık ilmine dair fevâid, iki adet Türkçe beyit, eserin künye bilgisi ve Arapça dua vardır. 5b-6a arasında şukka bulunmaktadır. Derkenarlarda müstensih tarafından yazıldığı anlaşılan haşiyeler vardır. Bu haşiyelerde iktibas yapılan eserler arasında ‘Isâmuddin, Kul Ahmed, Celal, Acemuddin, Berda‘î, Fethu’l-Celîl gibi eser/müellifler yer alır. Bazı notlar ise Tabbâğî imzasını taşımaktadır; bu, müstensihin kendisine ait olmalıdır. Kimi derkenarlarda ise konu geometrik şekiller üzerinden anlatılmaktadır. Nüsha reddâdelidir. MS 459:Alî b. Ömer el-Kâtibî el-Kazvinî’nin mantık ilminden kaleme aldığı ve üzerinde birçok şerh, haşiye, ta‘lîk gibi çalışmaların yapıldığı eş-Şemsiyye üzerine Kutbuddîn Râzî’nin (ö. 766/1365) kaynak metin kadar şöhret bulan Tahrîru Kavâ’idi’l-Mantıkiyye fî şerhi’ş-şemsiyye ismiyle yaptığı şerhin tasdîkât bölümüne Seyyid Şerif Cürcânî (ö. 816/1413) tarafından yapılan haşiyenin haşiyesidir. Muhaşşî Şucâuddîn İlyas er-Rûmî’nin Seyyid Şerif’in tasavvurat haşiyesine de haşiyesi vardır. Eserin müellifi ve ismi bu eserin içerisinde bulunduğu mecmuanın zahriyesindeki (1a) nota göre verilmiştir. Dip metin eş-Şemsiyye bir mukaddime, üç bölüm (makale) ve bir hâtimeden meydana gelmektedir. Dört fasıldan oluşan birinci bölümde lafız-mâna ilişkisi, delâlet konuları, kaplam, içlem, beş tümel, tanımlar, tanım yanlışları, dilin kaynağı gibi konular özet halinde ele alınır. On üç eserli mecmuanın sekizinci eseridir. İstinsah kaydı yoktur. 41a’da nüshanın “Ereklivî Abdurrahman Efendi’ye müste‘ârdır, gaflet olunmaya,” notuyla i‘âre (ödünç alma/verme) kaydı vardır. 41b boştur. 42a’da mantık ilmine dair fevâid vardır. 42b boştur. (41b-42b yapraklarındaki bilgiler bir önceki nüshanın fişinde verilmesi gerekirken bu nüshaya alınmıştır. Zira elimizdeki nüsha başka bir mecmuadan ayrılarak bu mecmuaya derc edilmiş görüntüsü vermektedir ve bu yapraklar da o mecmuanın vikaye yaprakları olmalıdır. 43a’da mecmuada bulunan bazı eserlerin künye bilgisi, 71a’da istinsah kaydının hemen altında ve nüshanın çoğaltıldığı kalem/hatla nüshanın sahip ve maliğinin Osman b. Ali olduğuna dair temellük kaydı vardır. Bu kişi aynı zamanda müstensih olmalıdır. 31b boştur. Derkenarlar boştur. Nüsha reddâdesizdir.MS 460:Alî b. Ömer el-Kâtibî el-Kazvinî’nin mantık ilminde kaleme aldığı ve üzerine birçok şerh, haşiye, ta‘lîk gibi çalışmaların yapıldığı eş-Şemsiyye üzerine Kutbuddîn Râzî’nin kaynak metin kadar şöhret bulan Tahrîru Kavâ’idi’l-Mantıkiyye fî şerhi’ş-şemsiyye ismiyle yaptığı şerhin tasdîkât bölümüne Seyyid Şerif Cürcânî tarafından yapılan haşiyenin haşiyesidir. Eserin müellifi 1a’daki nota göre Acemuddîn’dir. Burada eserin önce Emir Hasan’ın Tasdîkât Haşiyesi olduğu belirtilmiş, daha sonra bu notun üstü çizilerek Acemuddîn’in Tasdîkât Haşiyesi olduğu yazılmıştır. Kaynak eser eş-Şemsiyye bir mukaddime, üç bölüm (makale) ve bir hâtimeden meydana gelmektedir. Dört fasıldan oluşan birinci bölümde lafız-mâna ilişkisi, delâlet konuları, kaplam, içlem, beş tümel, tanımlar, tanım yanlışları, dilin kaynağı gibi konular özet halinde ele alınır. On üç eserli mecmuanın dokuzuncu eseridir. Elimizdeki nüsha son taraftan eksiktir. Derkenarlar neredeyse boştur. Nüsha reddâdesizdir.MS 461:Alî b. Ömer el-Kâtibî el-Kazvinî’nin mantık ilminde kaleme aldığı ve üzerine birçok şerh, haşiye, ta‘lîk gibi çalışmaların yapıldığı eş-Şemsiyye üzerine Kutbuddîn Râzî’nin kaynak metin kadar şöhret bulan Tahrîru Kavâ’idi’l-Mantıkiyye fî Şerhi’ş-Semsiyye ismiyle yaptığı şerhin tasdîkât bölümüne Seyyid Şerif Cürcânî tarafından yapılan haşiyenin haşiyesidir. Kaynak metin eş-Şemsiyye bir mukaddime, üç bölüm (makale) ve bir hâtimeden meydana gelmektedir. Dört fasıldan oluşan birinci bölümde lafız-mâna ilişkisi, delâlet konuları, kaplam, içlem, beş tümel, tanımlar, tanım yanlışları, dilin kaynağı gibi konular özet halinde ele alınır. On üç eserli mecmuanın onuncu eseridir. Müstensih el-Hâcc Mustafa b. el-Hâcc İbrahim b. el-Hâcc Pîr b.Veli et-Tabbâ‘dır. Aynı müstensih bu mecmudaki dördüncü, beşinci, altıncı ve yedinci nüshaların da müstensihidir. İstinsahı Ramazan 1115/ Ocak-Şubat 1704, ikindi vakti bitmiştir. İstinsah yılı istinsah kaydının kenarına sonradan yazılmıştır. 102a’da bilginin çeşitlerine dair fevâid vardır. 111b boştur. Derkenarlarda çok az fevâid vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 462:Kazvînî’nin mantık ilminde meşhur eş-Şemsiyye’si üzerine Kutbuddîn et-Tahtânî’nin Tahrîru Kavâ’idi’l-Mantıkiyye fî Şerhi’ş-Şemsiyye ismiyle yaptığı şerhin tasdîkât bölümüne Seyyid Şerif Cürcânî tarafından yapılmış haşiyedir. Mustakim Arıcı Seyyid Şerif’in Kutbuddîn haşiyesine (tasavvurât-tasdîkât) yapılan on sekiz çalışmanın isimlerini zikretmektedir. Kaynak metin eş-Şemsiyye bir mukaddime, üç bölüm (makale) ve bir hâtimeden meydana gelmektedir. Dört fasıldan oluşan birinci bölümde lafız-mâna ilişkisi, delâlet konuları, kaplam, içlem, beş tümel, tanımlar, tanım yanlışları, dilin kaynağı gibi konular özet halinde ele alınır. On üç eserli mecmuanın on birinci eseridir. Müstensih el-Hâcc Mustafa b. el-Hâcc İbrahim b. el-Hâcc Pîr b. Veli et-Tabbâ‘dır. Aynı müstensih bu mecmudaki dört, beş, altı, yedi ve on numaralı nüshaların da müstensihidir. Nüshanın istinsahı 27 Ramazan 1114/14 Şubat 1703’te Salı günü işrak vaktinde bitmiştir. İstinsah kaydının alt tarafına yılı göstermek için ayrıca “Târih-i sene 1115” kaydı vardır fakat bu 1115 yerine istinsah kaydında ay ve günle beraber yazılan 1114 senesi dikkate alınmıştır. 112a’da üstünde “Nâil-i eltâf-i Hudâ Mustafa” yazan iki adet mühür bulunmaktadır. Bu, müstensih el-Hâcc Mustafa olmalıdır. Yine aynı yerde eserin künye bilgisi ve kelam ile sarf ilmine dair fevâid vardır. 185b-186a’da 1115/1703-4 tarihli ve Mahmut Hasan’dan naklen Arapça bir yaprak vardır. Bu yaprakta kudema ile müteahhirûn arasında kaziyyeye dair ihtilaflı meseleler ele alınmaktadır. Bu yaprak için ayrıca fiş tutulmamıştır. 186b’de besmele ve hamdele vardır. 187a boştur. 187b’de Kasîde-i Burde’nin ilk mısraı vardır. 188a-189a boştur. 189b’de üzeri çizili bazı kitap isimleri yazmaktadır. Özellikle ilk yapraklarda haşiyeler vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 463:Alî b. Ömer el-Kâtibî el-Kazvinî’nin mantık ilminde kaleme aldığı ve üzerine birçok şerh, haşiye, ta‘lîk gibi çalışmaların yapıldığı eş-Şemsiyye üzerine Kutbuddîn Râzî’nin kaynak metin kadar şöhret bulan Tahrîru Kavâ’idi’l-Mantıkiyye fî Şerhi’ş-Şemsiyye ismiyle yaptığı şerhtir. Kaynak metin eş-Şemsiyye bir mukaddime, üç bölüm (makale) ve bir hâtimeden meydana gelmektedir. Dört fasıldan oluşan birinci bölümde lafız-mâna ilişkisi, delâlet konuları, kaplam, içlem, beş tümel, tanımlar, tanım yanlışları, dilin kaynağı gibi konular özet halinde ele alınır. Eserin elimizdeki nüshası sadece “Tasavvurat” kısmını kapsamaktadır. Râzî’nin bu şerhi üzerine Cürcânî, Teftâzânî, Devvânî ve Isâmuddîn İsferâyînî gibi âlimler haşiye yazmış, bu haşiyeler üzerine de çeşitli ta‘lîkâtlar yapılmıştır. Bu şerh, medreselerde genelde Cürcânî haşiyesi ile birlikte okutulmuş olup Osmanlı medreselerinde en çok müracaat edilen eserler arasındadır. Nitekim Erzurumlu İbrahim Hakkı eserin ehemmiyetini şöyle ifade etmektedir: İlm-i hikemden bir mantık akdemÎsâgûcî bul hıfzet mukaddem Şemsiyye oku hem Kutb-i mantıkDâvûd u Seyyid bil ol mudakkik Tahrîrü’l-Kavâ‘idi’l-Mantıkiyye’nin tamamı Türkiye, İran ve Hindistan’da tek başına yirmiye yakın basıldığı gibi haşiyeleri ile birlikte veya yalnız “Tasavvurât” kısmı da basılmıştır. “Tasavvurât” kısmı Türkçeye Safranbolulu Seyyid Muhammed Fevzî tarafından Tercümân-ı Şemsiyye adıyla çevrilmiştir (İstanbul, 1307). On üç eserden oluşan mecmuanın on ikinci eseridir. Müstensih İbrahim el-Hâcc Mustafa b. el-Hâcc İbrahim b. el-Hâcc Pîr b. Veli et-Tabbâ‘dır. Aynı müstensih bu mecmudaki dördüncü, beşinci, altıncı, yedinci, onuncu ve on birinci nüshaların da müstensihidir. Nüshanın istinsahı Şeyhzade Medresesi’nde (Adana), 8 Recep 1114/28 Kasım 1702’de öğlen vakti bitmiştir. Müstensih ayrıca nüshanın istinsahının takriben on beş gün sürdüğünü de kaydetmektedir. 1a’da “Nâil-i eltâf-i Huda Mustafa” yazılı üç adet temellük mührü vardır. Bu, müstensih Mustafa olabilir. Yine aynı yerde her sabah on defa okunması tavsiye olunan Arapça dua, ulemanın taksimi, mantık-lügat-münazaraya dair dînî fevâid vardır. 45b boştur. 46a’da mantık ilmine dâir fevâid vardır, 46b boştur.MS 464: On üç nüshalı mecmuanın on üçüncü eseridir. Eserin elimizdeki nüshası baş ve son taraftan eksiktir. Dolayısıyla istinsah kaydı yoktur fakat nüshanın müstensihi bu mecmuadaki birçok nüshayı da istinsah eden İbrahim el-Hâcc Mustafa b. el-Hâcc İbrahim b. el-Hâcc Pîr b. Veli et-Tabbâ‘ın yazısına benzemektedir. 299a-302b arası ise başka bir müstensih tarafından farklı bir kâğıda istinsah edilmiştir. 244a-245a arasında başka bir eserden yaprak vardır. 245b boştur. 257a’da “Abd-i Huda Meh - med Emin” yazan 5 adet temellük mührü ve bu mührün taklit edildiği üç yazı var - dır. 257b’de aynı mühürden bir adet daha vardır. 286a, 288b, 291b, 292a, 292b’de kıyas şekillerine dair cetvel vardır. Teftâzânî’nin Şemsiyye Haşiyesi’nin son tarafları yer almaktadır. Bu yapraklar için ayrıca katalog kaydı açılmamıştır. Özellikle baş taraflardaki yap-rakların derkenarlarında haşiyeler vardır. Son tarafta yine aynı bu eserin başka bir nüshasının son tarafından yapraklar vardır, buralar için ayrıca fiş tutulmamıştır. Nüsha reddâdelidir. Mecmuaya dair: Elimizdeki mecmuanın altı özelliği dikkat çekmektedir: birinci özelliği, içerisinde hem matbu hem de yazma eserler bulunmaktadır; ikinci özelliği, yazma eserlerin hepsi bir mantık metni olan eş-Şemsiyye üzerine yazılan şerh-ha - şiyelerden oluşmaktadır; üçüncü özelliği mecmuada aynı eser (Tahrîrü’l-Kavâ‘i - di’l-Mantıkiyye) birden fazla yer almaktadır; dördüncü özelliği, mecmuada tarih bulunan nüshaların hepsi 18. yüzyılın başına aittir. Mecmuanın beşinci özelliği ise mecmuadaki on tane yazma eserin en az altı tanesinin müstensihinin “Mustafa” isimli bir kimse olmasıdır. Bazı nüshaların derkenarlarındaki haşiyeler de bu müs - tensih tarafından tutulmuş olmalıdır çünkü hat çok benzemektedir. Nüshaların titizliği ve metin-derkenarların estetik düzeni dikkat çekmektedir. Müsten - sihin istinsah zamanını belirtirken sadece günün adını vermekle yetinmeyip hangi va - kitte olduğunu belirtmesi de onun bu titizliğiyle (ya da zaman algısıyla) ilgili olmalıdır. Nitekim dördüncü nüsha sabah, beşinci nüsha öğle ile ikindi arası, yedinci nüsha öğle, onuncu nüsha ikindi, on birinci nüsha işrak vaktinde tamamlanmıştır. Daha ilginci ise müstensihin altıncı nüshanın istinsahını ikindi vakti ya da sonrasında bittiğini söyle - yerek tereddütlü bir ifade kullanmasıdır. Bu ise istinsah kayıtlarının sonradan yazıldı.Paper type: MS 452, MS 453, MS 454 : Matbu kağıt ; MS 455, MS 456, MS 457, MS 458, MS 459, MS 460, MS 461, MS 462, MS 463, MS 463 : Âherli, sarı renkli, orta kalınlıkta kağıtCalligraphic style: MS 452, MS 453, MS 454 : Nesih / Naskh script ; MS 455, MS 456, MS 457, MS 458, MS 459, MS 460, MS 461, MS 462, MS 463, MS 464 : Talik / Taʿlīq scriptInk color: MS 452, MS 453, MS 454, MS 455, MS 456, MS 457, MS 458, MS 459, MS 460, MS 461, MS 462, MS 463, MS 464 : SiyahNotes: Thirteen different manuscripts bound in one volume. Written as one column with various lines per page. Naskh and Taʿlīq scripts in black ink with some words in red. Leather binding covered with marbled paper and has a flap.Description of script: MS 452 : Yaprak sayısı : 91 sayfa (Matbu) / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 27 / Yazı alanı boyutu : 180x90 mm / Kağıt boyutu : 205x135 mm / Eserin başı - sonu : 1 - 91 MS 453 : Yaprak sayısı : 9 sayfa (Matbu) / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 27 / Yazı alanı boyutu : 180x90 mm / Kağıt boyutu : 205x135 mm / Eserin başı - sonu : 94 - 102MS 454 : Yaprak sayısı : 90 sayfa (Matbu) / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 27 / Yazı alanı boyutu : 180x90 mm / Kağıt boyutu : 205x135 mm / Eserin başı - sonu : 2 - 91MS 455 : Yaprak sayısı : 11 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 180x90 mm / Kağıt boyutu : 205x135 mm / Yazmanın başı - sonu : 1b - 11b MS 456 : Yaprak sayısı : 2 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 22-25 / Yazı alanı boyutu : 160x80 mm / Kağıt boyutu : 205x140 mm / Yazmanın başı - sonu : 13b - 14bMS 457 : Yaprak sayısı : 2 / Sütun sayısı : Değişken / Satır sayısı : Değişken / Yazı alanı boyutu : 160x80 mm / Kağıt boyutu : 205x140 mm / Yazmanın başı - sonu : 15b - 16aMS 458 : Yaprak sayısı : 26 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 17 / Yazı alanı boyutu : 160x80 mm / Kağıt boyutu : 205x140 mm / Yazmanın başı - sonu : 17b - 40bMS 459 : Yaprak sayısı : 31 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 160x80 mm / Kağıt boyutu : 205x140 mm / Yazmanın başı - sonu : 43b - 71aMS 460 : Yaprak sayısı : 30 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 160x80 mm / Kağıt boyutu : 205x140 mm / Yazmanın başı - sonu : 72b - 101bMS 461 : Yaprak sayısı : 10 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : 160x80 mm / Kağıt boyutu : 205x140 mm / Yazmanın başı - sonu : 102b - 111aMS 462 : Yaprak sayısı : 74 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : 160x80 mm / Kağıt boyutu : 205x140 mm / Yazmanın başı - sonu : 112b - 185aMS 463 : Yaprak sayısı : 45 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 205x140 mm / Yazmanın başı - sonu : 190b - 234aMS 464 : Yaprak sayısı : 70 / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 17-19 / Yazı alanı boyutu : 160x90 mm / Kağıt boyutu : 205x140 mm / Yazmanın başı - sonu : 236a - 302b
976. جزء من مخطوطة مجهولة المؤلف في الطب
- الوصف:
- ملخص: جزء من نص طبي. تنسب ملاحظة على أول صفحة فارغة (ص. i-و) التأليف إلى أحمد بن محمد بن صائغ حنفي، ويستشهد النص بـ"الشيخ الرئيس" (أي ابن سينا، توفي ١٠٣٧م)، كما يشير إلى تعاليم أطباء يونانيين مثل دسقوريدوس (حوالي ٤٠-٩٠م، ص. ٩ظ، السطر ١٣) ويحنا بن سرافيون (بعد القرن التاسع الميلادي، ص. ١٢ظ ، السطر ١٤). ويذكر النص أيضًا بعض الأطباء اللاحقين وأعمالهم، مثل علي بن العباس المجوسي (عاش في النصف الثاني من القرن العاشر الميلادي، يُشار إليه بـ"صاحب الكامل" نسبةً إلى عمله الأكبر "كامل الصناعة الطبية"، انظر ص. ١٢ظ، السطرين ١، ٩).تبدأ النسخة في منتصف الفصل الثالث من المقالة الأولى، التي تتألف في الأصل من اثني عشر بابًا (صص. ١و -٢٦ظ)، وتشتمل على كامل المقالة الثانية القصيرة بعنوان "المقالة الثانية في ذكر المعاجين والجوارﺸﻨات وغيرها من الأدوية المركبة التي تصلح الأمراض في عضو عضو من كلام الشيخ الرئيس" (صص. ٢٧و-٣١و).وينقطع النص في هذه النسخة فجأةً بعد بداية المقالة الثالثة، "المقالة الثالثة في المركبات" (صص. ٣١و-٣٢ظ)، التي يقول المؤلف إنها تتكون من مقدمة وعشرين فصلًا.البداية (ص. ١و، الأسطر ١-٣):مما يحتاج إليه قليلًا قليلًا ويدق دقًا جيدًا حتى يلتثم ويستوى ويمكنأن يصلح منه أقراص ثم يقرصها على حسب ما يحتاج إليه ويجففها في الظلويقلبها غدوة وعشية ويمسحها إلى أن يجف جفافًا محكمًا ولا يرفعها...النهاية (ص. ٣٢ظ، الأسطر ٥-٨):...واليرقان والفادزهر هو الدواء الذي يحل مزاجه الروح العارض عن دواءسمي إلى مزاجه الطبيعي ويحفظ عليه بخاصية فيه وأما المدر للبول والعرق والسهل وغير ذلك فعلوم لا يحتاج إلى تحديدملخص: A fragment of a medical text. A note on the first flyleaf (f. i-r) attributes authorship to one Aḥmad ibn Muḥammad Ibn Ṣāʾigh Ḥanafī (أحمد بن محمد بن صائغ حنفي), and the text makes reference to the authority of the 'Chief Shaykh' (الشيخ الرئيس, i.e., Ibn Sīnā [ابن سينا, d. 1037]), also invoking the teachings of Greek physicians such as Dioscorides (دسقوريدوس, ca40- ca90, f. 9v, line 13) and Yuḥannā Ibn Sarapion (يحنا بن سرافيون, fl. 9th century, f. 12v, line 14). Later physicians and their works are also mentioned, such as ʿAlī ibn al-ʿAbbās al-Majūsī (علي بن العباس المجوسي, fl. second half of 10th century, cited as صاحب الكامل after his major work Kāmil al-ṣināʿah al-ṭibbīyah [كامل الصناعة الطبية], see f. 12v, lines 1 and 9).The copy opens in the middle of the third section (فصل) of the first treatise (مقالة), originally comprising twelve chapters (باب, ff. 1r-26v), and includes the whole of the short second treatise entitled 'On pastes, digestives, and other compound medicaments which ease ailments body part by body part, according to the words of the Chief Shaykh' (المقالة الثانية في ذكر المعاجين والجوارﺸﻨات وغيرها من الأدوية المركبة التي تصلح الأمراض في عضو عضو من كلام الشيخ الرئيس, ff. 27r-31r).The copy ends abruptly shortly after the beginning of the third treatise, 'On compound drugs' (المقالة الثالثة في المركبات, ff. 31r-32v) which, the author states, comprises an introduction (مقدمة) and twenty chapters.Begins (f. 1r, lines 1-3):مما يحتاج إليه قليلًا قليلًا ويدق دقًا جيدًا حتى يلتثم ويستوى ويمكنأن يصلح منه أقراص ثم يقرصها على حسب ما يحتاج إليه ويجففها في الظلويقلبها غدوة وعشية ويمسحها إلى أن يجف جفافًا محكمًا ولا يرفعها...Ends (f. 32v, lines 5-8):...واليرقان والفادزهر هو الدواء الذي يحل مزاجه الروح العارض عن دواءسمي إلى مزاجه الطبيعي ويحفظ عليه بخاصية فيه وأما المدر للبول والعرق والسهل وغير ذلك فعلوم لايحتاج إلى تحديدالوصف المادي: المادة: ورق مسلّك غربي مع علامات مائيةالأبعاد: حجم الورقة ١٨٧ x ١٣٩ مم [مساحة الكتابة ١٤٨ x ٨٧ مم]، الأطراف مقلّمةترقيم الأوراق: ترقيم المتحف البريطاني بالقلم الرصاصالتسطير: مسطرة؛ ١٧ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة تباعد عمودية ١٢ سطرًا لكل ١٠ سمالخط: نسخ؛ بدون تنقيط في كثيرٍ من الأحيان الحبر: حبر أسود، مع تحمير العناوين والخطوط الأفقية أعلى النصالزخرفة: لا يوجدالتجليد: تجليد من الورق المقوى الأزرق معزز بكعبٍ من الجلد البنيالحالة: بعض الثقوب التي خلفتها الديدان وإصلاحات في هامش التجليدالحاشية: تصحيحات هامشية قليلةالأختام: ص. ٣٢ظ
977. كتاب منافع الأحجار وقيمتها وأصولهاتيفاشي، أحمد بن يوسف. كتاب منافع الأحجار وقيمتها وأصولها
Kitāb manāfi‘ al-aḥjār wa-qīmatihā wa-usūlihāكتاب منافع الأحجار وقيمتها وأصولها Tīfāshī, Aḥmad ibn Yūsuf تيفاشي، أحمد بن يوسف
- الوصف:
- ملخص: بحث علمي عن الأحجار الكريمة لأحمد بن يوسف التيفاشي نُقل الكتاب بيد كاتب واحد أتم عمله في 15 جمادى الآخر 799 هـ (16 مارس 1397 م) ووقع اسمه بخط يتعذر قراءته أسفل الصفحة 60 جهة الوجهألّف التيفاشي هذا النص عام 640 هـ، وأعطاه العنوان الأكثر شيوعًا والذي لم يُذكر في هذه النسخة وهو أزهار الأفكار في جواهر الأحجار)أزهار الأفكار في جواهر الأحجار).تحتوي الصفحة 60 جهة الظهر على 11 سطرًا من الشعر بخطٍ مختلفالبداية (الصفحة. 1 جهة الظهر، سطور 1-4)بسم الله الرحمن الرحيم وما توفيقي إلا بالله عليه توكلتقال العبد الفقير إلى الله عز وجل أحمد بن يوسف التيفاشيعفا الله عنه هذا كتاب غريب الوضع عجيب الجمع عظيم النفعضمنته ذكر الأحجار التي توجد في خزائن الملوك ذخائر الرؤساءالنهاية )الصفحة 59 جهة الظهر، سطر 11- الصفحة 60 جهة الوجه، سطر 3)وإن أردت أن ترى البيت كأنه لؤلؤة يجد من الطلق المحلول وأجعله فيأجانة ثم خذ صمغًا غريسًا (sic) مثل ثلاثة مدقوقًا فألفه عليه ثم أصرٮه (sic) بالماءحتى شرق ثم حصص البيت بجبسين ثم أمسح بالطلق البيت بعد الجبسينثم دعه ساعة ثم يصقل الحيطان بمصقلة زجاج صقلًا جيدًافإنه يصبر كأنه لون الدر. قيمته وثمنه الأوقية من جيدهبدرهم نقرهبيانات النشر (الصفحة 60 جهة الوجه، السطور 3-10)ثم الكتاب بعون الله وحسن توفيقه.الحمد لله رب العالمين وصلى الله على سيدنا محمد وآله وصحبه وسلمورضي الله عن أصحاب رسول الله أجمعين.وحسبنا الله ونعم الوكيلاللهم إني أستغفرك وأنوب إليك مماجنته يدي يا رب العالمين وصلى الله على سيدنا محمد وآله وسلم.وكتب في خامس عشر شهر جمادى الآخر سنة تسعة وتسعين وسبعمائةلمركز الشهور تسويده (؟) ما ربق (؟) والله أعلمملخص: A treatise on precious stones by Aḥmad ibn Yūsuf al-Tīfāshī. Transcribed by a single scribe who completed his work on 15 Jumādá II 799 AH (16 March AD 1397), and signed his name illegibly at the bottom of f. 60r.Al-Tīfāshī composed the text in 640 AH and gave it the title by which it is more commonly known, but not mentioned in this copy, Azhār al-afkār fī jawāhir al-aḥjār(أزهار الأفكار في جواهر الأحجار).F. 60v contains 11 lines of poetry transcribed by another hand.Begins (f. 1v, lines 1-4):بسم الله الرحمن الرحيم وما توفيقي إلا بالله عليه توكلتقال العبد الفقير إلى الله عز وجل أحمد بن يوسف التيفاشيعفا الله عنه هذا كتاب غريب الوضع عجيب الجمع عظيم النفعضمنته ذكر الأحجار التي توجد في خزائن الملوك ذخائر الرؤساءEnds (ff. 59v, line 11-60r, line 3):وإن أردت أن ترى البيت كأنه لؤلؤة يجد من الطلق المحلول وأجعله فيأجانة ثم خذ صمغًا غريسًا (sic) مثل ثلاثة مدقوقًا فألفه عليه ثم أصرٮه (sic) بالماءحتى شرق ثم حصص البيت بجبسين ثم أمسح بالطلق البيت بعد الجبسينثم دعه ساعة ثم يصقل الحيطان بمصقلة زجاج صقلًا جيدًافإنه يصبر كأنه لون الدر. قيمته وثمنه الأوقية من جيدهبدرهم نقرهColophon (f. 60r, lines 3-10):ثم الكتاب بعون الله وحسن توفيقه.الحمد لله رب العالمين وصلى الله على سيدنا محمد وآله وصحبه وسلمورضي الله عن أصحاب رسول الله أجمعين.وحسبنا الله ونعم الوكيلاللهم إني أستغفرك وأنوب إليك مماجنته يدي يا رب العالمين وصلى الله على سيدنا محمد وآله وسلم.وكتب في خامس عشر شهر جمادى الآخر سنة تسعة وتسعين وسبعمائةلمركز الشهور تسويده (؟) ما ربق (؟) والله أعلمالوصف المادي: المادة ورقيةالأبعاد حجم الورقة 170 × 130 مم / [حجم الخط 135 × 95 مم]ترقيم الأوراق: ترقيم المتحف باستخدام قلم رصاصالتسطير: مسطرة؛ 13 سطرًا في كل صفحة؛ مسافة رأسية 10 سطور لكل 10 سمالخط: نسخ؛ وقّع كاتبه اسمه بخط غير مقروء أسفل الصفحة 60 جهة الوجهالحبر: حبر أسود، مع طباعة العناوين والخطوط الأفقية أعلى النص باللون الأحمرالتغليف: تغليف المكتبة الغربيةالحالة: تلف ناتج عن المياه في الجزء العلوي من الأوراق، تلف بسيط ناتج عن ديدان تم إصلاح أغلبه؛ بعض بقع الأكسدةالتعليقات الهامشية: تصحيحات متفرقة على الهامش بخط أحدث
978. كتاب التفهيم لأوائل صناعة التنجيم كتاب التفهيم لأوائل صناعة التنجيم للبيروني، محمد بن أحمد
Kitāb al-tafhīm li-awā’īl ṣinā‘at al-tanjīm كتاب التفهيم لأوائل صناعة التنجيم Bīrūnī, Muḥammad ibn Aḥmad بيروني، محمد بن أحمد
- الوصف:
- ملخص: مقدمة شاملة لمبادئ علم التنجيم لأبو الريحان محمد بن أحمد البيروني (عاش في الفترة ٩٣٧-١٠٤٨ تقريباً). النص مكتوب بصيغة أسئلة وإجابات (على طريق المسئلة والجواب، ص. ٢ظ، سطر ٨)، وهو يبحث في العلوم التي يحتاج إليها المنجمون: الهندسة والحساب ونظرية الأعداد والتنجيم (انظر ص. ٢ظ، الأسطر ٨-٩). يذكر الكاتب أنه ألف العمل من أجل ريحانة بنت الحسن (ص. ٢ظ، الأسطر ٧-٨).يحتوي النص على رسومات بيانية وجداول عديدة.أقدم ملكية للكتاب مؤرخة في رجب ٨٣٩/يناير-فبراير ١٤٣٦ (ص. ١و، أنظر تاريح الملكية) ، لذلك فمن المرجح أنه تم الانتهاء من النسخة في هذا التاريخ أو قبله بفترة قصيرة.البداية (ص. ٢ظ، الأسطر ٣-٧):قال إن الإحاطة بهيئة العالم وكيفية شكل ألسماء والأرض وما بينهما على وجه الأخبارالمأخوذة بالتقليد نافعة جدًا في صناعة التنجيم لأن بها يقع للمستمع دربةيعتاد فيها الألفاظ الجارية فيما بين أهلها ويسهل تصورها ومعانئها حتىإذا عاد عليها متعرفًا وجوده عللها وبراهينها أتاها بفكرة مجردة لاجتمععليها تعب كلي الجانبين ...النهاية (ص. ١٥٨ظ، سطر ١٤-١٥٩و، سطر ١):... وعند البلوغ إلى هذا الموضع من الصناعة التنجيم كفاية ومن بعدها فقد عرّضنفسه وصناعته لما بلغت إليها لأن من السخرية والاستهذاء فقد جهلها المنتسبون إليهافضلًا على المتيقنين بها والله المستعان والحمد لواهب الحيوةحرد المتن (ص. ١٥٩و، الأسطر ٢-٦):تم كتاب التفهيم لأوائل صناعة التنجيمتصنيف أبي الريحان محمد بن أحمد البيرونيرحمه الله عليه رحمة واسعةًوصلواته على محمد وآله الطاهرينوالحمد لله أولًا وآخرًاملخص: Comprehensive introduction to the principles of astrology by Abū al-Rayḥān Muḥammad ibn Aḥmad al-Bīrūnī (أبو الريحان محمد بن أحمد البيروني, ca 973-1048). The text is written in question and answer format (على طريق المسئلة والجواب, f. 2v, line 8), and it deals with the sciences needed by the astrologer: geometry, arithmetic and number theory, and judicial astrology (see f. 2v, lines 8-9). The author states that he composed the work for Rayḥānah bint al-Ḥasan (ريحانة بنت الحسن , f. 2v, lines 7-8).The text contains numerous diagrams and tables.The earliest ownership inscription is dated Rajab 839/January-February 1436 (f. 1r, see Custodial History), so it is likely that the copy was completed at or shortly before this dateBegins (f. 2v, lines 3-7):قال إن الإحاطة بهيئة العالم وكيفية شكل ألسماء والأرض وما بينهما على وجه الأخبارالمأخوذة بالتقليد نافعة جدًا في صناعة التنجيم لأن بها يقع للمستمع دربةيعتاد فيها الألفاظ الجارية فيما بين أهلها ويسهل تصورها ومعانئها حتىإذا عاد عليها متعرفًا وجوده عللها وبراهينها أتاها بفكرة مجردة لاجتمععليها تعب كلي الجانبين ...End (f. 158v, line 14-159r, line 1):... وعند البلوغ إلى هذا الموضع من الصناعة التنجيم كفاية ومن بعدها فقد عرّضنفسه وصناعته لما بلغت إليها لأن من السخرية والاستهذاء فقد جهلها المنتسبون إليهافضلًا على المتيقنين بها والله المستعان والحمد لواهب الحيوةColophon (f. 159r, lines 2-6):تم كتاب التفهيم لأوائل صناعة التنجيمتصنيف أبي الريحان محمد بن أحمد البيرونيرحمه الله عليه رحمة واسعةًوصلواته على محمد وآله الطاهرينوالحمد لله أولًا وآخرًاالوصف المادي: المادة: ورقيةالأبعاد: حجم الورقة ٢٢٥ × ١٥٠ مم /[المساحة المكتوبة ١٤٣× ١٠٥ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم المتحف البريطاني بالقلم الرصاصالتسطير: مسطرة؛ ١٥ سطراً في كل صفحة؛ التباعد العمودي ١١ سطر لكل ١٠ سمالخط: نسخ؛ العنوان على صفحة العنوان بخط الثُلث(ص. ١و)؛ التسميات في رسم بياني واحد بالخط الكوفي(ص. ١٦و)الحبر: حبر أسود، مع طباعة العناوين (بعضها تحول إلى اللون الفضي) والجداول والرسومات البيانية باللونين الأسود والأحمرالتجليد: تجليد إسلامي بالجلد المغربي مع رائدة مظروف؛ جامات وذيول وجامات زوايا مزخرفة بالتمحيط وتحتوي جميعها على زهور على الغلافين والرائدة.الحالة: تلف بسيط بسبب المياه؛ الربع الأعلى من ص. ١ مشوه وتم إصلاحهالحواش: قليلة جدًاالأختام: صص. ١و و ٢و
979. التحفة السعدية - قطب الدين الشيرازي، محمود بن مسعود
al-Tuḥfah al-saʿdīyah التحفة السعدية Quṭb al-Dīn al-Shīrāzī, Maḥmūd ibn Masʿūd قطب الدين الشيرازي، محمود بن مسعود
- الوصف:
- ملخص: شرح بقلم قطب الدين محمود بن مسعود الشيرازي (توفي ١٣١٠، انظر ص. ٢ظ، السطر ١٠) على كتاب الكلية أول كُتُب القانون في الطب لابن سينا (توفي ١٠٣٧). ألّف الشيرازي الشرح في ضوء عمله كطبيب عام وطبيب عيون في المارستان المظفري في شيراز حيث كان موظفًا لمدة أربعة عشر عامًا (ص. ٤و، السطران ٦-٧). وأكمل الشرح في ٦٨٢/ ١٢٨٣ (انظر ص. ٥و، السطر ٢٣)، وأهداه إلى سعد الدين (انظر ص. ٥و، السطر ٢٣) وزير السلطان الإلخاني محمد خدابنده أولجايتو (فترة حُكمه ١٣٠٤-١٣١٦)، ولذلك كان العنوان "التحفة السعدية" .النص ناقص عند النهاية، حيث ينقطع فجأة في الفن الثاني.البداية (ص. ٢ظ، الأسطر ٢-٤):إن أولى ما افتتح به خطاب وإحدى ما ابتداء به كتاب حمد الله المنعم بحيوة النفوسوصحة الأجسام المنقذ من الأدواء المعضلة والأسقام الشافي بما ركب في الورى منالقوي الحافظة للصحة المبرئة من الألام الكافي بحا فهم من صناعة الطب ...النهاية (ص. ٦٧٦ظ، الأسطر ١٥-١٨، ناقصة في النهاية):الفصل الخامس في علامات من ليس يجيد الحال في خلقته سواء كان الاختلاف في أعضائهفي الشهيات وفي الأمزجة على ما هو المذكور في الفصل وفي بعض النسخ يوجد الفصل شرحًا بتفسير هذاما الترجمة هكذا في علامات من خرج عن الاعتدال بإفراط وهذه النسخة ليست بصحيحة لأنالمذكور في الفصل لا يناسب هذه الترجمة فإن من إفراط خروجه عن الاعتدال كان مريضًاملخص: Commentary by Quṭb al-Dīn Maḥmūd ibn Mas‘ūd al-Shīrāzī (قطب الدين محمود بن مسعود الشيرازي; d. 1310, see f. 2v, line 10 ) on the Colliget(كتاب الكلية), the first book of the Canon of Medicine(القانون في الطب) by Ibn Sīnā (ابن سينا, d. 1037). Al-Shīrāzī composed the commentary in the context of his work as a physician and ophthalmologist at the Muẓaffarī Hospital (المارستان المظفري) in Shīrāz where he was employed for fourteen years (f. 4r, lines 6-7). He completed the commentary in 682/1283 (see f. 5r, line 23), dedicating it to Sa‘d al-Dīn (سعد الدين, see f. 5v, line 23), vizier to the Il Khānid sultan Muḥammad Khudābandah Ūljāytū (محمد خدابنده أولجايتو, reg. 1304-16), whence its title The Sa‘dian Gift(التحفة السعدية).The text is defective at end, breaking off abrubtly in the second fann(فن).Begins (f. 2v, lines 2-4):إن أولى ما افتتح به خطاب وإحدى ما ابتداء به كتاب حمد الله المنعم بحيوة النفوسوصحة الأجسام المنقذ من الأدواء المعضلة والأسقام الشافي بما ركب في الورى منالقوي الحافظة للصحة المبرئة من الألام الكافي بحا فهم من صناعة الطب ...Ends (f. 676v, lines 15-18, defective at end):الفصل الخامس في علامات من ليس يجيد الحال في خلقته سواء كان الاختلاف في أعضائهفي الشهيات وفي الأمزجة على ما هو المذكور في الفصل وفي بعض النسخ يوجد الفصل شرحًا بتفسير هذاما الترجمة هكذا في علامات من خرج عن الاعتدال بإفراط وهذه النسخة ليست بصحيحة لأنالمذكور في الفصل لا يناسب هذه الترجمة فإن من إفراط خروجه عن الاعتدال كان مريضًاالوصف المادي: المادة: ورق مسلّك شرقيالأبعاد: حجم الورقة ٢٧٠ × ١٧٠ مم [تتباين مساحة الكتابة باختلاف يد الناسخ]ترقيم الأوراق: ترقيم مكتب الهند بالقلم الرصاصالتسطير: مسطرة؛ ٢٣-٢٤ سطرًا في كل صفحة؛ يتباين عدد الأسطر ومسافة التباعد العمودية باختلاف يد الناسخالخط: نسخ؛ هناك الكثير من خطوط يد النُساخ المُميَّزةالحبر: حبر أسود، مع تحمير العناوين والخطوط الأفقية أعلى النصالزخرفة: لا يوجدالتجليد: تجليد مكتب الهند مع ورق مجزّع على الغلافين، وهناك أجزاء من صُلب سابق أُزيل خلال أعمال الحفظ وُضعت في صندوق مع مخطوطةالحالة: تلف بسبب الحشرات تم إصلاح جزء منه، أكسدة، بقع مائية باتجاه الرأس والذيلالحاشية: كمية بسيطة بأكثر من يدٍ، مع فقدان الكثير منها كاملًا أو جزئيًا نتيجة لتشذيب الصفحات، خاصة باتجاه نهاية المُجلدالأختام: صص. ٢و، ٦٧٦ظ
980. اين فصول از بعض كتب ستاذ كبير جابر
جابر بن حيان
اين فصول از بعض كتب ستاذ كبير جابر
Īn fuṣūl az ba‘z̤ī kutub-i ustaẕ kabīr JābirJābir ibn Ḥayyān جابر بن حيان
- الوصف:
- ملخص: خمس فقرات باللغة الفارسية يقال إنها مأخوذة من كتابات جابر بن حيان. إلا أن الجزء الأكبر من مجموعة النصوص المنسوبة إلى تلك الشخصية الشبه أسطورية يُعتقد أنه قد تم تأليفها في الفترة ما بين النصف الثاني من القرن التاسع والنصف الأول من القرن العاشر. وبما أن النص يبدأ بشهادة الطغرائي(توفي في ٥١٥/١١٢١)، فلا يمكن أن تكون هذه الفقرات مأخوذة من الكتابات المنسوبة إلى جابر بن حيان.البداية (ص. ٦٦ظ، السطور ٢-٥):فصل وصية مؤيد الدين أبو اسمعيل الطغرائی از تدابير جابرميگويد اي پسر من چون از درويشی بترسيد بران كوه شويد كه بربالای شماستوتوانگري ميروياند بگيريد آنرا وبا اصل خودش يريد كه پیس از ان رسته استوبالا گرفته جزوهاى لطيف كه ثفلش واین نشيند وآبى زندگانی بزرگ قدروبهاالنهاية (ص. ٦٧ظ، السطور ١١-١٥):... ونفس وروحوجسد وزحل وجسدش ومشتری وارزپر سياه بس چون باز سبيد شدنامهاى ديگر تهند (؟) آتش حكيمان وزيبق مصعّد وقمر مكلّس ونحاس وآنكه تاريكىاز دبشده باشد گويند كه شرمۀ سفيد ومغنيسياى سفيد ومرد اسنگ سبيدوقمر وزیل القمر وزیل الشمس خوانندملخص: Five passages in Persian supposedly taken from the writings of Jābir ibn Ḥayyān. The main bulk of the corpus of texts attributed to this semi-legendary figure, however, are thought to have been composed between the second half of the 9th century and first half 10th century. Since this text begins with the Testament of Ṭughrāʾī(d. 515/1121), it cannot be true that these passages were all extraced from writings attributed to Jābir ibn Ḥayyān.Begins (f. 66v, lines 2-5):فصل وصية مؤيد الدين أبو اسمعيل الطغرائی از تدابير جابرميگويد اي پسر من چون از درويشی بترسيد بران كوه شويد كه بربالای شماستوتوانگري ميروياند بگيريد آنرا وبا اصل خودش يريد كه پیس از ان رسته استوبالا گرفته جزوهاى لطيف كه ثفلش واین نشيند وآبى زندگانی بزرگ قدروبهاEnds (f. 67v, lines 11-15):... ونفس وروحوجسد وزحل وجسدش ومشتری وارزپر سياه بس چون باز سبيد شدنامهاى ديگر تهند (؟) آتش حكيمان وزيبق مصعّد وقمر مكلّس ونحاس وآنكه تاريكىاز دبشده باشد گويند كه شرمۀ سفيد ومغنيسياى سفيد ومرد اسنگ سبيدوقمر وزیل القمر وزیل الشمس خوانندالوصف المادي: المادة: ورقيةالأبعاد: حجم الورقة ٢١٥ × ١٥٠ مم /[المساحة المكتوبة ١٦٨× ١١٢ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم المتحف البريطاني باستخدام قلم رصاص؛ وترقيم بالعربية باستخدام قلم تلوين أرجواني من النوع الذي شاع استخدامه بين بائعي الكتب اللبنانيين في القرن التاسع عشرالتسطير: مسطرة؛ ١٩ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة رأسية ١١ سطرًا كل ١٠ سم (صص ١١٣و-١٥٨ظ: ٢٩ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة رأسية ١٧ سطرًا كل ١٠ سم)الخط: نسخمع بعض آثار نستعليقوبعض العناوين بخط الثُلث(صص. ١١٣و-١٥٨ظ: نسخ)الناسخون: قدرة الله المرندي الأذري (صص. ٣و-١١٢ظ) ومحمد بن سليمان الموصلي (صص. ١١٣و-١٥٨ظ:الحبر: حبر أسود، مع تحمير العناوين وكتابة بعضها بالأصفر والأخضر، والخطوط الأفقية أعلى النص باللون الأحمر (صص. ١١٣و-١٥٨ظ: أسود)التجليد: تجليد المتحف البريطانيالحالة: يوجد بعض التلف بسبب الدود، والأكسدة، وقطع باتجاه الحافة الأمامية. تم استبدال الأوراق ١٩، ٢١، ٢٤.الحواشي: تصحيحات وتخمينات وحواشي مستفيضة في الهوامش، باللغتين العربية والفارسية وأدلة أخرى على المقارنة ودراسة النص (صص. ١١٣و-١٥٨ظ: قليلة جدًا)
981. مقتطف من
كتاب الغيث المسجم في شرح لامية العجمصفدي، خليل بن أيبك صفدي، خليل بن أيبك
Extract from
Kitāb al-Ghayth al-musjam fī sharḥ Lāmīyat al-ʿAjam(كتاب الغيث المسجم في شرح لامية العجم) Ṣafadī, Khalīl ibn Aybak صفدي، خليل بن أيبك
- الوصف:
- ملخص: مقتطف يتعلق بحياة مؤيد الدين أبو إسماعيل الحسين بن علي الطغرائي (توفي في ٥١٥ هجرية/ ١١٢١ ميلادية) وكتاباته في الكيمياء القديمة، بقلم صلاح الدين خليل بن أيبك الصفدي حوالي١٢٩٧-١٣٦٣ كتاب الغيث المسجم في شرح لامية العجم.تم نسخ هذا النص بخط أصغر بكثير من باقي النصوص في المجلد، لكن ثمة تشابهات في الخطاطة، خاصة حرف الهاء المكتوب بطريقة مميزة (قارن على سبيل المثال الكلمة الأولى من ورقة ١٤أ، السطر ١٠ [هو] مع الكلمة الثانية من ورقة ١٤أ، السطر ١ [هي]).البداية (ص. ١٤و، السطور ٨-١١):قال الشيخ الفاضل العلامة الصفدي رحمه الله في كتابه الشرح على لامية العجمفي ترجمة الطغرائي ومولده ووفاته وسائر أحواله في أوائل الكتابهو العميد مؤيّد الدين فخر الكتاب أبو إسمعيل الحسين بن علي بن محمد بن عبد الصمد الإصبهاني المنشيالمعروف بالطغرائي ...النهاية (ص. ١٤و، السطور ٢-٣ في التعليق الأيسر):لولا التَقِيَّةُ كنتُ أُظْهِرُ مَعَجِزًا ° مِنْ حِكمَتي تَشفى القلُوبُ من العَمَا ° أَهْوَى التكَرُّمَ والتظاَهُرَ بالّذي ° عَلّمتُه والعَقْلُ يَنْهى عنهُما °وأُرِيدُ لَا أَلقى غَبِيًّا مُوسِرًا ° في العالمين ولا لَبيبًا مُعْدِمًا ° والناسُ إمَّا ظالمٌ أَو جَاهِلٌ ° فمتى أطيقُ تَكرُّمًا وتكَلُّمًا °ملخص: An extract concerning the life and alchemical writings of Muʾayyad al-Dīn abū Ismāʿīl al-Ḥusayn ibn ʿAlī al-Ṭughrāʾī (d. 515 AH/AD 1121) from Ṣalāḥ al-Dīn Khalīl ibn Aybak al-Ṣafadī’s ( ca1297-1363) Kitāb al-Ghayth al-musjam fī sharḥ Lāmīyat al-ʿAjam.This text has ben copied in a much smaller hand than the rest of the texts in the volume, but palaeographic similarities, especially a distinctive هـ (e.g. compare the first word of fol. 14a, line 10 [هو] with the second word of fol. 14a, line 1 [هي]) show that it was.Begins (f. 14r, lines 8-11):قال الشيخ الفاضل العلامة الصفدي رحمه الله في كتابه الشرح على لامية العجمفي ترجمة الطغرائي ومولده ووفاته وسائر أحواله في أوائل الكتابهو العميد مؤيّد الدين فخر الكتاب أبو إسمعيل الحسين بن علي بن محمد بن عبد الصمد الإصبهاني المنشيالمعروف بالطغرائي ...Ends (f. 14r, lines 2-3 in left-hand margin):لولا التَقِيَّةُ كنتُ أُظْهِرُ مَعَجِزًا ° مِنْ حِكمَتي تَشفى القلُوبُ من العَمَا ° أَهْوَى التكَرُّمَ والتظاَهُرَ بالّذي ° عَلّمتُه والعَقْلُ يَنْهى عنهُما °وأُرِيدُ لَا أَلقى غَبِيًّا مُوسِرًا ° في العالمين ولا لَبيبًا مُعْدِمًا ° والناسُ إمَّا ظالمٌ أَو جَاهِلٌ ° فمتى أطيقُ تَكرُّمًا وتكَلُّمًا °الوصف المادي: المادة: ورقيةالأبعاد: حجم الورقة ٢١٥ × ١٥٠ مم /[المساحة المكتوبة ١٦٨× ١١٢ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم المتحف البريطاني باستخدام قلم رصاص؛ وترقيم بالعربية باستخدام قلم تلوين أرجواني من النوع الذي شاع استخدامه بين بائعي الكتب اللبنانيين في القرن التاسع عشرالتسطير: مسطرة؛ ١٩ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة رأسية ١١ سطرًا كل ١٠ سم (صص ١١٣و-١٥٨ظ: ٢٩ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة رأسية ١٧ سطرًا كل ١٠ سم)الخط: نسخمع بعض آثار نستعليقوبعض العناوين بخط الثُلث(صص. ١١٣-١٥٨ظ: نسخ)الناسخون: قدرة الله المرندي الأذري (صص. ٣و-١١٢ظ) ومحمد بن سليمان الموصلي (صص. ١١٢و-١٥٨ظ:الحبر: حبر أسود، مع تحمير العناوين وكتابة بعضها بالأصفر والأخضر، والخطوط الأفقية أعلى النص باللون الأحمر (صص ١١٣و-١٥٨ظ: أسود)التجليد: تجليد المتحف البريطانيالحالة: يوجد بعض التلف بسبب الدود، والأكسدة، وقطع باتجاه الحافة الأمامية. تم استبدال الأوراق ١٩، ٢١، ٢٤.الحواشي: تصحيحات وتخمينات وحواشي مستفيضة في الهوامش، باللغتين العربية والفارسية وأدلة أخرى على المقارنة ودراسة النص (صص. ١١٣و-١٥٨ظ: قليلة جدًا)
982. مقتطفات من
كتاب في معرفة الحجرابن وحشية، أحمد بن علي
Extracts from
Kitāb fī Maʿrifat al-ḥajar(كتاب في معرفة الحجر) Ibn Waḥshīyah, Aḥmad ibn ‘Alī ابن وحشية، أحمد بن علي
- الوصف:
- ملخص: مقتطفات من كتاب في معرفة الحجريُنسب إلى ابن وحشية. ترتبط المقتطفات بآراء حول مواد كيميائية خاصة بثلاث مجموعات: من يحصرون عملهم في المكونات المعدنية (أصحاب المعدنية)، من يستخدمون المكونات النباتية (أصحاب النبات)، ومن يستخدمون المكونات الحيوانية (أصحاب الحيوانية).ينقسم النص إلى قسمين (أقسام):القسم الأول (صص. ٩١ظ-٩٥و)؛القسم الثاني في التدبير ؛ صص. ٩١ظ-٩٦ظالبداية (ص. ٩١ظ، السطور ٤-٨):قال الحكيم أبو بكر بن وحشية رحمه الله في كتابه في معرفة الحجراعلم أنّ كتابي مرشد للناظر فيه إنْ وقف منه على علم وعرف منه شيئًا فلا يكونأخذه له ووقوفه عليه بقلبه بل أنْ يأخذه بالبرهان وعلى صحته حتى لا يكون فيه شكوآخر الكلام في باقي الكتاب على وجهين وجهٌ في معرفة الحجر على الحق ووجهٌ في معرفةالتدابير الحق على سبيل الحجر ونسأل الله تعالى التوفيق ...النهاية (ص. ٩٦ظ، السطور ١٣-١٦:... ثم يردّ في القرعة ويقطر فلا تزال تفعل بهذلك حتى يثبت في القرعة كله منعقدًا إلا يقطر منه لا قليل ولا كثيرفتدام النار عليه حتى ينقطع بخاره الذي يرتفع إلى الأنبيق ثم ينقطععرقه الذي يظهر على وجهه وهو أصغر صعرةً يسيرة. والحمد لله وحدهملخص: Extracts from Kitāb fī Maʿrifat al-ḥajar(كتاب في معرفة الحجر) attributed to Ibn Waḥshīyah (ابن وحشية). The passages extracted relate the opinions on alchemical matters of three groups: those who resrict themselves to mineral ingredients in their work (أصحاب المعدنية), those who employ vegetable ingredients (أصحاب النبات), and those who employ animal ingredients (أصحاب الحيوانية).The text is divided into two sections (أقسام):Section One (ff. 91v-95r);القسم الثاني في التدبير ('Section Two: The Operation'; ff. 91v-96v).Begins (f. 91v, lines 4-8):قال الحكيم أبو بكر بن وحشية رحمه الله في كتابه في معرفة الحجراعلم أنّ كتابي مرشد للناظر فيه إنْ وقف منه على علم وعرف منه شيئًا فلا يكونأخذه له ووقوفه عليه بقلبه بل أنْ يأخذه بالبرهان وعلى صحته حتى لا يكون فيه شكوآخر الكلام في باقي الكتاب على وجهين وجهٌ في معرفة الحجر على الحق ووجهٌ في معرفةالتدابير الحق على سبيل الحجر ونسأل الله تعالى التوفيق ...Ends (f. 96v, lines 13-16):... ثم يردّ في القرعة ويقطر فلا تزال تفعل بهذلك حتى يثبت في القرعة كله منعقدًا إلا يقطر منه لا قليل ولا كثيرفتدام النار عليه حتى ينقطع بخاره الذي يرتفع إلى الأنبيق ثم ينقطععرقه الذي يظهر على وجهه وهو أصغر صعرةً يسيرة. والحمد لله وحدهالوصف المادي: المادة: ورقيةالأبعاد: حجم الورقة ٢١٥ × ١٥٠ مم /[المساحة المكتوبة ١٦٨× ١١٢ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم المتحف البريطاني باستخدام قلم رصاص؛ وترقيم بالعربية باستخدام قلم تلوين أرجواني من النوع الذي شاع استخدامه بين بائعي الكتب اللبنانيين في القرن التاسع عشرالتسطير: مسطرة؛ ١٩ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة رأسية ١١سطرًا كل ١٠ سم (صص ١١٣و-١٥٨ظ: ٢٩ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة رأسية ١٧ سطرًا كل ١٠ سم)الخط: نسخمع بعض آثار نستعليقوبعض العناوين بخط الثُلث(صص. ١١٣و١٥٨ظ: نسخ)الناسخون: قدرة الله المرندي الأذري (صص. ٣و-١١٢ظ) ومحمد بن سليمان الموصلي (صص. ١١٣و-١٥٨ظ:الحبر: حبر أسود، مع تحمير العناوين وكتابة بعضها بالأصفر والأخضر، والخطوط الأفقية أعلى النص باللون الأحمر (صص. ١١٣و-١٥٨ظ: أسود)التجليد: تجليد المتحف البريطانيالحالة: يوجد بعض التلف بسبب الدود، والأكسدة، وقطع باتجاه الحافة الأمامية. تم استبدال الورقات ١٩، ٢١، ٢٤.الحواشي: تصحيحات وتخمينات وحواشي مستفيضة في الهوامش، باللغتين العربية والفارسية وأدلة أخرى على المقارنة ودراسة النص (صص. ١١٣و-١٥٨ظ: قليلة جدًا)
983. مجموعة المستخلصات الطبية والوصفات الطبية
- الوصف:
- ملخص: تبدأ هذه المجموعة في (صص ١٢٩ظ-١٦٣ظ) مع وصفات طبية متشابهة في الأسلوب والتنسيق مع تلك الوصفات الطبية الخاصة بـ أقرباذينالخاصة بابن التلميذ، ويقال إن واحدة منها على الأقل كان قد اختارها ابن التلميذ بنفسه؛ ص. ١٥١ظ، السطر ٣). التالي هو "مجموعة مختارة من أبدال جالينوس[مختار من أبدال جالينوس؛ ص. ١٦٤و-١٦٥ظ]، أي من المقالات المنسوبة إلى جالينوس عن بديل العقاقير المعروف باسم De succedaneis liber(انظر فيشتنر، Corpus Galenicum، ص ٧٩، العنصر ١٣٣). يُقال أن مجموعة الأعمال هذه المنسوبة إلى جالينوس قد تم نسخها بخط أمين الدولة [أي ابن التلميذ]؛ ص ١٦٤، السطر ٣]’. تنتهي المجموعة بمناقشة بديل العقاقير لأبو بكر محمد بن زكريا الرازي (صص ١٦٥ظ-١٧٠و).البداية (ص. ١٢٩ظ، السطور ٢-٦):دهن القسطيسقى فينفع من برد (؟) الأعضاء وخصوصًاالكبد والمعدة ويفتح السدد ويشدالعصب ويقويه ويحسن اللون ويحفظالشعرالنهاية (ص. ١٧٠ظ، السطور ٥-٨):... بدل عصارةطراثيث عصارة القرظ. بدل الشيبار مصطكا وصبر أو يقتع (؟) الصبربدل أقرصة الورد ماء الرازبانج والكرفس مع عسل مادي. بدلجلنجين عسل مادي مع رازبانجحرد المتن (ص. ١٧٠ظ، السطور ٩-١١):تم الكتاب بحمد الله وعونه وتوفيقهوصلى الله على سيدنا محمد النبي وصحبه وأله وعترتهالطاهرين وسلم تسليمًاملخص: This collection begins (ff. 129v-163v) with prescriptions similar in style and format to those of the Aqrābādhīnof Ibn al-Tilmīdh, and at least one is said to have been chosen by Ibn al-Tilmīdh (اختاره أمين الدولة; f. 151v, line 3). Next is a ‘selection from Galen’s Substitutions[مختار من أبدال جالينوس; f. 164r-165v]’, i.e. from the pseudo-Galenic treatise on substitute drugs known as De succedaneis liber(see Fichtner, Corpus Galenicum, p. 79, Item 133). This selection from pseudo-Galen is said to have been ‘copied from the great Amīn al-Dawlah’s [i.e. Ibn al-Tilmīdh’s] own handwriting [منقول من خطّ الأجلّ أمين الدولة; f. 164, line3]’. The collection ends with a discussion of substitute drugs by Abū Bakr Muḥammad ibn Zakarīyā’ al-Rāzī (ff. 165v-170r).Begins (f. 129v, lines 2-6):دهن القسطيسقى فينفع من برد (؟) الأعضاء وخصوصًاالكبد والمعدة ويفتح السدد ويشدالعصب ويقويه ويحسن اللون ويحفظالشعرEnds (f. 170r, lines 5-8):... بدل عصارةطراثيث عصارة القرظ. بدل الشيبار مصطكا وصبر أو يقتع (؟) الصبربدل أقرصة الورد ماء الرازبانج والكرفس مع عسل مادي. بدلجلنجين عسل مادي مع رازبانجColophon (f. 170r, lines 9-11):تم الكتاب بحمد الله وعونه وتوفيقهوصلى الله على سيدنا محمد النبي وصحبه وأله وعترتهالطاهرين وسلم تسليمًاالوصف المادي: المادة: ورقيةالأبعاد: حجم الورقة ٢٠٠ × ١٤٦ مم / [مساحة الكتابة ١٤١ × ٩١ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم المتحف البريطاني باستخدام قلم رصاصالتسطير: مسطرة؛ ١١ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة رأسية ٨ سطور كل ١٠ سمالخط: واضح جدًا، وبارز جيدًا وتشكيله بالنسخ؛ كان الناسخ هو علي بن أبي طالب بن علي بن علي بن علي بن الحسين الحلبيالحبر: أسود مع تحمير العناوينالزخرفة: صفحة العنوان (ص. ٢أ )، العنوان ومعلومات المؤلف في عدد وافر من الشرائط في مربع بحواف ذهبية، على خلفية زرقاء بتصميم زخرفة عربية ورقية مظللة جزئيًا باللون الأحمر؛ بالأسفل وعلى اليسار مماثل لذلك، لكن أقل زخرفة، مربع يحتوي على المعلومات الخاصة بالناسخالتجليد: تجليد عثماني (؟) في جلد أحمر بحواف عميقة، وميدالية وقلادات تحتوي على زهور؛ لا يوجد غلاف قابل للطيالحالة: بقع مائية خفيفة، بعض التبقيع، وكمية زائدة ملحوظة من الحبر الأسودالحواشي: حواشي متكررة بأكثر من يد واحدةالأختام: انظر صص ١و، ٢و، ٣و، ١٧٠و
984. أربعة أعمال عن الطب - نجيب الدين السمرقندي، محمد بن علي
Four medical works Najīb al-Dīn al-Samarqandī, Muḥammad ibn ʻAlī نجيب الدين السمرقندي، محمد بن علي
- الوصف:
- ملخص: أربع أطروحات عن الصيدلة وعلم النظم الغذائية بقلم نجيب الدين أبو حامد محمد بن علي بن عمر السمرقندي (توفي ١٢٢٢).المحتويات:(١) أصول التراكيب (صص. ٢و-٣٦و)؛ (٢) كتاب أغذية المرضى (صص. ٣٦ظ-٥٥ظ)؛ (٣) كتاب الأغذية والأشربة (صص. ٥٦و-١٢٣و)؛ (٤) القراباذين على ترتيب العلل (صص. ١٢٤و-١٩٢و). نُسخت المخطوطة في تبريز خلال الأيام العشرة الأخيرة من رمضان ٧٠٣ / أواخر أبريل أو أوائل مايو ١٣٠٤ بيد عمر بن محمد بن سلام بن عبد الله الإربيلي، الذي نسخها لاستخدامه الخاص (صص. ١٢٣و، الأسطر ١٨-٢٠، ١٩٢و، الأسطر ٦-١٠). يعتبر إليس وإدواردز ("قائمة وصفية بالمخطوطات العربية التي تم الحصول عليها من قِبل مجلس أمناء المتحف البريطاني منذ عام ١٨٩٤" [١٩١٢] ص. ٤٦) أن المعلومات في هذا حرد المتن نُسخت من عيّنة الأصل ويؤرخان المخطوطة بالقرن الخامس عشر. يذكر حمارنة ("فهرس المخطوطات العربية عن الطب والصيدلة في المكتبة البريطانية" [١٩٧٥]، المادة ١٧٨، ص. ١٥٧) تاريخ النسخ على أنه ١٥ جمادى الأولى ٨٧٤/ ٢٠ نوفمبر ١٤٦٩، لكنه لا يشير إلى مكان هذه المعلومات في المخطوطة.ملخص: Four treatises on pharmacy and dietetics by Najīb al-Dīn Abū Ḥāmid Muḥammad ibn ‘Alī ibn ‘Umar al-Samarqandī (نجيب الدين أبو حامد محمد بن علي بن عمر السمرقندي, d. 1222).Contents:(1) Uṣūl al-tarākīb(أصول التراكيب, ff. 2r-36r);(2) Kitāb aghdhiyat al-marḍá(كتاب أغذية المرضى, ff. 36v-55v);(3) Kitāb al-aghdhiyah wa-al-ashribah(كتاب الأغذية والأشربة, ff. 56r-123r);(4) al-Qarābādhīn ʿalá tartīb al-ʿilal(القراباذين على ترتيب العلل, ff. 124r-192r).The manuscript was transcribed at Tabrīz during the last ten days of Ramaḍān 703/late-April or early-May 1304 by ‘Umar ibn Muḥammad ibn Sallām ibn ‘Abd Allāh al-Irbīlī (عمر بن محمد بن سلام بن عبد الله الإربيلي), who produced the copy for his own use (ff. 123r, lines 18-20 and 192r, lines 6-10). Ellis and Edwards ( A Descriptive List of the Arabic Manuscripts Acquired by the Trustees of the British Museum since 1894[1912], p. 46) take this colophon information to have been copied from the exemplar and date the manuscript to the 15th century. Hamarneh ( Catalogue of Arabic Manuscripts on Medicine and Pharmacy at the British Library[1975], Item 178, p. 157) gives a transciption date of 15 Jumādá I 874/20 November 1469, but gives no indication of where this information is found in the manuscript.الوصف المادي: المادة: ورق مسلّك شرقيالأبعاد: حجم الورقة ٢١٥ × ١١٥ مم [إطار النص ١٥٨ × ٧٨ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم أوراق عربي شرقي بالحبر الأسود، علامات الملزمة بالأحمر والأسود (خماسيات)، ترقيم المتحف البريطاني بالقلم الرصاصالتسطير: مسطرة؛ ٢٠ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة تباعد عمودية ١٣ سطرًا لكل ١٠ سمالخط: نسخ؛ الناسخ هو عمر بن محمد بن سلام بن عبد الله الإربيلي (صص. ١٢٣و، الأسطر ١٨-٢٠، ١٩٢و، الأسطر ٦-١٠)الحبر: حبر أسود، مع تحمير العناوين والخطوط الأفقية أعلى النصالزخرفة: أطر النص باللون الأحمر في كافة الأوراق الأصلية، وعناوين النصوص بالخط الكوفيالتجليد: تجليد المتحف البريطاني مع ورق مجزّع على الغلافينالحالة: الزوايا وهوامش الحافة لبعض الأوراق مقطوعة وتم إصلاحها، وخاصةً باتجاه بداية المجلد ونهايته، وتم استبدال بعض الأوراق (صص. ٧، ٣٦-٤٤، ١١١-١١٤)الحاشية: قليلة جدًاالأختام: صص. ١و، ٢و، ٢ظ، ٣٦ظ، ٥٦ظ، ١٢٤ظالوصف المادي: Material: Eastern laid paperDimensions: 215 x 115 mm leaf [158 x 78 mm text frame]Foliation: Eastern Arabic foliation in black ink, quire marks in red and black (quinions), British Museum foliation in pencilRuling: Misṭarah; 20 lines per page; vertical spacing 13 lines per 10 cmScript: Naskh; the scribe is ‘Umar ibn Muḥammad ibn Sallām ibn ‘Abd Allāh al-Irbīlī (عمر بن محمد بن سلام بن عبد الله الإربيلي, ff. 123r, lines 18-20 and 192r, lines 6-10)Ink: Black ink, with rubricated headings and overlinings in redDecoration: Text frames in red on all original folios, titles of each text in kufic scriptBinding: British Museum binding with marbled paper on boardsCondition: Corners and edge margins of some folios mutilated and repaired especially towards beginning and end of volume, some folios replaced (ff. 7, 36-44 and 111-114)Marginalia: Very fewSeals: ff. 1r, 2r, 2v, 36v, 56v and 124v