ملخص: ملخص للرياضيات بقلم غياث الدين جمشيد بن مسعود بن محمود الكاشي (توفي سنة ١٤٢٩ أو ١٤٣٦) أو الكاشاني (انظر ص. ٣ظ، السطر ٣). يُعرف النص بعنوانه القصير
مفتاح الحساب(انظر صص. ٢و، السطر ٨، ص. ٣ظ، السطر ١٨) وعنوانه الطويل
مفتاح الحسّاب في علم الحساب.ينقسم النص إلى مقدمة وخمس مقالات، وكل مقالة مقسمة إلى أبواب. في هذه النسخة يبدأ النص في ص. ٣ظ، ولكن توجد نسخة أطول للمقدمة في الأوراق ١ظ-٢ظ، وهي تتضمن الإهداء إلى السلطان ألغ بك (توفي سنة ١٤٤٩، انظر ص. ٢و، الأسطر ٤-٥) وقائمة بأقسام النص وعناوينها (ص. ٢و-٢ظ).المحتويات:المقدمة: في تعريف الحساب وبيان الموضوع وتعريف العدد وأقسامها (صص. ١ظ-٢ظ، ٣ظ)؛المقالة الأولى: في حساب الصحاح (صص. ٤ظ-١٢و)؛المقالة الثانية: في حساب الكسور (صص. ١٢و-١٨ظ)؛المقالة الثالثة: في طريقة حساب المنجمين (صص. ١٨ظ-٢٨ظ)؛المقالة الرابعة: في المساحة (صص. ٢٨ظ-٦١و)؛المقالة الخامسة: في استخراج المجهولات بالجبر والمقابلة والخطائين وغيرها من القواعد الحسابية (صص. ٦١و-١١٠و).يحتوي على عدد كبير من الرسوم البيانية.أُنجزت النسخة يوم ٢ شوال ٩٩٧ / ١٤ أغسطس ١٥٨٩ بقلم عبد الرزاق بن عبد الله بن عبد الرزاق بن جمشيد بن مسعود بن جمشيد، الذي ورد في حرد المتن أنه حفيد المؤلف جمشيد بن مسعود بن محمود الكاشي من الدرجة الرابعة (انظر حرد المتن، ص. ١١٠و، الأسطر ٢-١١، منسوخة أدناه).البداية (ص. ١ظ-الأسطر ١-٦، الورقة مشوهة عند الرأس [انظر أيضًا ص. ٣ظ، الأسطر ١-٦]):الحمد لله الذي توحد بإبد[اع] ...الشافعين يوم التنا[د]...الله تعالى إلى عفوانـ[ـه] ...أحواله يقول لما مار[ست]...في دقائقها وكشت غوامضها وحللت مشكلاتها واستنبطت كشيرًا من ...والضوابط فيها واستخرجت ما صعب استخراجه على كثير من مباشريها كما استأنفت ...النهاية (صص. ١٠٩ظ، السطر ١٩ - ١١٠و، السطر ٢):وهذا آخر ما ...أردنا إيراده في هذا الكتاب والحمد لله علىنعمائه والصلوة والسلاموالسلام (!) على خير خلقه محمد وآله الطاهرين وأصحابهالهادين المهتدين ...حرد المتن (ص. ١١٠و، الأسطر ٢-١١):قد فرغت من انتساخ ...هذه النسخة الشريفة ليوم الأثنينمن شهر شوال سنة ٩٩٧حرره الفقير إلى اللهعبد الرزاق بن عبد اللهبن عبد الرزاقبن جمشيد بنمسعود بن جمشيدمصنف هذا الكتابالشريفملخص: Compendium of mathematics by Ghiyāth al-Dīn Jamshīd ibn Masʿūd ibn Maḥmūd al-Kāshī (غياث الدين جمشيد بن مسعود بن محمود الكاشي, d. 1429 or 1436) or al-Kāshānī (الكاشاني, see f. 3v, line 3). The text is known by both the short title
Key to Calculation(مفتاح الحساب, see ff. 2r, line 8 and 3v, line 18) and the long title
The Calculators' Key to Arithmetic(مفتاح الحسّاب في علم الحساب).The work is divided into an introduction (مقدمة) and five treatises (مقالات) each subdivided into chapters (أبواب). In this copy the text begins on folio 3v, but a longer version of the introduction is found on folios 1v-2v, which includes the dedication to the sultan Ulugh Beg (ألغ بك, d. 1449, see f. 2r, lines 4-5) and a list of the divisions of the text and their titles (f. 2r-2v).Contents:Introduction: Definition of Arithmetic, Explanation of the Subject and Definition of Number and its Parts (المقدمة في تعريف الحساب وبيان الموضوع وتعريف العدد وأقسامها, ff. 1v-2v and 3v);Chapter One: Calculation with Integers (المقالة الأولى في حساب الصحاح, ff. 4v-12r);Chapter Two: Calculation with Fractions (المقالة الثانية في حساب الكسور, ff. 12r-18v);Chapter Three: The Astronomers' Method of Calculation (المقالة الثالثة في طريقة حساب المنجمين, ff. 18v-28v);Chapter Four: Mensuration (المقالة الرابعة في المساحة, ff. 28v-61r);Chapter Five: Deriving Unknowns by Means of Algebra, Muqābalah, the Two Errors and Other Rules of Calculation (المقالة الخامسة في استخراج المجهولات بالجبر والمقابلة والخطائين وغيرها من القواعد الحسابية, ff. 61r-110r).Contains numerous diagrams.The copy was completed on 2 Shawwāl 997/14 August 1589 by ‘Abd al-Razzāq ibn ‘Abd Allāh ibn ‘Abd al-Razzāq ibn Jamshīd ibn Mas‘ūd ibn Jamshīd (عبد الرزاق بن عبد الله بن عبد الرزاق بن جمشيد بن مسعود بن جمشيد), who it is claimed in the colophon was the great-great-great-grandson of the author Jamshīd ibn Masʿūd ibn Maḥmūd al-Kāshī (see colophon, f. 110r, lines 2-11, transcribed below).Begins (f. 1v, lines 1-6, folio mutilated at head [cf. f. 3v, lines 1-6]):الحمد لله الذي توحد بإبد[اع] ...الشافعين يوم التنا[د]...الله تعالى إلى عفوانـ[ـه] ...أحواله يقول لما مار[ست]...في دقائقها وكشت غوامضها وحللت مشكلاتها واستنبطت كشيرًا من ...والضوابط فيها واستخرجت ما صعب استخراجه على كثير من مباشريها كما استأنفت ...Ends (ff. 109v, line 19-110r, line 2):... وهذا آخر ماأردنا إيراده في هذا الكتاب والحمد لله علىنعمائه والصلوة والسلاموالسلام (!) على خير خلقه محمد وآله الطاهرين وأصحابهالهادين المهتدين ...Colophon (f. 110r, lines 2-11):... قد فرغت من انتساخهذه النسخة الشريفة ليوم الأثنينمن شهر شوال سنة 997حرره الفقير إلى اللهعبد الرزاق بن عبد اللهبن عبد الرزاقبن جمشيد بنمسعود بن جمشيدمصنف هذا الكتابالشريفالوصف المادي: المادة: ورق مسلّك شرقيالأبعاد: حجم الورقة ٢٤٣ × ١٧٠ مم [المساحة المكتوبة ١٨٠ × ١١٥ مم (صص. ١ظ-٢ظ)، ١٧٥ × ١١٥ مم (صص. ٨ظ-١٢ظ)، ١٧٥ × ١١٠ (صص. ٣ظ-٧ظ)، ١٧٥ × ١١٠ (صص. ١٣ظ-٢١و)، ١٧٥ × ١١٠ (صص. ٢١ظ-١١٠و)]ترقيم الأوراق: ترقيم الأوراق الخاص بالمتحف البريطاني بالقلم الرصاص / ترقيم الأوراق الخاص بمكتبة مكتب الهند مختوم بالحبر الأسودالتسطير:
مسطرة؛ معدل عدد الأسطر في كل صفحة: ٢٧ (صص. ١ظ-٢ظ، ص. ٨ظ-١٢ظ)، ٢٧ (صص. ٣ظ-٧ظ)، ٢٧ (صص. ١٣ظ-٢١و)، ٢١ (صص. ٢١ظ-١١٠و)؛ مسافة تباعد عمودية (أسطر لكل ١٠ سم): ١٦ (صص. ١ظ-٢ظ، ص. ٨ظ-١٢ظ)، ١٦ (صص. ٣ظ-٧ظ)، ١٦ (صص. ١٣ظ-٢١و)، ١٢ (صص. ٢١ظ-١١٠و)الخط:
نسخ؛ وقع على حرد المتن عبد الرزاق بن عبد الله بن عبد الرزاق بن جمشيد بن مسعود بن جمشيد (ص. ١١٠و، الأسطر ٦-٩)؛ يوجد أربعة خطوط مختلفة على الأقل: (أ) صص. ١ظ-٢ظ، ص. ٨و، السطر ١١-ص. ١٣و، السطر ٩؛ (ب) صص. ٣ظ-٨و، السطر ١٠؛ (ج) ص. ١٣و، السطر ١٠-ص. ٢١و؛ (د) خط عبد الرزاق بن عبد الله في صص. ٢١ظ-١١٠والحبر: حبر أسود، مع تحمير العناوين والرسومات البيانية والأرقام والخطوط الأفقية؛ يوجد استخدام واحد على الأقل للون الأزرق (ص. ٢٠و)التجليد: تجليد المتحف البريطاني نصفه فقط من الجلدالحالة: توجد بعض بقع مائية عند الرأس والذيل؛ ص. ١ مشوهة وتم إصلاحها عند الرأس ومقطع النص السفلي باتجاه هامش التجليد مع فقدان مقطع من النص؛ صص. ٢-٦ مشوهة عند زاوية الحافة العليا، ص. ٣ أيضًا على امتداد الحافة وتم إصلاحها دون فقدان أي جزء من النصالحاشية: العديد منها في صص. ٤و-٨و (بخط الناسخ الذي يبدأ في ص. ٨و)؛ قليلة جدًا بعد ص. ٨والختم: ص. ٣والوصف المادي: Material: Eastern laid paperDimensions: 243 x 170 mm leaf [written: 180 x 115 mm (ff. 1v-2v), 175 x 115 (f. 8v-12v), 175 x 110 (ff. 3v-7v), 175 x 110 (ff. 13v-21r), and 175 x 110 (ff. 21v-110r)]Foliation: British Museum foliation in pencil / India Office Library foliation stamped in black inkRuling:
Misṭarah; average lines per page: 27 (ff. 1v-2v and f. 8v-12v), 27 (ff. 3v-7v), 27 (ff. 13v-21r), and 21 (ff.21v-110r); vertical spacing (lines per 10 cm): 16 (ff. 1v-2v and f. 8v-12v), 16 (ff. 3v-7v), 16 (ff. 13v-21r), and 12 (ff. 21v-110r)Script:
Naskh; the colophon is signed by ‘Abd al-Razzāq ibn ‘Abd Allāh ibn ‘Abd al-Razzāq ibn Jamshīd ibn Mas‘ūd ibn Jamshīd (عبد الرزاق بن عبد الله بن عبد الرزاق بن جمشيد بن مسعود بن جمشيد, f. 110r, lines 6-9); at least four hands appear to be distinguishable: (a) ff. 1v-2v and f. 8r, line 11-f. 13r, line 9; (b) ff. 3v-8r, line 10; (c) f. 13r, line 10-f. 21r; and (d) the hand of ‘Abd al-Razzāq ibn ‘Abd Allāh on ff. 21v-110rInk: Black ink, with rubricated headings and diagrams, numerals, overlinings in red; at least one use of blue ink (f. 20r)Binding: British Museum half-leather bindingCondition: Tidemarks at head and tail; f. 1 mutilated and repaired at head and lower text block towards gutter with loss of text block; ff. 2-6 mutilated at upper edge corner and f. 3 also along edge and repaired without loss of text blockMarginalia: Many on ff. 4r-8r (by hand of scribe who begins on f. 8r); very few after f. 8rSeal: f. 3r
ملخص: المجلد الأول من دراسة مجهولة عن الطب كُتبت بعد القانون في الطب لابن سينا (توفي ١٠٣٧م)، الذي تشير إليه كثيرًا بالإضافة إلى كتابات مجموعة النصوص المنسوبة إلى أبقراط (توفي حوالي ٣٧٠ قبل الميلاد)، خاصة الفصول.
المخطوطة ناقصة في البداية، وبداية المقالة الأولى مفقودة تم تجليد الأوراق دون ترتيب ومن الواضح أن بعضها مفقودة. وعلى الرغم من عدم وجود ترقيم عربي في المخطوطة يمكن استخدامه لتحديد ترتيب الأوراق الأصلي، فإنه يوجد عدة خصائص أخرى قد تساعد في ذلك. يوجد تسلسلان منفصلان لترقيم الأوراق بالأرقام القبطية في هوامش الحافة والرأس لصفحات الظهر، وهما يمتدان في الأغلب بالاتجاه المعاكس لتسلسل ترقيم الأوراق الحديث. علامات ترتيب المَلزَمة بالعربية واضحة في بعض الأماكن، أحيانًا مع الإشارة إلى عدد الأوراق (قائمة) في المجموعة: المَلزَمة ٨ (ص. ٢٧و)، المَلزَمة ٩ (ص. ٣٧و)، المَلزَمة ٢٣ المشكّلة من ١٢ ورقة (ص. ٧٩و)، المَلزَمة ٢٢ المشكلة من ١٢ ورقة (ص. ٩٦و)، المَلزَمة ١٢؟ ورقة (ص. ١٠٣و)، المَلزَمة ٢١ المشكلة من ١٠ ورقات (ص. ١٣٢و). كلمات واصلة في صص. ٢٦ظ، ٣٦ظ، ٨٦ظ، ٩٦ظ، ٩٩ظ، ١٢٢ظ.ينقسم مجلد النص إلى سبع مقالات، كل منها مُقسمة إلى فصول مع إعلان مقالة ثامنة في نهاية المجلد. يسرد الجدول أدناه الأوراق الأولى والنهائية (عند معرفتها) للمقالات والفصول الباقية. بسبب عدم ترتيب الأوراق، ليس من المقصود أن تشير هذه الأوراق الأولى والنهائية إلى نطاق الأوراق، ويوضح التحليل الأدق للنص أن بعض الفصول قد تحتاج إلى إعادة ترتيب تحت مقالات أخرى في الحالات التي لا تبقى فيها عناوين المقالات المحتوية على عناوين الفصول بأكملها (المقالات ١، ٢، ٤). حينما يذكر عنوان المقالة عدد الفصول فيها، يظهر العدد بين قوسين مستديرين؛ حينما يتم تحديد أو تقييم عدد الفصول على أساس الفصول الباقية، يظهر العدد بين قوسين مربعين. حينما يكون عنوان المقالة غير معروف وتم تخمينه على أساس الفصول الباقية، أو عند إضافة الكلمات لتوضيح العنوان، تظهر هذه الأجزاء بين قوسين مربعين:[المقالة الأولى في التشريح، ٤٢ فصلًا] (ناقصة في البداية، تنتهي ص. ٥٥ظ)الفصل ١٣ (يبدأ ص. ٥ظ، ينتهي ص. ٦و)؛الفصل ١٤ (يبدأ ص. ٦و، ينتهي ص. ٢ظ)؛الفصل ١٥ (يبدأ ص. ٢ظ، ينتهي ص. ٨و)؛الفصل ١٦ (يبدأ ص. ٨و، ينتهي ص. ١٠و)؛الفصل ١٧ (يبدأ ص. ١٠و، ينتهي ص. ١٣و)؛الفصل ١٨ (يبدأ ص. ١٣و، ينتهي ص. ١٤ظ)؛الفصل ١٩ (يبدأ ص. ١٤ظ، ينتهي ص. ١٦ظ)؛الفصل ٢٠ (يبدأ ص. ١٦ظ، ينتهي ص. ١٨و)؛الفصل ٢١ (يبدأ ص. ١٨و)؛الفصل ٢٣ (يبدأ ص. ٢١ظ، ينتهي ص. ٢٣ظ)؛الفصل ٢٤ (يبدأ ص. ٢٣ظ، ينتهي ص. ٢٥و)؛الفصل ٢٥ (يبدأ ص. ٢٥و، ينتهي ص. ٢٦ظ)؛الفصل ٢٦ (يبدأ ص. ٢٦ظ، ينتهي ص. ٢٨ظ)؛الفصل ٢٧ (يبدأ ص. ٢٨ظ، ينتهي ص. ٢٩ظ)؛الفصل ٢٨ (يبدأ ص. ٢٩ظ، ينتهي ص. ٣١و)؛الفصل ٢٩ (يبدأ ص. ٣١و، ينتهي ص. ٣٢ظ)؛الفصل ٣٠ (يبدأ ص. ٣٢ظ، ينتهي ص. ٣٣ظ)؛الفصل ٣١ (يبدأ ص. ٣٣ظ، ينتهي ص. ٣٤و)؛الفصل ٣٢ (يبدأ ص. ٣٤و)؛الفصل ٣٣ (يبدأ ص. ٣٤و، ينتهي ص. ٣٥و)؛الفصل ٣٤ (يبدأ ص. ٣٥و، ينتهي ص. ٣٦و)؛الفصل ٣٥ (يبدأ ص. ٣٦و، ينتهي ص. ٤١ظ)؛الفصل ٣٦ (يبدأ ص. ٤١ظ، ينتهي ص. ٤٢ظ)؛الفصل ٣٧ (يبدأ ص. ٤٢ظ، ينتهي ص. ٤٥و)؛الفصل ٣٨ (يبدأ ص. ٤٥و، ينتهي ص. ٤٥ظ)؛الفصل ٣٩ (يبدأ ص. ٤٥ظ، ينتهي ص. ٥٣ظ)؛الفصل ٤٠ (يبدأ ص. ٥٣ظ، ينتهي ص. ٥٤و)؛الفصل ٤١ (يبدأ ص. ٥٤و، ينتهي ص. ٥٥ظ)؛الفصل ٤٢ (يبدأ ص. ٥٥ظ)؛المقالة الثانية في الأسباب (٢١ فصلًا، تبدأ ص. ٥٥ظ، تنتهي ص. ٥٧ظ)؛الفصل ١ (يبدأ ص. ٥٥ظ، ينتهي ص. ٦٩و)؛الفصل ٢ (يبدأ ص. ٦٩و، ينتهي ص. ٧٢و)؛الفصل ٣ (يبدأ ص. ٧٢و، ينتهي ص. ٧٣ظ)؛الفصل ٤ (يبدأ ص. ٧٣ظ، ينتهي ص. ٧٤و)؛الفصل ٥ (يبدأ ص. ٧٤و)؛الفصل ٨؟ (يبدأ ص. ٥٦و)؛الفصل ٢١ (يبدأ ص. ٥٧و)؛المقالة الثالثة في اللوازم [لأعضاء الجسم المعينة] (١٤ فصلًا) (تبدأ ص. ٥٧ظ)؛الفصل ١ (يبدأ ص. ٥٧ظ)؛الفصل ٤ (يبدأ ص. ٥٩ظ، ينتهي ص. ٦٠ظ)؛الفصل ٥ (يبدأ ص. ٦٠ظ)؛[المقالة الرابعة في تقدمة المعرفة] [٣٥؟ فصلًا] (تنتهي ص. ١٠١ظ)؛الفصل ٣ (يبدأ ص. ٨٠و)؛الفصل ٩ (يبدأ ص. ٦٣و، ينتهي ص. ٦١ظ)؛الفصل ١٠ (يبدأ ص. ٦١ظ، ينتهي ص. ٦٧و)؛الفصل ١١ (يبدأ ص. ٦٧و، ينتهي ص. ٦٨و)؛الفصل ١٢ (يبدأ ص. ٦٨و، ينتهي ص. ١٠٢ظ)؛الفصل ١٣ (يبدأ ص. ١٠٢ظ، ينتهي ص. ٦٤و)؛الفصل ١٤ (يبدأ ص. ٦٤و)؛الفصل ١٥ (يبدأ ص. ٦٤و، ينتهي ص. ١٠٣ظ)؛الفصل ١٦ (يبدأ ص. ١٠٣ظ، ينتهي ص. ١٠٥و)؛الفصل ١٧ (يبدأ ص. ١٠٥و، ينتهي ص. ١٠٥ظ)؛الفصل ١٨ (يبدأ ص. ١٠٥ظ، ينتهي ص. ١٠٧ظ)؛الفصل ١٩ (يبدأ ص. ١٠٧ظ، ينتهي ص. ١٠٩ظ)؛الفصل ٢٠ (يبدأ ص. ١٠٩ظ، ينتهي ص. ١١٠ظ)؛الفصل ٢١ (يبدأ ص. ١١٠ظ، ينتهي ص. ١١٢و)؛الفصل ٢٢ (يبدأ ص. ١١٢و، ينتهي ص. ١١٦ظ)؛الفصل ٢٣ (يبدأ ص. ١١٦ظ، ينتهي ص. ١١٧و)؛الفصل ٢٤ (يبدأ ص. ١١٧و، ينتهي ص. ١١٨و)؛الفصل ٢٥ (يبدأ ص. ١١٨و، ينتهي ص. ١١٩ظ)؛الفصل ٢٦ (يبدأ ص. ١١٩ظ، ينتهي ص. ١٢١ظ)؛الفصل ٢٧ (يبدأ ص. ١٢١ظ، ينتهي ص. ١٢٣و)؛الفصل ٢٨ (يبدأ ص. ١٢٣و، ينتهي ص. ١٢٥و)؛الفصل ٢٩ (يبدأ ص. ١٢٥و، ينتهي ص. ١٢٦و)؛الفصل ٣٠ (يبدأ ص. ١٢٦و، ينتهي ص. ١٢٦ظ)؛الفصل ٣١ (يبدأ ص. ١٢٦ظ، ينتهي ص. ١٢٨و)؛الفصل ٣٢ (يبدأ ص. ١٢٨و، ينتهي ص. ١٣٠و)؛الفصل ٣٣ (يبدأ ص. ١٣٠و، ينتهي ص. ١٣١و)؛الفصل ٣٤ (يبدأ ص. ١٣١و، ينتهي ص. ١٣٢و)؛الفصل ٣٥ (يبدأ ص. ١٣٢و، ينتهي ص. ١٠١ظ؟)؛المقالة الخامسة في الأمراض التي تحدث في سطح البدن وهي الأورام وغيرها (٧ فصول) (تبدأ ص. ١٠١ظ، تنتهي ص. ٨٩ظ)؛الفصل ١ (يبدأ ص. ١٠١ظ، ينتهي ص. ٧٧و)؛الفصل ٢ (يبدأ ص. ٧٧و، ينتهي ص. ٨٧ظ)؛الفصل ٣ (يبدأ ص. ٨٧ظ، ينتهي ص. ٨٢و)؛الفصل ٤ (يبدأ ص. ٨٢و، ينتهي ص. ٨٣و)؛الفصل ٥ (يبدأ ص. ٨٣و)؛الفصل ٧ (يبدأ ص. ٨٩و، ينتهي ص. ٨٩ظ)؛المقالة السادسة في الحميات (٦ فصول) (تبدأ ص. ٨٩ظ، تنتهي ص. ٩٤و)؛الفصل ١ (يبدأ ص. ٧٥و، ينتهي ص. ٧٨ظ)؛الفصل ٢ (يبدأ ص. ٧٨ظ)؛المقالة السابعة في السموم (٦ فصول) (تبدأ ص. ٩٤و، تنتهي ص. ١٣٤و)؛الفصل ١ (يبدأ ص. ٩٤و، ينتهي ص. ٩٥و)؛الفصل ٢ (يبدأ ص. ٩٥ظ)؛الفصل ٦ (يبدأ ص. ١٣٣و، ينتهي ص. ١٣٤و)؛المقالة الثامنة في أمراض آلات النفسانية (يشار إليها في نهاية هذا المجلد على أنها المقالة الأولى للمجلد التالي، ص. ١٣٤و، الأسطر ٨-٩، منسوخة أدناه).أكمل سليمان بن أبي البركات بن أبي نصر بن مرقوس المسيحي المتطبب النسخة في يوم الخميس ١٧ تموز ١٦٤٦ بالتقويم السلوقي\٢٧ ذو القعدة ٧٣٥هـ\١٩ يوليو ١٣٣٥م في منطقة الماغوصة (بناحية الماغوصة) في قبرص (انظر حرد المتن، ص. ١٣٤و في هامش التجليد، منسوخة أدناه).البداية (ص. ١و، الأسطر ١-٣):المواضع المتصبة كالمراقي والوقوف في المواضع المحدبة والثانية فإن أخمص القدملو كان ممتليًا الحما لما يأتي ذلك ألا ترى أن الحفاف إذا كانت جديد ولم يشكل بشكلالقدم تعدد الصعود فيها إلى المواضع المذكورة ...النهاية (ص. ١٣٤و، الأسطر ٥-٧):... وتنفذ قوتهاإلى القلب يكون نكايتها أبلغ والأمزجة الباردة بالعكسفهذا ما أردنا أن نذكره في أمر السموم والله أعلم وأحكمحرد المتن (ص. ١٣٤و، الأسطر ٨-١٧، ويستمر في هامش التجليد):تمت المقالة السابعة في السموم ويتلوها المقالة الثامنةفي أمراض آلات النفسانية والكاتب المسكين يسئل منواهب الجود والرحمة والعفو عن ما مضا والصلح عن الزللويسامح القارئ بالزللوالموليين لمعصوم من الزللوالشكر لمن يدومله النعمإلىالأبدنقله من أول إلى آخره أضعف عباد الله تعالىسليمن بن أبي البركات بن أبي نصر بن مرقوس المسيحيالمتطبب وذلك في يوم الأربعاء سابع عشر تموزمن سنة ست وأربعين وستمائة وألف يونانيةوا(!) وافق ذلك سابع عشرين شهر ذي القعدة من سنةخمس وثلثين وسبعمائة لجزيرة لمحروسة (!) قبرسبناحية الماغوصة عمرها الله تعالىملخص: Volume one of an anonymous treatise on medicine written after Ibn Sīnā's (ابن سينا, d. 1037)
Canon of Medicine(القانون في الطب), which it cites frequently along with writings from the corpus attributed to Hippocrates (أبقراط, d. ca 370 BC), especially the
Aphorisms(الفصول).The manuscript is defective at the beginning, missing the beginning of chapter (مقالة) one The folios have been bound out of order and some are evidently missing. Although the manuscript has no Arabic foliation that can be used to establish the original order of folios, a number of other features could help with this. Two separate sequences of foliation in Coptic numerals can be seen in the edge or head margins of versos and run for the most part in the opposite direction to the sequence of the modern foliation. Quire signatures in Arabic are visible in places, sometimes with indications of the number of folios (قائمة) in the gathering: quire 8 (f. 27r), quire 9 (37r), quire 23 of 12 folios (f. 79r), quire 22 of 12 folios (f. 96r), quire 12? (f. 103r), and quire 21 of 10 folios (f. 132r). Catchwords are found on ff. 26v, 36v, 86v, 96v, 99v and 122v.This volume of the text is divided into seven chapters (مقالات) each subdivided into sections (فصول) with an eighth chapter announced at the end of the volume. The table below lists the starting and ending folios, when known, of the surviving chapters and sections. Since the folios are out of order, these starting and ending folios are not meant to represent folio ranges, and on closer analysis of the text some sections may need to be reassigned to other chapters in cases where chapter headings containing section titles do not survive in full (chapters 1, 2 and 4). When the number of sections in a given chapter is stated in the surviving chapter heading, this has been put in rounded brackets; when the number of sections has been determined or estimated by the surviving sections, this has been put in square brackets. When the chapter title is unknown and has been surmised on the basis of the surviving sections or when words have been added to the translation of the title for clarity, these have been put in square brackets:[Chapter One: Anatomy, 42 sections] ([المقالة الأولى في التشريح], defective at beginning, ends f. 55v)Section 13 (starts f. 5v, ends f. 6r);Section 14 (starts f. 6r, ends f. 2v);Section 15 (starts f. 2v, ends f. 8r);Section 16 (starts f. 8r, ends f. 10r);Section 17 (starts f. 10r, ends f. 13r);Section 18 (starts f. 13r, ends f. 14v);Section 19 (starts f. 14v, ends f. 16v);Section 20 (starts f. 16v, ends f. 18r);Section 21 (starts f. 18r);Section 23 (starts f. 21v, ends f. 23v);Section 24 (starts f. 23v, ends f. 25r);Section 25 (starts f. 25r, ends f. 26v);Section 26 (starts f. 26v, ends f. 28v);Section 27 (starts f. 28v, ends f. 29v);Section 28 (starts f. 29v, ends f. 31r);Section 29 (starts f. 31r, ends f. 32v);Section 30 (starts f. 32v, ends f. 33v);Section 31 (starts f. 33v, ends f. 34r);Section 32 (f. 34r);Section 33 (starts f. 34r, ends f. 35r);Section 34 (starts f. 35r, ends f. 36r);Section 35 (starts f. 36r, ends f. 41v);Section 36 (starts f. 41v, ends f. 42v);Section 37 (starts f. 42v, ends f. 45r);Section 38 (starts f. 45r, ends f. 45v);Section 39 (starts f. 45v, ends f. 53v);Section 40 (starts f. 53v, ends f. 54r);Section 41 (starts f. 54r, ends f. 55v);Section 42 (f. 55v);Chapter Two: Causes (21 sections) (المقالة الثنية في الأسباب, starts f. 55v, ends f. 57v);Section 1 (starts f. 55v, ends f. 69r);Section 2 (starts f. 69r, ends f. 72r);Section 3 (starts f. 72r, ends f. 73v);Section 4 (starts f. 73v, ends f. 74r);Section 5 (starts f. 74r);Section 8? (starts f. 56r);Section 21 (starts f. 57r);Chapter Three: [Ailments] Adherent [to Specific Parts of the Body] (14 sections) (المقالة الثالثة في اللوازم, starts f. 57v);Section 1 (starts f. 57v);Section 4 (starts f. 59v, ends f. 60v);Section 5 (starts f. 60v);[Chapter Four: Prognosis] [35? sections] ([المقالة الرابعة في تقدمة المعرفة], ends f. 101v);Section 3 (starts f. 80r);Section 9 (starts f. 63r, ends f. 61v);Section 10 (starts f. 61v, ends f. 67r);Section 11 (starts f. 67r, ends f. 68r);Section 12 (starts f. 68r, ends f. 102v);Section 13 (starts f. 102v, ends f. 64r);Section 14 (f. 64r);Section 15 (starts f. 64r, ends f. 103v);Section 16 (starts f. 103v, ends f. 105r);Section 17 (starts f. 105r, ends f. 105v);Section 18 (starts f. 105v, ends f. 107v);Section 19 (starts f. 107v, ends f. 109v);Section 20 (starts f. 109v, ends f. 110v);Section 21 (starts f. 110v, ends f. 112r);Section 22 (starts f. 112r, ends f. 116v);Section 23 (starts f. 116v, ends f. 117r);Section 24 (starts f. 117r, ends f. 118r);Section 25 (starts f. 118r, ends f. 119v);Section 26 (starts f. 119v, ends f. 121v);Section 27 (starts f. 121v, ends f. 123r);Section 28 (starts f. 123r, ends f. 125r);Section 29 (starts f. 125r, ends f. 126r);Section 30 (starts f. 126r, ends f. 126v);Section 31 (starts f. 126v, ends f. 128r);Section 32 (starts f. 128r, ends f. 130r);Section 33 (starts f. 130r, ends f. 131r);Section 34 (starts f. 131r, ends f. 132r);Section 35 (starts f. 132r, ends f. 101v?);Chapter Five: Ailments Occurring on the Surface of the Body, Which Are Swellings and Other Things (7 sections) (المقالة الخامسة في أمراض التي تحدث في سطح البدن وهي الأورام وغيرها , starts f. 101v, ends f. 89v);Section 1 (starts f. 101v, ends f. 77r);Section 2 (starts f. 77r, ends f. 87v);Section 3 (starts f. 87v, ends f. 82r);Section 4 (starts f. 82r, ends f. 83r);Section 5 (starts f. 83r);Section 7 (starts f. 89r, ends f. 89v);Chapter Six: Fevers (6 sections) (المقالة السادسة في الحميات, starts f. 89v, ends f. 94r);Section 1 (starts f. 75r, ends f. 78v);Section 2 (starts f. 78v);Chapter Seven: Poisons (6 sections) (المقالة السابعة في السموم, starts f. 94r, ends 134r);Section 1 (starts f. 94r, ends f. 95r);Section 2 (starts f. 95v);Section 6 (starts f. 133r, ends f. 134r);Chapter Eight: Ailments of the Psychological Faculties (or of the Respiratory Organs) (المقالة الثامنة في أمراض آلات النفسانية, announced at the end of this volume as the first chapter in the following volume, f. 134r, lines 8-9, transcribed below).The copy was completed on Thursday 17 Tammūz 1646 Seleucid Era/27 Dhū al-Qaʿdah 735/19 July 1335 in the region of Famagusta (بناحية الماغوصة), Cyprus by the Christian physician Sulayman ibn Abī al-Barakāt ibn Abī Naṣr ibn Marqūs (سليمن بن أبي البركات بن أبي نصر بن مرقوس المسيحي المتطبب, see colophon, f. 134r in gutter margin, transcribed below).Begins (f. 1r, lines 1-3):المواضع المتصبة كالمراقي والوقوف في المواضع المحدبة والثانية فإن أخمص القدملو كان ممتليًا الحما لما يأتي ذلك ألا ترى أن الحفاف إذا كانت جديد ولم يشكل بشكلالقدم تعدد الصعود فيها إلى المواضع المذكورة ...Ends (f. 134r, lines 5-7):... وتنفذ قوتهاإلى القلب يكون نكايتها أبلغ والأمزجة الباردة بالعكسفهذا ما أردنا أن نذكره في أمر السموم والله أعلم وأحكمColophon (f. 134r, lines 8-17 and continued in gutter margin):تمت المقالة السابعة في السموم ويتلوها المقالة الثامنةفي أمراض آلات النفسانية والكاتب المسكين يسئل منواهب الجود والرحمة والعفو عن ما مضا والصلح عن الزللويسامح القارئ بالزللوالموليين لمعضوم من الزللوالشكر لمن يدومله النعمإلىالأبدنقله من أول إلى آخره أضعف عباد الله تعالىسليمن بن أبي البركات بن أبي نصر بن مرقوس المسيحيالمتطبب وذلك في يوم الأربعاء سابع عشر تموزمن سنة ست وأربعين وستمائة وألف يونانيةوا(!) وافق ذلك سابع عشرين شهر ذي القعدة من سنةخمس وثلثين وسبعمائة لجزيرة لمحروسة (!) قبرسبناحية الماغوصة عمرها الله تعالىالوصف المادي: المادة: ورق مسلّك شرقيالأبعاد: حجم الورقة ٢٤٧ × ١٧٠ مم [مساحة الكتابة ١٧٠ × ١١٠ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم قبطي بالحبر الأسود في هوامش الرأس والحافة لصفحات الظهر؛ ترقيم المتحف البريطاني بالقلم الرصاصالتسطير: مسطرة؛ ٢١ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة تباعد عمودية ١٢ سطرًا لكل ١٠ سمالخط: نسخ؛ الناسخ هو سليمان بن أبي البركات بن أبي نصر بن مرقوس (انظر ص. ١٣٤و، في هامش التجليد)الحبر: حبر بني مع تحمير العناوينالزخرفة: لا يوجدالتجليد: تجليد المتحف البريطانيالحالة: زوايا الحافة وهوامش الرأس والذيل مقطوعة وتم إصلاحها باتجاه بداية المجلد ونهايته، بقع مائية في هوامش الرأس والذيل، تلف بسيط ناتج عن الحشرات تم إصلاحه في بعض الأماكن، تم تجليد الأوراق دون ترتيب، بعض الأوراق مفقودةالحاشية: كمية بسيطة بأكثر من يدٍالأختام: لا يوجدالوصف المادي: Material: Eastern laid paperDimensions: 247 x 170 mm leaf [170 x 110 mm written]Foliation: Coptic foliation in black ink in head and edge margins of versos; British Museum foliation in pencilRuling: Misṭarah; 21 lines per page; vertical spacing 12 lines per 10 cmScript: Naskh; the scribe is Sulayman ibn Abī al-Barakāt ibn Abī Naṣr ibn Marqūs (سليمن بن أبي البركات بن أبي نصر بن مرقوس, see f. 134r in gutter margin)Ink: Brown ink, with rubricated headingsDecoration: NoneBinding: British Museum bindingCondition: Edge corners and head and tail margins mutilated and repaired towards beginning and end of volume, tidemarks at head and tail margins, minor insect damage repaired in places, folios bound out of order, some folios missingMarginalia: Moderate amount by more than one handSeals: None
ملخص: The
Book of Cycles(كتاب أدوار), a succinct but extremely influential treatise on musical theory by Ṣafī al-Dīn ‘Abd al-Mu’min ibn Yūsuf ibn Fākhir al-Urmawī (صفي الدين عبد المؤمن بن يوسف بن فاخر الأرموي, d. 1294). تقدم صفحة العنوان اسم الكاتب على أنه "صفي الدين عبد المؤمن"عنوان الكتاب مستلهم من استخدام الدوائر المرسومة كتمثيلٍ بياني لنسب النغمات ضمن الدور (المقام) الواحد في القسم السادس، وكتمثيلٍ لأدوار الإيقاع في القسم الثالث عشر (للمزيد من التفاصيل، انظر وصف الرسوم البيانية والجداول فيما يلي).فرغ الحسن بن يوسف عثمان الرومي من كتابة هذه النسخة في نهار يوم الخميس ٢٠ رمضان ٧٩٢ الموافق ١ سبتمبر ١٣٩٠، وذلك في مقام شيخون بالقاهرة (انظر حرد المتن، ص. ٣٩ظ، منسوخة أدناه). تشير التعليقات على بعض الجداول إلى أن الكاتب (أو المعلِّق اللاحق) كان مطلعًا على نسخة تخص السُهروردي، وهو تلميذ الأرموي (انظر صص. ٢٢و، ٢٣ظ؛ قارن بنسخة مكتبة بودليان MS Marsh 521 المؤرخة ٧٣٤هـ/١٣٣٤م والتي تتضمن نسخة بقلم السُهروردي).المحتويات:العنوان والمقدمة والمحتويات (صص. ١و-٣و)؛الفصل الأول: في تعريف النغم وبيان الحدة والثقل (صص. ٣و-٣ظ)؛الفصل الثاني: في تقسيم الدساتين (صص. ٣ظ-٥و)؛الفصل الثالث: في نسب الأبعاد (صص. ٥و-٨و)؛الفصل الرابع: في الأسباب الموجبة للتنافر (٨و-٨ظ)؛الفصل الخامس: في التأليف الملائم (صص. ٨ظ-١١و)؛الفصل السادس: في الأدوار ونسبها (صص. ١١و-١٨و)؛الفصل السابع: في حكم الوترين (صص. ١٨و-١٨ظ)؛الفصل الثامن: في تسوية أوتار العود واستخراج الأدوار منه (صص. ١٨ظ-١٩ظ)؛الفصل التاسع: في أسماء الأدوار المشهورة (صص. ١٩ظ-٢١و)؛الفصل العاشر: في تشارك نغم الأدوار (صص. ٢١و-٢٣و)؛الفصل الحادي عشر: في أدوار الطبقات (صص. ٢٣و-٣٠و)؛الفصل الثاني عشر: في الاصطحاب الغير المعهود (صص. ٣٠و-٣١و)؛الفصل الثالث عشر: في أدوار الإيقاع (صص. ٣١و-٢٧ظ)؛الفصل الرابع عشر: في تأثير النغم (صص. ٣٧ظ-٣٨و)؛الفصل الخامس عشر: في مباشرة العمل (صص. ٣٨و-٣٩ظ)؛مجموعة من أبيات الشعر مصنفةً حسب النغم (صص. ٤٠و-٥٥ظ).رسوم بيانية وجداول:رسم بياني للأبعاد في النغمة (ص. ٦و)رسم بياني للأبعاد في نغمتين (ص. ٦ظ)رسومات لدوائر توضح النسب بين النغمات الثوابت في كل دائرة (صص. ١٢و، ١٢ظ (رسمان)، ١٣و (رسمان)، ١٤و (رسم مقطوع))؛جدول يبين ٨٤ تركيبًا غير متنافر من الجنسين الرباعي والخماسي (صص. ١٤و-١٧و)؛تمثيل طولي للنغمات في خمسة أبحر (من الجنس الرباعي)، (ص. ١٧ظ)؛رسم لأوتار العود (ص. ١٩و)؛جدول الاوازات (ص. ٢١و)؛رسم لدوائر متراكزة يبين تدرج النغمات في كلٍ من الأدوار الاثني عشر (ص. ٢١ظ)؛ جدول لوضع الأصابع (ص. ٢٢و)؛جدول طبقات الاوازات الست (ص. ٢٣ظ)؛جداول لطبقات الأداور الاثني عشر (ص. ٢٤و-٢٩ظ)؛رسم لدائرة توضح الدورات الإيقاعية (صص. ٣٣ظ، ٣٥و، ٣٦و، ٣٦ظ، ٣٧و (رسمان)، ٣٧ظ (ثلاثة رسوم))؛نماذج للتدوين الموسيقي (صص. ٣٨ظ-٣٩ظ).البداية (ص. ١ظ، الأسطر ٣-٥):الحمد لله رب العالمين وصلواته على سيدنا محمدوآله أجمعين أما بعد فقد امرني من يجب عليامتثال اوامره والتيمن بالسعي في مرامي خواطرهالنهاية (صص. ٥٥ظ، الأسطر ١٢-١٣):وفيه ايضًافيكم تعلّق خاطري وبكم تشرّف ناظري يا نازلين طو يلعًا يا ساكنين محاجرحرد المتن (ص. ٣٩ظ، السطر ١٤ ويستمر في الذيل وهامش الحافة):ونختم الكتاب بحمد الله تعالى ...وحده والصلوة على من لا نبي بعده ونستغفر الله تعالى عما يؤدي إلى الضلالةفُرغ نهار الخميس العشرين من رمضان سنة اثنين وتسعين وسبعمائةفي القاهرة المحروسة بمقام شيخون بحمد اللهعلى يد العبد الجاني المعترف بالذنب والتقصير الحسن ابن يوسف عثمان الرومي الحنفي عفا الله عنهملخص: The
Book of Cycles(كتاب أدوار), a succinct but extremely influential treatise on musical theory by Ṣafī al-Dīn ‘Abd al-Mu’min ibn Yūsuf ibn Fākhir al-Urmawī (صفي الدين عبد المؤمن بن يوسف بن فاخر الأرموي, d. 1294). The title page gives the author's name as Ṣafī al-Dīn ‘Abd al-Mu’min (صفي الدين عبد المؤمن).The title derives from the use of circular diagrams as graphic representations of the interrelationships of notes within a mode in Section Six, and of rhythmic cycles in Section Thirteen (see Diagrams and Tables below for details).The copy was finished during daylight hours on Thursday, 20 Ramaḍān 792/1 September 1390 by al-Ḥasan ibn Yūsuf ʿUthmān al-Rūmī (الحسن ابن يوسف عثمان الرومي), who completed his copy at Cairo in the Shrine of Shaykhūn (مقام شيخون, see colophon, f. 39v, transcribed below). Annotations to some of the tables indicate that the scribe (or later annotator) was familiar with a copy belonging to al-Urmawī 's pupil al-Suhrawardī (see ff. 22r and 23v; compare Bodleian MS Marsh 521 dated 734/1334 and collated with a copy written by al-Suhrawardī).Contents:Title, introduction and contents (ff. 1r-3r);Section One: Definition of the Notes and Explanation of High and Low Pitch (الفصل الأول في تعريف النغم وبيان الحدة والثقل, ff. 3r-3v);Section Two: The Division of the Frets (الفصل الثاني في تقسيم الدساتين, ff. 3v-5r);Section Three: The Ratios of Intervals (الفصل الثالث في نسب الأبعاد, ff. 5r-8r);Section Four: The Causes of Dissonance (الفصل الرابع في الأسباب الموجبة للتنافر, ff. 8r-8v);Section Five: On Consonant Harmony الفصل الخامس في التأليف الملائم), ff. 8v-11r)Section Six: The Modes and Their Relationships (الفصل السادس في الأدوار ونسبها, ff.11r-18r);Section Seven: On Two Stringed Instruments (الفصل السابع في حكم الوترين, ff. 18r-18v);Section Eight: Tuning the Strings of the Lute, and Deriving Scales from It (الفصل الثامن في تسوية أوتار العود واستخراج الأدوار منه, ff. 18v-19v);Section Nine: The Names of the Common Modes (الفصل التاسع في أسماء الأدوار المشهور, ff. 19v-21r);Section Ten: Tone Sharing of the Modes (الفصل العاشر في تشارك نغم الأدوار, ff. 21r-23r);Section Eleven: Transposed Cycles (الفصل الحادي عشر في أدوار الطبقات , ff. 23r-30r);Section Twelve: Unusual Tuning [Scordatura] (الفصل الثاني عشر في الاصطحاب الغير المعهود, ff. 30r-31r);Section Thirteen: Rhythmic Cycles (الفصل الثالث عشر في أدوار الإيقاع, ff. 31r-37v);Section Fourteen: Influence of the Modes (الفصل الرابع عشر في تأثير النغم, ff. 37v-38r);Section Fifteen: Musical Practice (الفصل الخامس عشر في مباشرة العمل, ff. 38r-39v);Various poems organised by musical modes (ff. 40r-55v).Diagrams and Tables:Diagram showing intervals within an octave (f. 6r);Diagram showing intervals within two octaves (f. 6v);Circular diagrams showing the number of consonant intervals within modes (ff. 12r, 12v (two), 13r (two), 14r (mutilated);Table of the eighty-four possible tetrachord and pentachord species combinations (ff. 14r-17r);Linear representation of the notes in five tetrachords (أبحر, f.17v);Diagram of the stringing of a lute (عود, f.19r);Table of secondary modes (اوازات, f.21r);Diagram concentric circles depicting the progression of notes of each of the twelve main modes (f. 21v); and tabulation of fingering (f. 22r);Transposition table for the six secondary modes (اوازات, f. 23v);Transposition tables for the twelve main modes (f. 24r-29v);Circular diagrams of rhythmic cycles (ff. 33v, 35r, 36r, 36v, 37r (two), 37v (three);Sample notation (ff. 38v-39v).Begins (f. 1v, lines 3-5):الحمد لله رب العالمين وصلواته على سيدنا محمدوآله أجمعين أما بعد فقد امرني من يجب عليامتثال اوامره والتيمن بالسعي في مرامي خواطرهEnds (f. 55v, lines 12-13):وفيه ايضاًفيكم تعلّق خاطري وبكم تشرّف ناظري يا نازلين طو يلعاً يا ساكنين محاجرColophon (f. 39v, line 14 and continuing in tail and edge margin):ونختم الكتاب بحمد الله تعالى ...وحده والصلوة على من لا نبي بعده ونستغفر الله تعالى عما يؤدي إلى الضلالةفُرغ نهار الخميس العشرين من رمضان سنة اثنين وتسعين وسبعمائةفي القاهرة المحروسة بمقام شيخون بحمد اللهعلى يد العبد الجاني المعترف بالذنب والتقصير الحسن ابن يوسف عثمان الرومي الحنفي عفا الله عنهالوصف المادي: المادة: أنواع مختلفة من الورق المسلّك الشرقيالأبعاد: حواف الأوراق مقصوصة ليصبح حجمها ١٧٤ × ١٢٦ مم [مساحة الكتابة ١٢٠ × ٨٥ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم عربي شرقي بالحبر الأسود، ترقيم المتحف البريطاني بالقلم الرصاصالتسطير:
مسطرة؛ ١٣ سطراً في كل صفحة؛ مسافة رأسية ١٠ سطرًا لكل ١٠ سمالخط: نسخ يتضمن كل الحركات؛ الكاتب هو الحسن بن يوسف عثمان الروميالحبر: حبر أسود مع إبراز العناوين باللونين الأحمر والذهبي، والخطوط الأفقية أعلى النص والرسوم البيانية باللون الأحمرالزخرفة: لا يوجدالتجليد: تجليد من الجلد الأحمر مع جامة بيضاوية مدببة في الوسط على كلٍ من الغلافين.الحالة: أعيد تجليده بصفحاتٍ محمية. بعض البقع المائية وبقع الحبر وبعض الثقوب التي عولجت في الورق.الحاشية: ملاحظات وتعليقات بأيادٍ عديدة في أنحاء المخطوطة؛ احتفظت بعض الصفحات ذات الحواف المقصوصة ببعض الحواشي في صورة لسان مطوي في الحافة الأمامية. مربع سحري (ص. ٣٤و)؛ رسم بياني (ص. ٣٤ظ)؛ تعويذة وعدد من أبيات الشعر على صفحة العنوان (ص. ١و).الأختام:ختم مربع أسود، بالكاد مقروء (ص. ٢و)ختم بيضاوي أسود (صص. ١٠و؛ ص. ٢٨و، ٤٣ظ، ٥٣ظ)؛أختام المتحف البريطاني صص. ١و، ١٢و، ١٩و، ٢٥و، ٣٠و، ٣٥و،٤١و، ٤٧و، ٥٢و، ٥٥ظ.
ملخص: نسخة تحمل توقيع المؤلف من دليل في تفسير الأحلام بقلم أبو محمد عبد الله بن علي بن عمر بن محمد بن علي البصري المصري المعروف بابن جيدان (انظر حرد المتن، صص. ٢٦٠و، الأسطر ٧-٩؛ ٢٦٠ظ، السطران ٥-٦، منسوخة أدناه). هذا النص ليس ذاته "البدر المنير في علم التعبير" من تأليف شهاب الدين أحمد بن عبد الرحمن المقدسي (توفي ١٢٩٧ أو ١٢٩٨م)، المعروف بالشهاب العابر ابن سرور (انظر ابن سرور، قواعد تفسير الأحلام المسمى "البدر المنير في علم التعبير" وشرحه، تحقيق حسين بن محمد جمعة).
العمل مقسّم إلى مقدمة تتألف من ثمانية فصول، وثلاثة كتب تنقسم بدورها إلى أبواب ثم فصول وأقسام وأنواع وأمثلة، تليها الخاتمة التي تتألف من ثلاثة أقسام. يوجد "بيان" تفصيلي بمحتويات العمل في صص. ٩و-١٥ظ، يتضمن قائمة بعناوين كل هذه الأقسام ورقم الورقة التي يبدأ فيها كل قسم.يهدي ابن جيدان هذا العمل إلى الأمير المملوكي الشاب "عماد الدين إسماعيل نجل علاء الدين علي الملك الشهيد" (ص. ٦ظ، السطران ١٢-١٣)، ابن السلطان الحاكم، الملك الناصر محمد بن قلاوون (حكم بين ١٢٩٣-١٣٤١م على فترات)، الذي سُميّ لاحقًا بالملك الصالح عماد الدين إسماعيل (ولد ١٣٢٦م، حكم ١٣٤٢-١٣٤٥م) عند استلامه الحكم. كان علاء الدين علي أخو عماد الدين إسماعيل غير الشقيق، وهو ولي العهد الملك المنصور علاء الدين علي (توفي ١٣١٠م)، الذي مات في صباه وهو في السابعة من عمره.يذكر ابن جيدان أربعة أعمال أخرى من تأليفه في نفس الموضوع: (١) كتاب لخصه سنة ٧١٦هـ/١٣١٦-١٣١٧م في همدان وسماه "الإكسير في علم المنامات" (ص. ٣ظ، الأسطر ١-٣)؛
(٢) أرجوزة بلا اسم يَذكر أنه عاكفٌ على تأليفها (ص. ٣ظ، السطران ٣-٤)؛ (٣) ملخص لهذه الأرجوزة أو ربما لـ"البدر المنير" نفسه تحت عنوان "كتاب التبشير في علم التعبير"، مُهدى إلى الملك الناصر محمد بن قلاوون (ص. ٣ظ، الأسطر ٥-٧)؛
(٤) أرجوزة باسم السلطان ذاته (ص. ٣ظ، السطران ٧-٨).يشير بيان الراعي (ص. ١أو) المزخرف على الطراز المملوكي إلى أن هذه النسخة صُنعت لخزانة سلطانٍ لا يرد اسمه، لا شك أنه السلطان الحاكم الملك الناصر محمد بن قلاوون (انظر أعلاه). نص بيان الراعي في ص. ١أو كالآتي:برسم الخزانة الساميةالمولوية السلطانيةالسعيدية أحلهاالله وأسماها بمحمد وآلهالطاهرينأنهى المؤلف هذه النسخة في آخر نهار الأربعاء ٢ ربيع الثاني ٧٢٧هـ/٢٥ فبراير ١٣٢٧م (انظر ص. ٢ظ، الأسطر ٤-٦ وحرد المتن، ص. ٢٦٠و، الأسطر ٤-٧، منسوخة أدناه).البداية (ص. ١أظ الأسطر ٢-٧):الحمد لله المنزّه بصفاته القديمة عن التكييفوالتعطيل والتشبيه بالصفات المحدثات ممهدبسيط الأرض على تيار الماء ومثبتها بالجبالالشامخات ومزينها بأنواع أجناس الحيوان وسائرأصناف النبات رافع قبة السماء في الهواءبلا عمد لها معلقات ...النهاية (صص. ٢٥٩ظ، السطر ٧-٢٦٠و، السطر ٣):وطئ بعض حورها وطواف غلمانها عليه نيلملك عظيم ونزول الحور الأرض على الرائي فتنةكحرب وغيره وكذا رأى الحجاج حوريتين أقبلتإحداهما عليه وأعرضت الأخرى فأدركتهفتنة ابن الأشعث ولم يدرك فتنة ابن المهلبعبرها بذلك له ابن سيرين رؤية رضوان نعمةوسرور من ملك للرائي إلقاء الجنة في النار بيع بستانتمت كتاب بدر المنيروبتوفيق الله وسعادة السلطانخلد الله أيام دولته وأنار الوجودبضياء بهجته بمحمد وآله وعترتهحرد المتن (ص. ٢٦٠و، السطر ٤-٢٦٠ظ، السطر ٧):كمل الكتاب تأليفًا وتبيضًا وإنجاز كتابةًآخر نهار الأربعاء لليلتين خلت من ربيع الآخرسنة سبع وعشرين وسبعمئة هلاليةعلى يد مؤلفه الفقير إلى الله كاتبه ومصنفهعبد الله بن علي بن عمر بن محمد بن علي البصري مولدًا[المصر]ي محتدًا المعروف بابن جيدان المعبر خويدم أهلوالحمد لله وحده وصلى الله علىسيدنا محمد النبي وآله الطاهرينوهذا الكتاب [...] مسألة وجوابها[...]ـف على وجوه كثيرة وكل نقطة حمراء[...] أو أكثر فهي مسألة وكذا الجواب وعدة[...]ان جمعه تسويدًا وتبيضًا للعـ[...]ـلة[...]ـب صائغه أبو محمد عبد اللهبن علي البصري مولدًا المصري محتدًافي التاريخ المذكورملخص: Autograph copy of a manual on dream interpretation by Abū Muḥammad ʻAbd Allāh ibn ʻAlī ibn ʻUmar ibn Muḥammad ibn ʻAlī al-Baṣrī al-Maṣrī (أبو محمد عبد الله بن علي بن عمر بن محمد بن علي البصري المصري), known as Ibn Jaydān (ابن جيدان, see colophon, ff. 260r, lines 7-9 and 260v, lines 5-6, transcribed below). This is not the same text as the
Full Moon on the Science of Dream Interpretation(
al-Badr al-munīr f'ī ʻilm al-taʻbīr) by Shihāb al-Dīn Aḥmad ibn ʻAbd al-Raḥmān al-Maqdisī (شهاب الدين أحمد بن عبد الرحمن المقدسي, d. 1297 or 1298), known as al-Shihāb al-ʻĀbir ibn Surūr (الشهاب العابر ابن سرور; see Ibn Surūr,
Qawāʼid tafsīr al-aḥlām al-musammá "al-Badr al-munīr f'ī ʻilm al-taʻbīr" wa-sharḥuh, ed. by Ḥusayn ibn Muḥammad Jumʻah).The work is divided into an introduction (مقدمة) in eight parts (فصول), three books (كتب) subdivided into chapters (أبواب) then parts (فصول), sections (أقسام), classes (أنواع) and examples (أمثلة), followed by a conclusion (خاتمة) in three sections (أقسام). A detailed table of contents (بيان) listing the titles of all these divisions and the folios on which they begin is found on ff. 9r-15v.Ibn Jaydān dedicates the work to the young Mamluk prince 'ʿImād al-Dīn Ismāʿīl, scion of ʿAlāʾ al-Dīn ʿAlī the late ruler' (عماد الدين إسماعيل نجل علاء الدين علي الملك الشهيد, f. 6v, lines 12-13), son of the reigning sultan al-Malik al-Nāṣir Muḥammad ibn Qalāwūn (الملك الناصر محمد بن قلاوون, reg. 1293-1341 with gaps), who went on to reign as Sultan al-Malik al-Ṣāliḥ ʿImād al-Dīn Ismāʿīl (الملك الصالح عماد الدين إسماعيل, b. 1326, reg. 1342-5). ʿAlāʾ al-Dīn ʿAlī was ʿImād al-Dīn Ismāʿīl's half-brother, the heir to the throne al-Malik al-Manṣūr ʿAlāʾ al-Dīn ʿAlī (الملك المنصور علاء الدين علي, d. 1310), who died in his youth at age seven.Ibn Jaydān names four of his other works on the same subject: (1) an abridgement composed in 716/1316-7 at Hamadhān of the
Book of The Elixir on the Science of Dreams(فلخصت كتابًا سميته بالإكسير في علم المنامات, f. 3v, lines 1-3); (2) an unnamed didactic poem (أرجوزة) that he says he is in the process of composing (f. 3v, lines 3-4); (3) an abridgement (ملخص) of that poem or perhaps of the
Badr al-munīritself called the
Book of Glad Tidings Concerning The Science of Dream Interpretation(كتاب التبشير في علم التعبير) dedicated to al-Malik al-Nāṣir Muḥammad ibn Qalāwūn (f. 3v, lines 5-7); (4) and a didactic poem named after the same sultan (الأرجوزة باسمه, f. 3v, lines 7-8).An illuminated patron statement (f. 1ar) in Mamluk style indicates that the copy was made for the treasury of an unnamed sultan, doubtless the reigning sultan al-Malik al-Nāṣir Muḥammad ibn Qalāwūn (see above). The patron statement on f. 1ar reads as follows:برسم الخزانة الساميةالمولوية السلطانيةالسعيدية أحلهاالله وأسماها بمحمد وآلهالطاهرينThe copy was completed by the text's author at the end of Wednesday 2 Rabīʻ II 727/25 February 1327 (see f. 2v, lines 4-6 and colophon, f. 260r, lines 4-7, transcribed below).Begins (f. 1av, lines 2-7):الحمد لله المنزّه بصفاته القديمة عن التكييفوالتعطيل والتشبيه بالصفات المحدثات ممهدبسيط الأرض على تيار الماء ومثبتها بالجبالالشامخات ومزينها بأنواع أجناس الحيوان وسائرأصناف النبات رافع قبة السماء في الهواءبلا عمد لها معلقات ...Ends (ff. 259v, line 7-260r, line 3):وطئ بعض حورها وطواف غلمانها عليه نيلملك عظيم ونزول الحور الأرض على الرائي فتنةكحرب وغيره وكذا رأى الحجاج حوريتين أقبلتإحداهما عليه وأعرضت الأخرى فأدركتهفتنة ابن الأشعث ولم يدرك فتنة ابن المهلبعبرها بذلك له ابن سيرين رؤية رضوان نعمةوسرور من ملك للرائي إلقاء الجنة في النار بيع بستانتمت كتاب بدر المنيروبتوفيق الله وسعادة السلطانخلد الله أيام دولته وأنار الوجودبضياء بهجته بمحمد وآله وعترتهColophon (f. 260r, line 4-260v, line 7):كمل الكتاب تأليفًا وتبيضًا وإنجاز كتابةًآخر نهار الأربعاء لليلتين خلت من ربيع الآخرسنة سبع وعشرين وسبعمئة هلاليةعلى يد مؤلفه الفقير إلى الله كاتبه ومصنفهعبد الله بن علي بن عمر بن محمد بن علي البصري مولدًا[المصر]ي محتدًا المعروف بابن جيدان المعبر خويدم أهلوالحمد لله وحده وصلى الله علىسيدنا محمد النبي وآله الطاهرينوهذا الكتاب [...] مسألة وجوابها[...]ـف على وجوه كثيرة وكل نقطة حمراء[...] أو أكثر فهي مسألة وكذا الجواب وعدة[...]ان جمعه تسويدًا وتبيضًا للعـ[...]ـلة[...]ـب صائغه أبو محمد عبد اللهبن علي البصري مولدًا المصري محتدًافي التاريخ المذكورالوصف المادي: المادة: ورق مسلّك شرقيالأبعاد: حجم الورقة ١٧٨ × ١٢٥مم [مساحة الكتابة ١٢٠ × ٦٥ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم عربي شرقي بالحبر الأسود؛ ترقيم المتحف البريطاني بالقلم الرصاص؛ تحمل الورقتان الأولى والثانية الرقم ١، ولذا يُشار إليهما بصص. ١، ١أ على التوالي في هذا السجل الفهرسيالتسطير: لا يوجد تسطير واضح؛ ١٣ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة تباعد عمودية ١١ سطرًا لكل ١٠ سمالخط: نسخ؛ الناسخ هو ذاته مؤلف النص أبو محمد عبد الله بن علي بن عمر بن محمد بن علي البصري المصري، المعروف بابن جيدان (صص. ٢ظ، الأسطر ٤-٦؛ ٢٦٠و، الأسطر ٧-٩؛ ٢٦٠ظ، السطران ٥-٦)الحبر: حبر أسود، مع تحمير العناوين والخطوط الأفقية أعلى النص؛ حبر أصفر (ذهبي؟) في ص. ٢٦٠والزخرفة: بيان راعي مزخرف (ص. ١أو) على الطراز المملوكي بالأزرق والأسود والأصفر الطيني والذهبي؛ عناوين تقسيم النص والدعوات الختامية باللون الذهبيالتجليد: تجليد المتحف البريطاني، نصفه من الجلدالحالة: صص. ١، ١أ، ٢ مقطوعة وتم إصلاحها (بواسطة الشبك الحريري، ص. ١أو)، مع فقدان لبعض النص في صص. ١أ، ١ظ؛ الركن السفلي في ص. ٩ ممزق ولم يتم إصلاحه؛ توجد بقع مائية عند الرأس خاصةً باتجاه نهاية المجلد؛ هوامش ص.٢٠ خضعت لتصليح كثيف دون فقدان للنص؛ صص. ٢٥٩، ٢٦٠ مقطوعة وتم إصلاحها، مع فقدان بسيط للنصالحاشية: قليلةالأختام: ص. ٢و؛ ختم المتحف البريطاني (صص. ١و، ٢٦٠ظ)؛ ختم ممسوح جزئيًا في ص. ١أو (هامش الحافة الأمامية)الوصف المادي: Material: Eastern laid paperDimensions: 178 x 125 mm leaf [120 x 65 mm written]Foliation: Eastern Arabic foliation in black ink; British Museum foliation in pencil; the first two folios are both foliated 1, so they are referred to as ff. 1 and 1a respectively in this catalogue recordRuling: No ruling visible; 13 lines per page; vertical spacing 11 lines per 10 cmScript: Naskh; the scribe is the text's author Abū Muḥammad ʻAbd Allāh ibn ʻAlī ibn ʻUmar ibn Muḥammad ibn ʻAlī al-Baṣrī al-Maṣrī (أبو محمد عبد الله بن علي بن عمر بن محمد بن علي البصري المصري), known as Ibn Jaydān (ابن جيدان, ff. 2v, lines 4-6; 260r, lines 7-9 and 260v, lines 5-6)Ink: Black ink, with rubricated headings and overlinings in red; yellow (gold?) ink on f. 260rDecoration: Illuminated patron statement (f. 1ar) in Mamluk style executed in blue, black, ochre and gold; text division headings and concluding prayers in goldBinding: British Museum half-leather bindingCondition: ff. 1, 1a and 2 mutilated and repaired (with silk netting, f. 1ar) with some loss of text on ff. 1a and 1v; lower corner of f. 9 torn away and not repaired; tidemarks at head especially towards back of volume; margins of f. 20 heavily repaired with no loss of text; ff. 259 and 260 mutilated and repaired with minor loss of textMarginalia: FewSeals: f. 2r; British Museum stamp ff. 1r and 260v; partially erased seal on f. 1ar (fore-edge margin)
ملخص: كتيّب موجز في الطب، تأليف أبو الحسن سعيد بن هبة الله بن الحسين (توفّي ١١٠١)، الطبيب الشخصي للخليفة العباسي المقتدي (حكم في الفترة ١٠٥٦-١٠٩٤) إلى من يُهدى إليه هذه العمل (ص. ٣ظ، السطر ٩). عنوان النص مختصر في الغالب إلى
كتاب المغني في الطب.النص مرتب حسب المرض، وكل مرض محدد بجدول. يأتي كل جدول في صفحة، علمًا بأن كافة الصفحات النصية بها جداول باستثناء الصفحات ٤و، ٣ظ، ١٠٥و. الجداول مقسمة إلى أربع خانات تتضمن معلومات عن (١) المرض؛ (٢) السبب؛ (٣) العرَض؛ (٤) تدابير علاجه، والتي تحتوي غالباً على وصفة.أنجز النسخة متى بن هبة الله بن عبد الله في بغداد في يوم الأربعاء ١٩ جمادى الآخر ٥٦٧ / ١٦ فبراير ١١٧٢. كتب الناسخ أيضًا التاريخ ٢٤ تموز ١٥٠٣ بالتقويم السلوقي، لكن هناك تناقض حيث يوافق هذا التاريخ ١٢ رجب ٥٨٨ / الجمعة ٢٤ يوليو ١١٩٢، بينما يوافق التاريخ الهجري للنسخ وهو ١٩ جمادى الآخر من سنة ٥٦٧ هجرية يوم ٢٧ شباط ١٤٨٣ بالتأريخ السلوقي. نسخ الناسخ نسخته من نسخة نسخها أحد طلاب المؤلف، وقارن نسخته مع نسخة المؤلف المسودة (انظر حرد المتن، ص. ١٠٥و، الأسطر ١٤-١٩، منسوخة أدناه).يوجد جدول بالمحتويات وملاحظات طبية أخرى كتبت بيدٍ أخرى لاحقًا، في صص. ١و-٢ظ.تحتوي ص. ١٠٦و على جدول حسابي لتحديد تاريخ عيد الفصح باستخدام التقويم الرومي أو السرياني-المقدوني للعصر السلوقي. تصف ملحوظة كُتبت بشكل عمودي باللغة العربية في ص. ١٠٥ظ استخدام الجدول، وهي موقّعة من إليا مطران باجرمي، حيث إن كلمة باجرمي هي المكافئ العربي لاسم مكان بالسريانية، (ܒܝܬ ܓܪ̈ܡܝ)، وهي أبرشية كنسية في منطقة كركوك بالعراق. تبين هذه الملحوظة العربية أن الجدول يبدأ بعيد الفصح لسنة ١٤٩٠ بالتأريخ السلوقي (٥٧٤ هجرية / ١١٧٩ ميلادية)، لذا يمكن القول بأن تاريخ الملحوظة يسبق هذا التاريخ بوقتٍ قصير. يوجد في رأس الصفحة ١٠٥ظ، فوق النص العربي، جدول باللغة السريانية يتعلق بحساب أيام الأعياد المسيحية. يذكر عنوان العمود الأول عيد الفصح، في حين أن عيد الميلاد وعيد الغطاس والجمعة العظيمة مذكورة في السطر المكتوب باللغة السريانية تحت الجدول.تحتوي صص. ١٠٦ظ-١٠٨ظ على ملاحظات طبية متنوعة، كُتب الكثير منها بذات اليد التي كتبت لاحقًا جدول المحتويات والملاحظات الطبية في صص. ١و-٢ظ. في ص. ١٠٦ظ يوجد دعاء للطبيب أبو الخير بن عيسى المتطبب، الذي ربما يكون والد الطبيب الشخصي للخليفة العباسي الناصر (فترة حكمه ٥٧٥-٦٢٢ / ١١٨٠-١٢٢٥؛ انظر ابن أبي أصيبعة [تحرير مولر]، مجلد ١، ص. ٣٠١ وأولمان، ١٩٧٠، ص. ١٦٦).توجد بقع ظاهرة على صص. ٢١ظ، ٢٢و تثبت أن المخطوطة كانت مجلدة فيما سبق بتجليد مع رائدة.البداية (ص. ٣ظ، الأسطر ٢-٤):قال الشيخ الجليل أبو الحسن سعيد بن هبة الله بن الحسن الطبيبالفيلسوف [...]ـه اللسان وثبت برهانه في الجنانالحمد لمدبر الأزمان الذي أوجـ[... ...]ـل الإنسان على جميـ[... ...]ـلة وجعل علمـ[...]النهاية (ص. ١٠٥و، الأسطر ١٣-١٤):... وعالج المريض بعلاج المبرسمين وبهذا العلاج يعالج من سقى الجـ[... ...]ـذستر. وعلاج من سقى البنج القيءوشرب طبيخ التين. والله النافع بمشيئته وقدرته.حرد المتن (ص. ١٠٥و، الأسطر ١٤-٢٠):ثم الكتاب ولله الحمد على نعمه ونُسخ من نسخةبخظ تلميذ المصنف والمقابلة بدستور الأصلكتبه متى بن هبة الله بن عبد الله حامدًا لله تعالىوفرغ من نسخه يوم الأربعاء تاسع عشرين من جمادى الآخرةبمدينة السلم سنة سبع وستين وخمسمائة وأيضًا في تموز رابع عشرين يومًا مضت منهسنة ألف وخمسمائة وثلث للإسكندر ملك اليونانيون (!)والسلمملخص: Concise handbook of medicine by Abū al-Ḥasan Sa‘īd ibn Hibat Allāh ibn al-Ḥusayn (أبو الحسن سعيد بن هبة الله بن الحسين; d. 1101), personal physician to the Abbasid caliph al-Muqtadī (المقتدي, reg. 1056-1094) to whom this work is dedicated (f. 3v, line 9). The title of the text is often abbreviated to
Kitāb al-mughnī fī al-ṭibb(كتاب المغني في الطب).The text is arranged by illness, and each one is assigned to a table. Each table takes up a page, and all pages of the text except for ff. 4r, 3v and 105r contain tables. The tables are divided into four cells containing information about (1) the illness (مرض); (2) its cause (سبب); (3) its symptoms (عرض); and (4) the regimen (تدبير) recommended for its cure, often including a prescription (صفة).The copy was completed at Baghdad by Mattá ibn Hibat Allāh ibn ‘Abd Allāh (متى بن هبة الله بن عبد الله) on Wednesday 19 Jumādá II 567/16 February 1172. The scribe also gives the date 24 Tammūz 1503 of the Seleucid Era, but there is a discrepancy since this equates to 12 Rajab 588/Friday 24 July 1192, while the AH transcription date of 19 Jumādá II 567 equates to 27 Shubāṭ 1483 of the Seleucid era. The scribe produced his copy from a copy produced by a student of the author, and he collated his copy with the author's own draft copy (see colophon, f. 105r, lines 14-19, transcribed below).A table of contents and other medical notes by a later hand are found on ff. 1r-2v.F. 106r contains a computus table for reackoning the date of Easter using the Rūmī or Syro-Macedonian calendar of the Seleucid Era. An accompanying Arabic note written vertically on f. 105v describes the use of the table and is signed by Ilīyā the Metropolitan of Bājarmī (إليا مطران باجرمي), Bājarmī being the Arabic rendering of the Syriac Beth Garmai (ܒܝܬ ܓܪ̈ܡܝ), an ecclesiastical province in the Kirkuk region of Iraq. This Arabic note states that the table begins with Easter 1490 of the Seleucid era (574 AH/AD 1179), so the note can be dated to shortly before this time. At the head of f. 105v, above the Arabic text, is a table in Syriac relating to the calculation of Christian feast days. The heading of the first column mentions Easter, while Christmas, Epiphany and Good Friday are mentioned in the line of Syriac text beneath the table.Ff. 106v-108v contain various medical notes, many by the same later hand that wrote the table of contents and medical notes on ff. 1r-2v. On f. 106v there is a prayer for the physician Abū al-Khayr ibn ‘Īsá (أبو الخير بن عيسى المتطبب), perhaps the father of personal physician to the Abbasid caliph al-Nāṣir (reg. 575-622/1180-1225; see Ibn Abī Uṣaybiʿah [ed. Müller], vol. 1, p. 301 and Ullmann, 1970, p. 166).Staining visible on ff. 21v and 22r gives evidence that the manuscript was previously bound in a binding with a flap.Begins (f. 3v, lines 2-4):قال الشيخ الجليل أبو الحسن سعيد بن هبة الله بن الحسن الطبيبالفيلسوف [...]ـه اللسان وثبت برهانه في الجنانالحمد لمدبر الأزمان الذي أوجـ[... ...]ـل الإنسان على جميـ[... ...]ـلة وجعل علمـ[...]Ends (f. 105r, lines 13-14):... وعالج المريض بعلاج المبرسمين وبهذا العلاج يعالج من سقى الجـ[... ...]ـذستر. وعلاج من سقى البنج القيءوشرب طبيخ التين. والله النافع بمشيئته وقدرته.Colophon (f. 105r, lines 14-20):ثم الكتاب ولله الحمد على نعمه ونُسخ من نسخةبخظ تلميذ المصنف والمقابلة بدستور الأصلكتبه متى بن هبة الله بن عبد الله حامدًا لله تعالىوفرغ من نسخه يوم الأربعاء تاسع عشرين من جمادى الآخرةبمدينة السلم سنة سبع وستين وخمسمائة وأيضًا في تموز رابع عشرين يومًا مضت منهسنة ألف وخمسمائة وثلث للإسكندر ملك اليونانيون (!)والسلمالوصف المادي: المادة: ورق مسلّك شرقيالأبعاد: حجم الورقة ٢٥٠ × ١٩٠ مم [أطر النص ٢٠٥ × ١٤٥ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم عربي شرقي بالحبر الأسود، ترقيم الأوراق الخاص بمكتبة مكتب الهند مختوم بالحبر الأسودالتسطير:
مسطرة؛ عدد الأسطر في كل صفحة ومسافة التباعد العمودية متغيران بسبب الجدولةالخط:
نسخ؛ الناسخ هو متى بن هبة الله بن عبد الله (انظر حرد المتن ص. ١٠٥و، السطر ١٦)الحبر: حبر أسود، مع تحمير العناوين وبعض علامات الترقيم وإطارات النص باللون الأحمرالزخرفة: كافة الأوراق مطلية باللون الأحمرالتجليد: تجليد مكتب الهند نصفه فقط من الجلد؛ يوجد دليل على وجود تجليد سابق مع رائدة (انظر صص. ٢١ظ، ٢٢و)الحالة: توجد بقع مائية خاصةً قرب هامش التجليد والذيل، مع فقدان بعض النص واستعادته أحيانًا بخط أحدث، وهناك تآكل بسبب حبر العفص حتى صص. ١٠٥، ١٠٦؛ صص. ٣، ٤ مقطوعة؛ توجد تمزَقات عند حواشي أوراق أخرى مع إصلاحات تاريخيةالحاشية: تعليقات قصيرة كثيرة بأيادٍ عديدةالأختام: ص. ٢والوصف المادي: Material: Eastern laid paperDimensions: 250 x 190 mm leaf [205 x 145 mm text frame]Foliation: Eastern Arabic foliation in black ink, India Office Library foliation stamped in black inkRuling:
Misṭarah; lines per page and vertical spacing various due to tabulationScript:
Naskh; the scribe is Mattá ibn Hibat Allāh ibn ‘Abd Allāh (متى بن هبة الله بن عبد الله, see colophon, f. 105r, line 16)Ink: Black ink, with rubricated headings and some punctuation and text frames in redDecoration: All folios framed in redBinding: India Office half-leather binding; evidence of previous binding with a flap (see ff. 21v and 22r)Condition: Tidemarks especially towards gutter and tail, some text lost and sometimes replaced by later hand, iron-gall ink corrosion to ff. 105 and 106; ff. 3 and 4 mutilated; tears to margins of other folios with historic repairsMarginalia: Many short annotations by various handsSeals: f. 2r
ملخص: شرح بقلم شهاب الدين أبي العباس أحمد بن رجب بن طيبوغا المجدي الشافعي (توفي ١٤٤٧) على
تلخيص أعمال الحساببقلم أبي العباس أحمد بن محمد المراكشي (توفي ١٣٢١) الشهير باسم ابن البناء (انظر ص. ١ظ، السطر ١٦). عنوان الشرح موجود في مقدمة المؤلف (ص. ١ظ، السطر ٢٥).أُنجزت النسخة يوم الاثنين ١٧ ربيع الثاني ٨٤٠ / ٢٩ أكتوبر ١٤٣٦ بقلم أبي البركات محمد بن محمد بن محمد العراقي؛ وقد نُسخت من مخطوطة بيد ابن المجدي كانت قد أُنجزت يوم الخميس ٦ ذو الحجة ٨٣٤ / ١٦ أغسطس ١٤٣١ (انظر حرد المتن الخاص بالمؤلف والناسخ، ص. ٢٠٣ظ، الأسطر ١٠-١١، ١٦-١٨، المنسوخ أدناه). من الواضح أن أبا بركات العراقي كان تلميذ ابن المجدي، حيث أنه يشير إلى ابن المجدي بقوله "سيدي" (حرد المتن الخاص بالناسخ، ص. ٢٠٣ظ، السطر ١٤، المنسوخ أدناه). يوضح أبو البركات العراقي أنه نسخ النص لاستخدامه الخاص (انظر حرد المتن الخاص بالناسخ، ص. ٢٠٣ظ، السطر ١٧، المنسوخ أدناه). تم وقف المخطوطة كما هو مبين على رأس صفحات عديدة.تلخيص أعمال الحسابلابن البنَّاء ينقسم إلى جزأين، كل منهما مُقسم إلى أقسام (٣، ٢ على التوالي) وأبواب. شرح الجزء الثاني يبدأ في ص. ١٠٤ظ.الورقة ٤٨أ عبارة عن قطعة من رسالة مؤرخة في ١٨ ج[مادى الآخر ؟] ٢٠[١٢] / ١٣ سبتمبر (؟) ١٨٠٥ ضُمَّت في المجلَّد.توجد بين الورقتين ١٥٢، ١٥٣ قصاصة ورقية تحتوي على جزء من ملحوظة، يبدو أنها عن حسابات علم الفرائض.الأوراق ١٨١-١٨٢ عبارة عن ورقة مزدوجة من ورق مسلَّك غربي ضُمَّت إلى المجلَّد لاحقًا. تحتوي هاتان الورقتان على شرح قصير يتعلق بحسابات علم الفرائض وقَّعه المؤلف، محمد ابن المرحوم الشيخ يوسف الفرضي، بتاريخ ٢٧ ذو القعدة ١١٥٧ / ٢٩ ديسمبر (؟) ١٧٤٤ (ص. ١٠٢و، الأسطر ١٥-١٦).بعد حرد المتن (صص. ٢٠٤و-٢٠٦ظ) توجد عدة ملاحظات عن موضوعات رياضية. تحتوي الورقة ٢٠٤و-٢٠٤ظ على ملحوظة طويلة "في كيفية استخراج تكرار الضرب بالخطائين. تحتوي الورقة ٢٠٦و على ملحق قصير (ذيل وزيادة) لعملٍ عن الشطرنج بقلم أبي بكر محمد بن يحيى الصولي (توفي سنة ٩٤٧). يقال إن الملحق نُسخ بيد مؤلفه المجهول وتتبعه مسوّدة مختصرة لسيرة الصولي نسخها نفس اليد.البداية (ص. ١، الأسطر ٢-٤):يقول الفقير إلى رحمة ربه المعترف بتقصيره وذنبه راجي عفو المعيد المبدئ (؟) أحمدالشافعي ابن المجدي الحمد لله الذي جمع العلماء في منازل السيارة وضرب لهمعند قسمة الفضل بسهم السعادة ورفع عن قلوبهم الحجاب ...النهاية (ص. ٢٠٣ظ، الأسطر ٧-٩):... وقد جعلت جميع مسائلهذا الفصل مفرعة من أصل واحد لبينته (؟) بذلك على أن كل مسئلة يقدم ذكرها تتفرعإلى ما لا يهاية له وليكن ذلك آخر ما أوردناه في هذا التعليق المبارك والله أعلمحرد المتن للمؤلف (ص. ٢٠٣ظ، الأسطر ١٠-۱٣):وكان الفراغ منه في بكرة نهار الأربعاء المبارك سادس من ذي الحجة الحرامسنة أربع وثلاثين وثمانمائة على يد الفقير إلى الله تعالى كاتبه ومؤلفه أحمد ابن المجديالشافعي غفر الله له ولوالديه ولجميع المسلمين آمين آمين وصلى الله علىأشرف خلقة محمد وآله وسلمحرد المتن للناسخ (ص. ٢٠٣ظ، الأسطر ١٤-١٩):هذه آخر ما وجدته في نسخة سيدي التي بخطه أبقاه الله تعالى التي نقلتمنها هذه النسخة وكان الفراغ من كتابة هذه النسخة النسخة مسودنهار الأثنين سابع عشر شهر ربيع الآخر سنة أربعين وثمانمائةوكتبها لنفسه ولمن يسالته (؟) بعده العبد الفقير إلى رحمة ربه الغني الباقيأبو البركات محمد بن محمد بن محمد العراقي غفر الله له ولوالديه ولمسالحه (؟) ولكل المسلمين أجمعينآمين وصلى الله على سيدنا محمد وآله وصحبه وسلم حسبنا الله ونعيم الوكيلملخص: Commentary by Shihāb al-Dīn Abū al-‘Abbās Aḥmad ibn Rajab ibn Ṭaybūghā al-Majdī al-Shāfi‘ī (شهاب الدين أبو العباس أحمد بن رجب بن طيبوغا المجدي الشافعي, d 1447) of the
Talkhīṣ aʿmāl al-ḥisāb(تلخيص أعمال الحساب,
Epitome of the Operations of Arithmetic) by Abū al-‘Abbās Aḥmad ibn Muḥammad al-Marrākushī (أبو العباس أحمد بن محمد المراكشي, d. 1321), known as Ibn al-Bannā’ (ابن البناء, see fol. 1v, line 16). The title of the commentary is found in the author's preface (f. 1v, line 25).The copy was completed on Monday 17 Rabī‘ II 840/29 October 1436 by Abū al-Barakāt Muḥammad ibn Muḥammad ibn Muḥammad al-‘Irāqī (أبو البركات محمد بن محمد بن محمد العراقي); it was copied from a manuscript in Ibn al-Majdī's hand, which was completed on Thursday 6 Dhū al-Ḥijjah 834/August 16 1431 (see author's and scribe's colophons, f. 203v, lines 10-11 and 16-18, transcribed below). Abū al-Barakāt al-‘Irāqī was apparently Ibn al-Majdī's student, since he refers to Ibn al-Majdī as 'my master' (سيدي, scribe's colophon, f. 203v, line 14, transcribed below). Abū al-Barakāt al-‘Irāqī states that he copied the text for his own use (see scribe's colophon, f. 203v, line 17, transcribed below). The manuscript was made an endowment (وقف) as noted at the head of many pages.Ibn al-Bannā’'s
Talkhīṣ aʿmāl al-ḥisābis divided into two parts (جزؤان) each subdivided into sections (أقسام, 3 and 2 respectively) and chapters (أبواب). The commentary on Part Two (الجزء الثاني) begins on f. 104v.Folio 48a is a fragment of a letter dated 18 J[umādá II ?] [12]20/13 September (?) 1805 that has been bound into the volume.Between folios 152 and 153 is a slip of paper containing a fragment of a note apparently on the calculation of inheritance shares (علم الفرائض).Folios 181-82 are a later bifolium of Western laid paper bound into the volume. They contain a short commentary concerning the calculation of inheritance shares (علم الفرائض) signed by the author, Muḥammad ibn al-Marḥūm al-Shaykh Yūsuf al-Faraḍī (محمد ابن المرحوم الشيخ يوسف الفرضي), and dated Tuesday 27 Dhū al-Qa‘dah 1157/29 December (?) 1744 (f. 102r, lines 15-16).After the colophon (ff. 204r-206v) are various notes on mathematical subjects. Folio 204r-204v contains a long note 'on the determination of repetitions of the multiplication by means of two errors' (في كيفية استخراج تكرار الضرب بالخطائين). Folio 206r contains an short addendum (ذيل and زيادة) to a work on chess by Abū Bakr Muḥammad ibn Yaḥyá al-Ṣūlī (أبو بكر محمد بن يحيى الصولي, d. 947). The addendum is said to be copied by the hand of its anonymous author and is followed by a brief biographical sketch of al-Ṣūlī copied by the same hand.Begins (f. 1, lines 2-4):يقول الفقير إلى رحمة ربه المعترف بتقصيره وذنبه راجي عفو المعيد المبدئ (؟) أحمدالشافعي ابن المجدي الحمد لله الذي جمع العلماء في منازل السيارة وضرب لهمعند قسمة الفضل بسهم السعادة ورفع عن قلوبهم الحجاب ...Ends (f. 203v, lines 7-9):... وقد جعلت جميع مسائلهذا الفصل مفرعة من أصل واحد لبينته (؟) بذلك على أن كل مسئلة يقدم ذكرها تتفرعإلى ما لا يهاية له وليكن ذلك آخر ما أوردناه في هذا التعليق المبارك والله أعلمAuthor's colophon (f. 203v, lines 10-13):وكان الفراغ منه في بكرة نهار الأربعاء المبارك سادس من ذي الحجة الحرامسنة أربع وثلاثين وثمانمائة على يد الفقير إلى الله تعالى كاتبه ومؤلفه أحمد ابن المجديالشافعي غفر الله له ولوالديه ولجميع المسلمين آمين آمين وصلى الله علىأشرف خلقة محمد وآله وسلمScribe's colophon (f. 203v, lines 14-19):هذه آخر ما وجدته في نسخة سيدي التي بخطه أبقاه الله تعالى التي نقلتمنها هذه النسخة وكان الفراغ من كتابة هذه النسخة النسخة مسودنهار الأثنين سابع عشر شهر ربيع الآخر سنة أربعين وثمانمائةوكتبها لنفسه ولمن يسالته (؟) بعده العبد الفقير إلى رحمة ربه الغني الباقيأبو البركات محمد بن محمد بن محمد العراقي غفر الله له ولوالديه ولمسالحه (؟) ولكل المسلمين أجمعينآمين وصلى الله على سيدنا محمد وآله وصحبه وسلم حسبنا الله ونعيم الوكيلالوصف المادي: المادة: ورق مسلّك شرقي؛ الأوراق المستبدلة ١-٣، ٦-٩، ٢٠-٢١ وملزمتان كاملتان (خماسيات) صص. ٢٨-٣٨، ٤٩-٥٨ من الورق المسلّك الغربي مثل صص. ٤٨أ، ١٨١-١٨٢ والتي أُدرجت لاحقًا (بتاريخ ٢٠[١٢] / ١٨٠٥، ١١٥٧ / ١٧٤٤ على التوالي) وهي ضمن المجلد الآنالأبعاد: حجم الورقة ٢٣٥ × ١٥٠ مم [المساحة المكتوبة ١٩٠ × ١٢٠ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم المتحف البريطاني بالقلم الرصاصالتسطير:
مسطرة(انظر ص. ١٠٤أ)؛ ٢٩ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة تباعد عمودية ١٥ سطرًا لكل ١٠ سمالخط:
نسخ؛ الناسخ هو أبو البركات محمد بن محمد بن محمد العراقيالحبر: حبر أسود، مع تحمير العناوين، الخطوط الأفقية، الرسوم البيانية، الأرقام، والشروحات الرياضيةالتجليد: تجليد المتحف البريطاني نصفه فقط من الجلدالحالة: بعض بقع مائية باتجاه الرأس؛ بعض الأوراق استُبدلت (صص. ١-٣، ٦-٩، ٢٠-٢١، ٢٨-٣٨، ٤٩-٥٨)الحاشية: توجد العديد منها بأيادٍ عديدة (انظر خاصةً الملاحظات في صص. ١٦٧-١٦٨ التي ربما كتبها أحمد بن عرفات الذي يوجد تذييل مالكه في ص. ٢٠٣ظ)الوصف المادي: Material: Eastern laid paper; replacement folios 1-3, 6-9, 20-21 and two whole quires (quinions) ff. 28-38, 49-58 are western laid paper as are ff. 48a and 181-82 which are later insertions (dated [12]20/1805 and 1157/1744 respectively) now bound into the volumeDimensions: 235 x 150 mm leaf [190 x 120 mm written]Foliation: British Museum foliation in pencilRuling:
Misṭarah(see f. 104a); 29 lines per page; vertical spacing 15 lines per 10 cmScript:
Naskh; the scribe is Abū al-Barakāt Muḥammad ibn Muḥammad ibn Muḥammad al-‘Irāqī (أبو البركات محمد بن محمد بن محمد العراقي)Ink: Black ink, with rubricated headings, overlinings, diagrams, numerals, and mathematical notations in redBinding: British Museum half-leather bindingCondition: Some tidemarks towards head; some folios replaced (ff. 1-3, 6-9, 20-21, 28-38, 49-58)Marginalia: Many by numerous hands (see especially notes on ff. 167-168, perhaps by hand of Aḥmad ibn ‘Arafāt [أحمد بن عرفات] whose owner's inscription is found on f. 203v)
ملخص: موسوعة الصناعة الطبية كتبها علي بن العباس المجوسي الأرجاني لملك البويهيين عضد الدولة (فترة حكمه ٩٤٩-٩٨٣م)، مما يشرح العنوان الثاني للعمل: الكتاب الملكي. النص منقسم إلى جزأين، الأول يتناول الجزء العلمي والثاني يتناول الجزء العملي. كل جزء منقسم إلى عشر مقالات، والمقالات مقسمة إلى أبواب.يوجد جدول محتويات (فهرست) قبل كل جزء (الجزء الأول صص. ٢و-٣و، الجزء الثاني ص. ١٨٢ظ).المحتويات:كتاب الجزء الأول... وهو عشرة مقالات علمية (صص. ٢و-١٨٠ظ)؛كتاب الجزء الثاني... وهو عشرة مقالات عملية (صص. ١٨٢ظ-٤٤١و).استكمل كتاب الجزء الأول في القاهرة يوم الجمعة ٢٠ ذو القعدة ٩٨٤\٨ فبراير ١٥٧٧ يوحنا بن عبير [؟] بن أبي الفرج بن غبريال [؟] بن فضل الله النصراني المسيحي اليعقوبي المنفلوطي، من مواليد أخميم، والذي نسخ النص لاستخدامه الشخصي (انظر حرد المتن في الجزء الأول، ص. ١٨٠ظ، الأسطر ٢٦-٣٧، ٣١-٣٢، منسوخة أدناه، وحرد المتن في الجزء الثاني الفصلين السادس والسابع، صص. ٣٢٢ظ، الأسطر ٣٥-٣٦، ص. ٣٥٥ظ، السطر ٣٥، وملحوظته الطويلة في أسفل ص. ١٨١و). استكمل كتاب الجزء الثاني في ٧ جمادى الآخر ٩٧٨\٦ نوفمبر ١٥٧٠ أصيل الدين بن عبد الرحمن الهوي الأنصاري الخزرجي (انظر حرد المتن في الجزء الثاني، ص. ٤٤١و، السطر ١٢، منسوخة أدناه، وحرد المتن في الجزء الثاني الفصلين الثاني والثالث، صص. ٢٤٧و، الأسطر ١٥-١٦، ص. ٢٦٦و، الأسطر ٢٥-٢٧).البداية (ص. ٤ظ، الأسطر ٢-٤):المقالة الأولى من الجزء الأول من كتاب كامل الصناعة الطيبة (!) المعروف بالملكي تصنيفعلي بن العباس الأرجاني المجوسي الطبيب تلميذ أبي ماهر موسى بن سيباه الملك الجليل عضد الدولةرحمه الله وهي خمسة وعشرين بابًا...حرد متن الجزء الأول (ص. ١٨٠ظ، الأسطر ٢٥-٣٢):... وكان نسخه والفراغمنه بمدينة مصر المحروسة في اليوم المبارك العشرينمن شهر د (!) القعدة الحرام سنة أربع وثمانينوتسعمائة للهجرة الإسلاميةوحسبنا الله ونعمالوكيلمما علقه لنفسه الحقير الفقير الراجي عفو ربه القدير يوحنا بن عبير (؟) بن أبي الفرج بن غبريال (؟) بن فضل الله المسيحي المنفلوطي بلدًا ومدةً (؟)إخميم مولدًا وبمصر المحروسة يومئذ قطنًا...النهاية (ص. ٤٤١و، الأسطر ١-٤):... صفةأخرى تقطع شهوة الطين يؤخذ انيسون وبزر الكرفس وكمون كرماني ونانخواه من كل واحد جزءفلفل أبيض ربع جزء قرنفل نصف جزء يدق وينخل ويؤخذ منه غدوة وعشية وزن مثقالمع شيء من شراب العسل نافع إن شاء الله تعالى ...حرد متن الجزء الثاني (ص. ٤٤١و، الأسطر ٤-١٢):... تمت المقالة العاشرة من الجزء الثاني وهو الجزء العملي من كتاب كامل الصناعة الطبية المعروف بالملكي تأليفعلي بن العباس المجوسي تلميذ أبي ماهر موسى بن سيارالمتطبب وبتمامها تم الكتاببأسره والحمد لله وحدهوصلوته وسلامه سيدنا محمدوعلى آله وصحبه وحزبهوسلموكُتِبَ ذلك بتأريخ سابع شهر جمادى الآخر من شهور ثمانية وسبعين وتسعمائةملخص: Encyclopaedia of the art of medicine composed by ʿAlī ibn al-ʿAbbās al-Majūsī al-Arrajānī (علي بن العباس المجوسي الأرجاني) for the Būyid king (ملك) ʿAḍud al-Dawlah (عضد الدولة, reg. 949-83), which explains the works other title: The Royal Book (الكتاب الملكي). The text is divided into two books (جزئان), the first dealing with theory and the second with practice. Each book is divided into ten chapters (مقالات), which are further subdivided into parts (أبواب).Each part is preceded by a table of contents (فهرست: Part One ff. 2r-3v, Part Two f. 182v).Contents:Book One... Ten Chapters on Theory (كتاب الجزء الأول... وهو عشرة مقالات علمية, ff. 2r-180v);Book Two... Ten Chapters on Practice (كتاب الجزء الثاني ... وهو عشرة مقالات عملية, ff. 182v-441r).Book One was completed at Cairo on Friday 20 Dhū al-Qaʿdah 984/8 February 1577, by the Jacobite Christian Yuḥannā ibn ʿAbīr (?) ibn Abī al-Faraj ibn Gabrīāl (?) ibn Faḍl Allāh al-Manfalūṭī (يوحنا بن عبير [؟] بن أبي الفرج بن غبريال [؟] بن فضل الله النصراني المسيحي اليعقوبي المنفلوطي), a native of Ikhmīm, who copied the text for his own use (see colophon Book One, f. 180v, lines 26-27 and 31-32, transcribed below, colophons to Book Two Chapters Six and Seven, ff. 322v, lines 35-36 and 355v, line 35, and his long note at the foot of f. 181r). Book Two was completed on 7 Jumādá II 978/6 November 1570 by Aṣīl al-Dīn ibn ʿAbd al-Raḥmān al-Huwī al-Anṣārī al-Khazrajī (أصيل الدين بن عبد الرحمن الهوي الأنصاري الخزرجي, see colophon Book Two, f. 441r, line 12, transcribed below, and colophons to Book Two chapters Two and Three, ff. 247r, lines 15-16 and 266r, lines 25-27).Begins (f. 4v, lines 2-4):المقالة الأولى من الجزء الأول من كتاب كامل الصناعة الطيبة (!) المعروف بالملكي تصنيفعلي بن العباس الأرجاني المجوسي الطبيب تلميذ أبي ماهر موسى بن سيباه الملك الجليل عضد الدولةرحمه الله وهي خمسة وعشرين بابًا...Colophon Book One (f. 180v, lines 25-32):... وكان نسخه والفراغمنه بمدينة مصر المحروسة في اليوم المبارك العشرينمن شهر د (!) القعدة الحرام سنة أربع وثمانينوتسعمائة للهجرة الإسلاميةوحسبنا الله ونعمالوكيلمما علقه لنفسه الحقير الفقير الراجي عفو ربه القدير يوحنا بن عبير (؟) بن أبي الفرج بن غبريال (؟) بن فضل الله المسيحي المنفلوطي بلدًا ومدةً (؟)إخميم مولدًا وبمصر المحروسة يومئذ قطنًا...Ends (f. 441r, lines 1-4):... صفةأخرى تقطع شهوة الطين يؤخذ انيسون وبزر الكرفس وكمون كرماني ونانخواه من كل واحد جزءفلفل أبيض ربع جزء قرنفل نصف جزء يدق وينخل ويؤخذ منه غدوة وعشية وزن مثقالمع شيء من شراب العسل نافع إن شاء الله تعالى ...Colophon Book Two (f. 441r, lines 4-12):... تمت المقالة العاشرة من الجزء الثاني وهو الجزء العملي من كتاب كامل الصناعة الطبية المعروف بالملكي تأليفعلي بن العباس المجوسي تلميذ أبي ماهر موسى بن سيارالمتطبب وبتمامها تم الكتاببأسره والحمد لله وحدهوصلوته وسلامه سيدنا محمدوعلى آله وصحبه وحزبهوسلموكُتِبَ ذلك بتأريخ سابع شهر جمادى الآخر من شهور ثمانية وسبعين وتسعمائةالوصف المادي: المادة: ورق مسلّك شرقيالأبعاد: حجم الورقة ٢٧٨ × ١٩٥ مم [المساحة المكتوبة ٢٠٠ × ١٣٠ مم]ترقيم الأوراق: ترقيم قبطي بالحبر الأسود، ترقيم عربي شرقي بالحبر الأسود مقصوص بعد ص. ٨٥، ترقيم المتحف البريطاني بالقلم الرصاص (ص. ٤٤٠)، علامات ترتيب المَلزَمة (خماسيات) غير مقصوصةالتسطير: مسطرة؛ ٣٥ سطرًا في كل صفحة؛ مسافة تباعد عمودية ١٨ سطرًا لكل ١٠ سمالخط:
نسخ؛ الجزء الأول (صص. ١و-١٨٠ظ) والجزء الثاني، الفصول الأول والخامس إلى السابع (صص. ١٨٣ظ-٢١٧ظ، ٢٨٢ظ-٣٥٥ظ) نسخها يوحنا بن عبير [؟] بن أبي الفرج بن غبريال [؟] بن فضل الله النصراني المسيحي اليعقوبي المنفلوطي (انظر حرد المتن في الجزء الأول، ص. ١٨٠ظ، الأسطر ٢٦-٢٧، ٣١-٣٢ وحرد المتن في الجزء الثاني الفصلين السادس والسابع، صص. ٣٢٢ظ، الأسطر ٣٥-٣٦، ص. ٣٥٥ظ، السطر ٣٥)؛ نسخ الجزء الثاني (صص. ١٨٢ظ-٤٤١و، باستثناء الفصول الأول والرابع إلى السابع [صص. ١٨٣ظ-٢١٧ظ، ٢٦٦ظ-٣٥٥ظ]) أصيل الدين بن عبد الرحمن الهوي الأنصاري الخزرجي (انظر حرد المتن بالجزء الثاني، ص. ٤٤١و، السطر ١٢ وحرد المتن بالجزء الثاني الفصلين الثاني والثالث، صص. ٢٤٧و، الأسطر ١٥-١٦، ص. ٢٦٦و، الأسطر ٢٥-٢٧).الحبر: حبر أسود مع إبراز العناوين والخطوط الأفقية أعلى النص باللون الأحمر، عناوين الفصول باللون الأزرقالزخرفة: لا يوجدالتجليد: تجليد مصنوع من الجلد الأحمر بالكامل بأُطُر وجامات وأذيال جامات مطبوعة بالتمحيط على الغلافينالحالة: بقع مائية خاصة في هامش الذيل قرب بداية المجلدالحاشية: كثيرة بأيادٍ عديدةالأختام: ص. ٤و، أختام المتحف البريطاني (صص. ٢و، ٤٣٩ظ، ٤٤١و)الوصف المادي: Material: Eastern laid paperDimensions: 278 x 195 mm leaf [200 x 130 mm written]Foliation: Coptic foliation in black ink, eastern Arabic foliation in black ink trimmed after f. 85, British Museum foliation in pencil (f. 440), quire signatures (quinions) not trimmedRuling: Misṭarah; 35 lines per page; vertical spacing 18 lines per 10 cmScript:
Naskh; Book One (الجزء الأول, ff. 1r-180v) and Book Two, Chapters One and Five to Seven (ff. 183v-217v and 282v-355v) were copied by Yuḥannā ibn ʿAbīr (?) ibn Abī al-Faraj ibn Gabrīāl (?) ibn Faḍl Allāh al-Manfalūṭī (يوحنا بن عبير [؟] بن أبي الفرج بن غبريال [؟] بن فضل الله النصراني المسيحي اليعقوبي المنفلوطي, see colophon Book One, f. 180v, lines 26-27 and 31-32 and colophons to Book Two Chapters Six and Seven, ff. 322v, lines 35-36 and 355v, line 35); Book Two (الجزء الثاني, ff. 182v-441r, with the exception of Chapters One and Four to Seven [ff. 183v-217v and 266v-355v]) was copied by Aṣīl al-Dīn ibn ʿAbd al-Raḥmān al-Huwī al-Anṣārī al-Khazrajī (أصيل الدين بن عبد الرحمن الهوي الأنصاري الخزرجي, see colophon Book Two, f. 441r, line 12 and colophons to Book Two chapters Two and Three, ff. 247r, lines 15-16 and 266r, lines 25-27)Ink: Black ink, with rubrications and overlinings in red, chapter headings in blueDecoration: NoneBinding: Red full leather binding with blind tooled border, medallions and pendants on both boardsCondition: Tidemarks especially in tail margin towards front of volumeMarginalia: Numerous by many handsSeals: f. 4r, British Museum stamps (ff. 2r, 439v and 441r)
Abstract: Collection of texts and short excerpts in the handwriting of Abū al-Ṭayyib Muḥammad ibn Shaykh al-Islām al-Badr al-Ghazzī (1570-1651), dated 1010 H. (see fol. 85b).Binding note: Modern binding with ribbon page marker.Contents: 1. fol. 1a: Raml; fāʼidah; seal and date (16 Rajab 1215).Contents: 2. fol. 1b: Verses of poetry.Contents: 3. fol. 3a-b: Table of contents; ownership statement.Contents: 4. fol. 4a: Description of contents; ownership statement.Contents: 5. fol. 5a-7a: Several short texts and excerpts.Contents: 6. fol. 7b-8a: Muntaqá min al-Jawhar al-munaẓẓam fī ziyārat al-qabr al-mukarram / Ibn Ḥajar.Contents: 7. fol. 8a-10a: Kitāb Manthūr al-khiṭāb fī mashhūr al-abwāb / ʻAbd al-Karīm al-Qushayrī.Contents: 8. fol. 10b-11a: Muntaqá min Kitāb al-zuhd / al-Khaṭīb al-Baghdādī.Contents: 9. fol. 11a-12a: Muntaqá min Futūḥ al-ghayb / al-Shaykh ʻAbd al-Qādir al-Kīlānī al-Jīlānī.Contents: 10. fol. 12b-15a: al-Mufīd min al-tajrīd / al-Shaykh Shihāb al-Dīn Aḥmad al-Ṭībī.Contents: 11. fol. 15b-20b: Tajrīd al-tawḥīd / Aḥmad ibn Muḥammad al-Ghazzālī.Contents: 12. fol. 21a-22b: Blank, except for two inscriptions.Contents: 13. fol. 23a-23b: Excerpts mentioning ʻAbd al-Qādir al-Kīlānī Jīlānī and ʻAbd al-Wāḥid ibn Zayd.Contents: 14. fol. 23b-25a: Muntaqá min Kitāb Tuḥfat al-khullān wa-ʻumdat al-ikhwān / Abū Bakr ibn Dāwūd al-Ḥanbalī.Contents: 15. fol. 25b-44a: Muntahá al-āmāl fī sharḥ ḥadīth innamā al-aʻmāl / al-Suyūṭī.Contents: 16. fol. 44b-45b: al-Maradd fī karāhat al-suʼāl wa-al-radd / al-Suyūṭī.Contents: 17. fol. 45b-46b: Masāʼil min fatāwā al-Suyūṭī / al-Suyūṭī.Contents: 18. fol. 46b-47b: al-Qawl al-jalī fī ḥadīth al-walī / al-Suyūṭī.Contents: 19. fol. 47b-49a: Abwāb al-saʻādah fī asbāb al-shahādah / al-Suyūṭī.Contents: 20. fol. 49a-51a: Ḥadīth Kalimatāni khafīfatāni ʻalá al-lisān thaqīlatāni fī al-mīzān / Muḥammad ibn al-Humām.Contents: 21. fol. 51a-52b: Commentary on a ḥadīth, quoting al-Ṭībī and the author of the Kashshāf al-Zamakhsharī, perhaps corresponding in the table of contents (fol. 3a) to the heading: Masāʼil min fatāwā al-Suyūṭī.Contents: 22. fol. 53a-b: Kitāb al-Inṣāf fī tamyīz al-awqāf / al-Suyūṭī.Contents: 23. fol. 53b-55b: al-Ṣabābah fī masʼalat al-istinābah / al-Suyūṭī.Contents: 24. fol. 55b: Muntaqá min Kitāb Ākām al-ʻiqyān fī aḥkām al-khiṣyān /al- Suyūṭī.Contents: 25. fol. 55b-56a: Muntaqá min Kitāb al-Darārī fī ibnāʼ al-sarārī / al-Suyūṭī.Contents: 26. fol. 56b-62b. al-Tathbīt ʻinda al-tabyīt / al-Suyūṭī.Contents: 27. fol. 62b-64a: al-Ḥizb al-kabīr / Abū al-Ḥasan al-Shādhilī.Contents: 28. fol. 64b: Several short excerpts on Shuʻayb Abū Madyan, etc..Contents: 29. fol. 65a-66a: Min kalām al-shaykh Abī Madyan.Contents: 30. fol. 66b-67a: Min al-Riʻāyah al-kubrá li-Ibn Ḥamdān.Contents: 31. fol. 67b-71b: Excerpts from poems by ʻUbayd Allāh Ibn Qays, from the Ḥizb al-Kabīr of al-Shādhilī, from Qaʻnab Ibn Ḍamrah.Contents: 32. fol. 72a: Min Mukhtaṣar al-Jawāhir wa-al-durar fī tarjamat Ibn Ḥajar / al-Safīrī.Contents: 33. fol. 72b-74a: Verses of poetry; several short excerpts.Contents: 34. fol. 74a-85b: Muntakhab Muwāfiq al-murāfiq li-Ibn al-Jawzī.Contents: 35. fol. 86a: Min Durar al-biḥār / al-Suyūṭī.Contents: 36. fol. 86b-95b: Text on prayers to be said on specific parts of the day, especially Friday, quoting Ḥizb al-baḥr by al-Shādhilī (fol. 91a).Contents: 37. fol. 96a: Mimmā jumiʻa min kalām al-Quṭb ... ʻAlī al-Kāzwānī Kīzwānī; partly illegible.Contents: 38. fol. 96b: Min Durar al-biḥār / al-Suyūṭī.Contents: 39. fol. 97a-b: al-Shaykh Muḥammad al-Fāriḍī al-Miṣrī muʻāriḍan li-Maqṣūrat Ibn Durayd / Muḥammad al-Fāriḍī.Contents: 40. fol. 97b: List of title of works by al-Suyūṭī.Contents: 41. fol. 98a-b: Qitʻah min baʻḍ rasāʼil Abī al-ʻAlāʼ al-Maʻarrī.Contents: 42. fol. 99a-103b: Mukhtạsar Minhāj al-ʻābidīn / Muḥammad al-Balāṭunusī.Contents: 43. fol. 104a: Min Durar al-biḥār / al-Suyūṭī.Contents: 44. fol. 104b-110b: Dāʻī al-falāḥ fī adhkār al-masāʼ wa-al-ṣabāḥ / al-Suyūṭī.Contents: 45. fol. 110b-111a: Muntaqá min Kitāb Zubdat al-laban / al-Suyūṭī.Contents: 46. fol. 111a-112a: Muntaqá min Kitāb Taʼkhīr al-ẓalāmah ilá yawm al-qiyāmah / al-Suyūṭī.Contents: 47. fol. 112a-112b: Juzʼ fīhi ṭuruq ḥadīth ṭalab al-ʻilm farīḍah ʻalá kull muslim or, from table of contents al-Tawḍīḥ fī masʼalat al-taṣḥīḥ / al-Suyūṭī.Contents: 48. fol. 113a-113b: Muntaqá min al-Durrah al-tājīyah fī al-asʼilah al-nājīyah / al-Suyūṭī.Contents: 49. fol. 113b-114a: Muntaqá min Kitāb rafʻ al-khidr fī qaṭʻ al-sidr / al-Suyūṭī.Contents: 50. fol. 114b-115b: Ḥikam ʻalīyah wa-kalimāt qudsīyah / Ibn Qayṣar al-Qubaybātī.Contents: 51. fol. 116a-119b: Kitāb Maṭlaʻ al-badrayn fī-man yuʼtā ajruhu marratayn / al-Suyūṭī.Contents: 52. fol. 119b-120a: Min Durar al-biḥār / al-Suyūṭī.Contents: 53. fol. 120a-120b: Min baʻḍ kutub al-qawm. Lumʻah 3: "ʻilm al-ḥaqāʼiq ʻalá nawʻayn"; Lumʻah 4: "Qawluhu iʻlam ayyaduka Allāh".Contents: 54. fol. 120b-125a?: al-Lumʻah fī khaṣāʼiṣ yawm al-jumʻah / al-Suyūṭī.Contents: 55. fol. 125a: Fawāʼid min kalām al-Shaykh Mūsá al-Kināwī title from table of contents (fol. 3b).Contents: 56. fol. 125a-127a: al-Aḥādīth al-mutawātirah title from table of contents (fol. 3b).Contents: 57. fol. 127b-129a: Bulūgh al-maʼmūl fī khidmat al-rasūl / al-Suyūṭī.Contents: 58. fol. 129b-133b?: Min Kitāb nasamāt al-asḥār fī karāmāt al-awliyāʼ al-akhyār / ʻAlī al-Ḥamawī.Contents: 59. fol. 133b-150a: al-Dalīl wa-al-burhān ʻalá annahu laysa fī al-imkān abdaʻ min ṣūrat hādhā al-ʻālam / Muḥammad ibn Ḥāmid.Contents: 60. fol. 150b-152a: Min Kitāb mukhtaṣar al-Jawāhir wa-al-durar fī tarjamat Shaykh al-Islām Ibn Ḥajar / lil-ʻAllāmah Shams al-Dīn ibn ʻUmar al-Safīrī (wa-al-aṣl lil-Ḥāfidh al-Sakhāwī).Contents: 61. fol. 152b-154b: Ḥizb Sīdī ʻAlī ibn Abī al-Wafā.Contents: 62. fol. 154b-155a: Min Mukhtaṣar al-Jawāhir wa-al-durar fī tarjamat Ibn Ḥajar / al-Safīrī.Contents: 63. fol. 155b-157a: Biographic entry on al-Sharīf al-Raḍī Abū al-Ḥasan Muḥammad ibn al-Ḥusayn al-Mūsawī, with verses of poetry.Contents: 64. fol. 157b-158a: Short texts and verses of poetry, some from Mukhtaṣar al-Jawāhir wa-al-durar.Contents: 65. fol. 158b-159a: Prayer / Shuʻayb Abū Madyan al-Andalusī.Contents: 66. fol. 159a-163a: Several short excerpts in prose and verse from Futūḥ al-ghayb by ʻAbd al-Qādir al-Kīlānī Jīlānī, Ibn Khafājah al-Andalusī, Mukhtaṣar al-Jawāhir wa-al-durar, etc..Contents: 67. fol. 163b-164a: Min Kitāb Shurūṭ al-wuḍūʼ / al-Shaykh Burhān al-Dīn Ibrāhīm ibn ʻUmar al-Sūbīnī.Contents: 68. fol. 164b-167a: Short sayings, mostly prayers (duʻā), quoting Ibuqrāṭ Hippocrates, Ibrāhīm ibn Adʹham, al-Shaʻwānah al-Zāhidah, Abū Ḥanīfah, al-Shādhilī, Dhū al-Qarnayn ... etc..Contents: 69. fol. 167b-168a: Short text on the letters used by the readers of the Qurʼān to mark specific readings.Contents: 70. fol. 168b-169a: Short excerpts.Contents: 71. fol. 169b-172b: Manẓūmah fī dhikr man yastaḥiqqu al-ḥiḍānah followed by several short excerpts / al-Tībī.Ms. codex.Title from inscription in gold on spine.Number of lines per page varies. Written in small naskh in black ink with use of red. On fol. 3a-b and 4a: Table of contents; notes mentioning the name of the copyist; several ownership statements. Catchword on the verso of each leaf. Pagination using Arabic numerals in the outer margin (stops after fol. 79b). Foliation in pencil using Western numerals. Fol. 1 to 4 are fly-leaves with inscriptions. Inscription in gold on spine: "Majmūʻat fawāʼid next line ʻUthmān Nūrī Khaṭīb Dūmā". Inscription in Arabic on a modern label pasted on the pastedown of the upper cover: "Raqm 357".Copied by al-ʻAllāmah Shaykh al-Islām Abū al-Ṭayyib Muḥammad ibn Shaykh al-Islām al-Badr al-Ghazzī (see fol. 3a and 4a). On fol. 150a, the name of the copyist is given as (Abū al-Ṭayyib) Muḥammad ibn Muḥammad ibn Muḥammad ibn Muḥammad ibn Aḥmad al-Ghazzī al-ʻĀmirī al-Shāfiʻī al-Ashʻarī.
Binding and script features: MS 595: Tamamı deri, vişne çürüğü renkli, mukavva cilt. Tezhip özellikleri : Söz başları kırmızı mürekkeple imla edilmiştir.MS 597: Tezhip özellikleri : Bazı kelimelerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.MS 598: Tezhip özellikleri : Konu başlıkları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. 201b, 202b ve 203a’da kırmızı mürekkeple imlâ edilmiş içiçe daireler vardır.MS 600: Tezhip özellikleri : Ayetlerin ve konu başlarının üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.MS 602: Tezhip özellikleri : 214a’daki eser ismi ile bazı kelimelerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 604: Tezhip özellikleri : Ayetlerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.Contents: 'Birbirinden farklı 10 adet yazmanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş ve ciltlenmiş bir eserdir (Yazma numaraları : MS 595, MS 596, MS 597, MS 598, MS 599, MS 600, MS 601, MS 602, MS 603, MS 604) MS 595: Seyyid Şerif Cürcânî’nin İslâmî ilimlere dair alfabetik terimler sözlüğüdür. Değişik ilim dallarına ait 1500 kadar terimi alfabetik olarak ilk defa bir araya getirmesiyle tanınan eserde tefsir, hadis, fıkıh, kelâm, tasavvuf, Arap dili ve edebiyatı, felsefe, mantık, matematik, astronomi, tıp gibi ilimlerde kullanılan önemli terimlere yer verilmiştir. Terimlerin öncelikle sözlük anlamlarına yer verilmiş olup bazılarında ise doğrudan terim anlamlarına yer verilmiştir. Eserin birçok baskısı bulunmaktadır (Paris, İstanbul, Kahire, Saint Petersburg, Beyrut, Tebriz, Tahran). Aynı zamanda Fransızca, Farsça ve Türkçe tercümeleri bulunan esere Muhammed Abdürraûf el-Münâvî et-Tevkîf ‘alâ Mühimmâti’t-Ta’ârîf adıyla bir zeyil yazmıştır. İsmail Hakkı Bursevî ise eserin belli bir kısmı için Risâletü’l-Hazerât ismiyle şerh yazmıştır. Eser üzerine başka çalışmalar da vardır. Eser Arif Erkan tarafından Türkçeye tercüme edilmiştir Ek bilgiler: On bir eserli mecmuanın birinci eseridir. Eserin elimizdeki nüshası son taraftan eksik olup eser 31b’den itibaren başlamaktadır. Öncesindeki yapraklarda 1a’da Câmi’u-sagîr’den Arapça nakil vardır. 1b boştur. IIa’da silinmiş temellük mührü ve fevâid, 2b-3a’da fıkıh, dil ve mantığa dair fevâid, 3b’de “el” takısına dâir fevâid vardır. 4a-8b boştur. 9a-10a’da hadisler ve mev‘ize, 10b-13a’da Kevser Suresi’nin tefsiri; 13b-14a’da Hamd’e dair şerh vardır. 14b-16a boştur. 16b-17a’da tefsir ve mev‘izeye dair fevâid vardır. 17b-19a boştur. 19b-21a’da çoğunluğu et-Tarîka - tü’l -Muhammediyye şerhi’nden alıntılar, 21b-22a’da hadis rivayetleri, 22b’de tefsir vardır. 23a boştur. 23b’de tefsir ve hadis rivayetleri vardır. 24a boştur. 24b-25b’de Me‘âlimu’t-Tenzîl isimli eserden nakil vardır. 26a boştur. 26b-27b’de “Yedinci bab, cennet ve cennettekilerin övgüsü hakkındadır,” başlıklı mev ‘ize, 27b-28b’de “Ondokuzuncu bab, kabir azabı hakkındadır,” başlıklı fevâid vardır. 29a boştur. 29b’de tefsir vardır. 30a boştur. 30b’de kulların fiillerine ve Kelâmullah’a dâir fevâid vardır. 92b boştur. Derkenarlar büyük ölçüde boştur. Az sayıdaki derkenarda ise minhuvât vardır; bazı yapraklarda metne sığmayan kelimeler müstensih tarafından derkenara yazılmıştır.MS 596: Arapça olan bir buçuk varaklık risalede kulların fiillerinin altı çeşit sonuç doğu - rabileceği belirtildikten sonra bu filler anlatılmaktadır. Derkenardaki Mehmed Emin’den yapılan ilk nakilde ise bu ihtimallerin altı değil dokuz olduğu şeklinde bir itiraz vardır. Eserin müellifi olarak Musa el-Pehlevânî Tokâdî kayıtlıdır. Farklı kataloglarda ise Musa el-Pehlevânî Tokâdî’nin vefat tarihinin 1133/1721 olduğu belirtilmektedir. Müellifin el-Pehlevâni sıfatı ve vefat tarihi bu bilgilerden yola çıkarak yazılmıştır. Ek bilgiler: On bir eserli mecmuanın ikinci eseridir. İstinsah kaydında müstensih, zaman ve mekâna dair bilgi yoktur. Derkenarda İbnu’ş-Şeyh Mehmed Emin’den iki, Şer - hu’l-Mevâkıf’tan bir nakil vardır; bir tane de minhuvât bulunmaktadır.MS 597: Meşhur Osmanlı âlimi Ali Kuşcu’nun bu risalesinde dilin delalet açısından özellik leri tartışılmaktadır. Müellif esere lafzı kısımlarına ayırarak başlamaktadır. İsmail Ayvalı’nın şerh ettiği Risâle fi’l-İsti‘âre’nin Musa Yıldız tarafından da edisyon kritiği ve tercümesi yapılmıştır (bkz. Kaynakça). Ek bilgiler: On bir eserli mecmuanın üçüncü eseridir. İstinsah kaydında müstensih, zaman ve mekâna dair bilgi yoktur. 147a boştur. 147b’de pratik tıbba dair Türkçe fevâid var dır. 148a-148b boştur. Metne sığmayan bazı kelimeler müstensih tarafından der kenara yazılmıştır. Nüsha reddâdelidir.MS 598: Nevî Efendi’nin İlimlerin tasnifine dair kaleme aldığı Netâyicü’l-Funûn isimli eserin Rıdvan b. Kasım tarafından yapılmış Türkçe muhtasarıdır. Eserde mukaddime yoktur. Kaynak eserde 12 ilmin tanım, faide, garaz gibi kavramlar bağlamında ele alınmaktadır. Ek bilgiler: On bir eserli mecmuanın dördüncü eseridir. İstinsah kaydında müstensih, zaman ve mekâna dair bilgi yoktur. 199b’de besmeleden sonra eserin ismi yazılıdır. Der kenarlarda 201b, 202b ve 203a’da kırmızı mürekkeple imlâ edilmiş astronomiye dair iç içe daireler ve birkaç tane minhuvât vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 599: Alemin muhdes olduğu önermesinde selefin icma ettiğini belirterek başlayan ri salede her muhdesin zorunlu olarak bir muhdisi olacağı belirtildikten sonra bu kıyasın tahlili yapılmakta ve varlık kategorilerine değinilmektedir. Müellifin ismi istinsah kaydından tespit edilmiştir. Ek bilgiler: On bir eserli mecmuanın beşinci eseridir. Ahmed b. Mustafa el-Kureyşî tarafından istinsah edilmiştir. Müstensih müellifi ‘hocamızın hocası’ diye takdim etmektedir; bu da nüshaya ayrı bir değer katmaktadır. İstinsah tarihi yoktur. Fakat bu mecmu adaki bir sonraki bir yapraklık risalenin müstensihi de Mustafa b. Ahmed’tir ve o nüshanın tarihi 1261/1845’tir. Bu nüshanın tarihi de 1261/1845 olabilir. Müsten sih istinsahı bitirdiği esnada Bur’da Yeni Daire (?) Medresesi’nde bulunduğunu ve Sadık el-Kayserevî’den izin aldıktan sonra istinsahı yaptığını belirtmektedir. Müstensihin izin ile kastettiği (teezzun) icazet/mülazemet olmalıdır. 209a-b’de Saçaklızâde’nin Neşrü’t-Tavâli‘ isimli eserinden iktibas vardır. Derkenarlar boştur. Nüsha reddâdelidir. MS 600: Meşhur Osmanlı bilgini Kemalpaşazâde’nin bir yapraklık bu risalesinde Arap edebiyatı istılahlarından “Tağlîb” konu edinilmektedir. Ek bilgiler: On bir eserli mecmuanın altıncı eseridir. Nüshanın istinsahı Ahmed b. Mustafa el-Kureyşî tarafından 1261/1845’te bitirilmiştir. 210a’da üçgenin iç açılarına dair başka bir eserden alınan ve yine Ahmed b. Mustafa tarafından istinsah edilmiş yaprak vardır. Ahmed b. Mustafa başka bir eserin parçası olan bu yaprak için risale tanımlaması yapmaktadır. Fakat bu yaprağın hangi eserin parçası olduğu tespit edilememiştir. Diğer yandan Mustafa b. Ahmed bu kayıtta tarih olarak 1271/1854- 5 tarihini vermektedir. Tarihlerin birisinde yanlışlık yoksa birbirini müteakip iki yaprak aynı hat ve aynı kalemle on yıl arayla istinsah edilmiştir. Bu da en az on yıldır bu mecmuanın ya da henüz mecmuaya dahil olmamış bu nüshanın ve bu yaprağın müstensih Mustafa b. Ahmed’te olduğunu göstermektedir. Bu gösterile nin gösterileni ise müstensihin bu nüshayı kendisi için istinsah etmiş olduğu, yani bu istinsah kaydının dolaylı bir temellük kaydı olduğudur. Derkenar boştur.MS 601: Hadis usulüne dair kaleme alınan eserin mukaddimesinde müellif muhaddis ve usûl-i hadisçilerin, hadislerin taksiminde farklı görüşler ileri sürdüklerini ve ken disinin de eseri bu yüzden kaleme aldığını belirtmektedir. Eserin müellifi tespit edilememiştir.Ek bilgiler: On bir eserli mecmuanın yedinci eseridir. İstinsah kaydı yoktur fakat bu mecmua daki bir önceki ve bir sonraki risalelerin müstensihi Ahmed b. Mustafa tarafından istinsah edilmiş olmalıdır. 210b boştur. 212a’da Kasım isimli bir kimseden nakille olağanüstülüğün sekiz çeşidine dair Arapça fevâid vardır. 212b boştur. Derkenar lar boştur. Nüsha reddâdelidir.MS 601A: Şan zamirinin kıyasa muhalif olarak beş şekilde kullanılmasını konu edinen bir yapraklık risaledir. İstisah kaydında müellifinin Mehmed Zenremi (?) isimli kimse olduğu belirtilmektedir. Ek bilgiler: On bir eserli mecmuanın sekizinci eseridir. Ahmed b. Mustafa el-Kureyşî tarafından 1261/1845’de istinsah edilmiştir. Derkenar boştur. 212b boştur.MS 602: Bu bir varaklık risalede "şey"in bilgisi\'nin nasıl elde edileceğini konu edinen nefsü\'l-emr teorisi ele alınmaktadır.Ek bilgiler: On bir eserli mecmuanın dokuzuncu eseridir. İstinsah kaydı yoktur. 214b’de umum-i mecaz ile umum-ı müşterek arasındaki farka dair Hasan Çelebi imzalı not vardır. Aynı yaprakta yine Hasan Çelebi imzasıyla sarfa dair başka bir not daha var dır. 215a’da Arapça dua vardır. 215b-218a’da belagâtContents: mantıkContents: felsefeContents: tefsirContents: usul-i fıkıh ilimlerine dair fevâid vardır. Bu fevâidlerden bazıları bu mecmuadaki bazı nüshaların da müstensihi olan Ahmed b. Mustafa’ya aittir ve hocası Sadık Kayse revî’den nakil yapmaktadır. MS 603: Vaz‘ ilminin kurucusu olduğu kabul edilen el-Îcî’nin vaz‘iyye risalesidir. Âdâbu’l-Bahs ve Âdâbu’l-Adudiyye olarak da bilinen ve asırlarca medreselerde okutulup ezberleni len el-Îcî’nin bu eseri istidlal yolu ve metodlarını konu alan yarım varaklık muhtasar bir metindir. Bir mukaddimeContents: bir tenbîhContents: bir taksim ve bir hatimeden oluşan risalenin birinci kısmında mantıkî bir taksim yapılmaktaContents: ikinci kısımda yer alan tasnifin mevcûdatla ilgisinin kurulması gerektiğine değinilmekteContents: üçüncü kısımda ise bu alâ ka temellendirilmektedir. Taksim bölümü literatürün oluşturan temel meselelerin ele alındığı yerdir. Eserin üzerine birçok şerh ve haşiye yapılmıştır. Ek bilgiler: On bir eserli mecmuanın onuncu eseridir. Elimizdeki metin münazara metinlerinin olduğu mecmuaya sonradan eklenmiştir. İstinsah kaydı yoktur. Derkenar boştur. MS 604: İstinsah kaydında Saçaklızâde’ye isnâd edilen risalede Allah’ın varlığının kendi zatından olduğuContents: maddeden mücerret olduğuContents: cisim veya atomdan ibaret olma dığıContents: mekân ve yönden münezzeh olduğu gibi kelam meseleleri ele alınmaktadır. Risalede Şerhu’l-MevâkıfContents: et-Tefsîrü’l-KebîrContents: Şerhu’l-Mekâsıd kitaplarına atıf yapılmaktadır. Ek bilgiler:On bir eserli mecmuanın on birinci eseridir. İstinsah kaydı yoktur; fakat bu mec muadaki bazı nüshaların müstensihi olan Ahmed b. Mustafa tarafından istinsah edilmiş olmalıdır. Risaleden sonra yedi yaprak daha vardır. 219a’da Hasan Çe - lebiContents: Dede CöngiContents: Bahru’l-‘Ulûm’dan nakiller vardır. Aynı yapraktaki bir fevâidin altında ise “üstaddan bu şekilde işitildiContents: ” kaydı vardır. Bu notu yazan müstensih Ahmed b. Mustafa olmalıdır. 220a’da Ahmed b. Mustafa Kureyşî imzasıyla Tef sîru’l-Kebîr’den nakil vardır. 220b’de Türkçe ve Arapça tılsımlar bulunmaktadır. 221a’da münazaraya dâir fevâidContents: 221b-222b’de tefsir ve sarfa dair fevâid yer alır. 223a’da Arapça beyitler ve dualarContents: 225a’da Arapça beyitlerContents: 225b’de Arap - ça-Türkçe manzumeler ve Ahmed b. Mustafa’nın çocuğunun tevellüt kaydı vardır (2 Cemaziyelevvel 1263/18 Nisan 1847). 226a’da fıkhî fevâidContents: 226b’de Arapça beyit vardır. Mecmuaya dair: Elimizdeki mecmua bir risale mecmuasıdır. Mecmuada müstensihler öne çıkmaktadır. İlk üç nüshada istinsah kaydı yoktur; fakat bu nüshaların üçü de aynı müstensih elinden çıkmış olmalıdır. Bunun üç karinesi vardır: birincisiContents: yazı karakteri benzemektedir. İkincisiContents: nüshalarda metne sığmayan bazı kelimeler derkenarlara yazılmıştır. Üçüncüsü ve daha önemlisi ise alışılageldiğin dışında bazı yaprakların “a” yüzünde de reddâde yazmaktadır. Mecmuada dikkat çeken diğer müstensih ise Ahmed b. Mustafa el-Kureyşî’dir. Mustafa b. Ahmed mülazemetini henüz tamamlamış bir molla olmalıdır. Büyük bir ihtimalle mecmuada istinsah ettiği nüshaları da kendisi için çoğaltmıştır. Bazı notların altında hocalarına atıf yapar. Müstensih en az bir kere evlilik yapmıştır ve en az bir çocuğu vardır. Nitekim 225b’de çocuğunun doğum tarihi atılmıştır. Fakat bu kayıt Ahmed b. Mustafa tarafından değil bilakis onun adına başkası tarafından yazılmış gibidir. Çünkü burada müstensihten Ahmed Efendi olarak bahsedilmektedir. Bu tevellüt kaydında dikkat çeken diğer bir ifade ise müstensih Ahmed’in babasından Molla olarak bahsedilmesidir. Oysa Ahmed b. Mustafa bu mecmuadaki hiçbir kayıttta babasından Molla olarak bahsetmemektedir. Bu da bu kaydın Ahmed b. Mustafa’yı tanıyan başka biri tarafından atıldığını düşündüren ikinci bir karine olduğu gibi müstensihin ilmiyeli bir aileye mensup olduğunu da göstermektedir. Öte yandan müstensih Mustafa b. Ahmed’in her ne kadar nisbesi Kureyşî olsa da yazma pratikleri ve yaptığı kimi hatalar onun Arap değil Acem olduğunu düşündürmektedir.'Paper type: MS 595, MS 596, MS 597, MS 598, MS 599, MS 600, MS 601, MS 601A, MS 602, MS 603, MS 604: Filigranlı, az aherli, açık renkli, orta kalınlıkta kağıtCalligraphic style: MS 595, MS 596, MS 597, MS 601, MS 603:Nesih / Naskh script;MS 599, MS 600: Talik / Taʿlīq script;MS 604: TalikInk color: SiyahDescription of script: MS 595: Yaprak sayısı : 31b-91a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 110x175 mm / Kağıt boyutu : 160x230 mm.MS 596: Yaprak sayısı : 141b-1142b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 20, 21, 7 / Yazı alanı boyutu : 155x75 mm / Kağıt boyutu : 235x160 mm. MS 597: Yaprak sayısı : 142b-146b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 140x80 mm / Kağıt boyutu : 160x230 mm.MS 598: Yaprak sayısı : 199b-207b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : Değişken / Yazı alanı boyutu : 80x110 mm / Kağıt boyutu : 160x230 mm.MS 599: Yaprak sayısı : 208a-209a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 32-32-14 / Yazı alanı boyutu : 120x200 mm / Kağıt boyutu : 160x230 mm. MS 600: Yaprak sayısı : 209b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 18 / Yazı alanı boyutu : 100x130 mm / Kağıt boyutu : 160x230 mm. MS 601: Yaprak sayısı : 211a-212-a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21-31-15 / Yazı alanı boyutu : 110x180 mm / Kağıt boyutu : 160x230 mm. MS 601A: Yaprak sayısı : 213-a / Sütun sayısı : 1 / Yazı alanı boyutu : 110x180 mm / Kağıt boyutu : 160x230 mm. MS 602: Yaprak sayısı : 214a-214b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 18 / Yazı alanı boyutu : 90x150 mm / Kağıt boyutu : 160x230 mm. MS 603: Yaprak sayısı : 218b-218b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 26 / Yazı alanı boyutu : 100x180 mm / Kağıt boyutu : 160x230 mm. MS 604: Yaprak sayısı : 219b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 13 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 160x230 mm.
Binding and script features: MS 639: Tamamı deri, şemsli, mukavva cilt ; MS 641 : Tezhip özellikleri : Kaynak metnin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. ; MS 643 : Tezhip özellikleri : 96a-b kırmızı mürekkeple imlâ edilmiş cetvellidir. ; MS 644 : Tezhip özellikleri : Eser içerisinde geçen rumuzlar ve şekiller kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. ; MS 645 : Tezhip özellikleri : Noktalar kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. ; MS 650 : Tezhip özellikleri : Kıyaslarda remiz olarak kullanılan harfler kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. ; MS 651 : Tezhip özellikleri : Kaynak metnin üst tarafı kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. ; MS 653 : Tezhip özellikleri : Ara başlıklar kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. ; MS 654 : Tezhip özellikleri : Bazı kelimeler kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. ; MS 664 : Tezhip özellikleri : Bazı kelimelerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.Contents: Birbirinden farklı 31 adet yazmanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş ve ciltlenmiş bir eserdir (Yazma numaraları : MS 639, MS 640, MS 641, MS 642, MS 643, MS 644, MS 645, MS 646, MS 647, MS 648, MS 649, MS 650, MS 651, MS 652, MS 653, MS 654, MS 655, MS 656, MS 657, MS 658, MS 659, MS 660, MS 661, MS 662, MS 663, MS 664, MS 665, MS 666, MS 667, MS 668, MS 669). MS 639: Eser Risâletü erĥi’l-Besmele, Şerhu’l-Besmele ve Risâle fi’l-Besmele gibi isimlerle de bilinmektedir. Müellif eserde besmelenin mâna ve hikmetlerini lügat, kelâm, fıkıh, tefsir, tasavvuf vb. on sekiz ilim yönünden açıklamış ve bu hususta yüz kadar kay naktan faydalandığını belirtmiştir. Kaynaklar arasında Fîrûzâbâdî, Sîbeveyh, Ze mahşerî, Teftâzânî gibi müelliflerin eserleri de bulunmaktadır. Eserin telifi ferağ kaydındaki ifadeye göre 1 Safer 1156/27 Mart 1743’te tamamlanmıştır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın birinci eseridir. Ia’da (nüshadaki muhtemel) kusurla rın tashih edilmesini konu edinen Arapça beyit ve mecmua ile ilgili iki tane Türkçe manzume vardır. Ib’de münşeât örneği vardır. IIa-b boştur. 1a’da Abdullah b. Hacı Halil b. Hasan b. Abdülhalim el-Karatâşî adına temellük kaydı ve bir adet temellük mührü, nüshanın kıymetini gösteren not (36) ve birinci eserin fihristi vardır. 30a boştur. 30b’de Ahmed el-Mevlevî’nin Isâmuddîn tercümesinden fıkıh usulüne dair iktibas bulunmaktadır. 31a-b boştur. 32a’da bazı kitap isimleri bulunmaktadır. Mecmuanın sahibi tarafından kendisinde bulunan kitapların listesi tutulmuş intibaını vermektedir. 32b’de ‘fasl’ ve ‘vasl’ hakkında es-Seyyid Hacı Ahmet et-Tûtî Efendi’nin Türkçe şiiri vardır. 33a’da nahve dair fevâid, 33b’de il me’l-yakîn ve ayne’l-yakîn üzerine Arapça fevâid ile Ahmed ve Abdullah adına 23 Safer 1288/14 Mayıs 1871 Pazartesi akşam vakti tarihli tevellüt kaydı (iki kar deş için uzun uzun dua edilmektedir) ve tarih düşürme beyti, 34a-35a’da muh telif disiplinlere dair fevâid vardır. 35b boştur. 36a’da bazı eserlerden iktibas lar vardır. 36b boştur. 37a’da fevâid vardır. 37b boştur. 38a-39a’da Vahdî, Halil Efendi, Hasan Çelebi, Seyyid Ali, Gelenbevî, Hakkı Efendi, Külliyâtu Ebi’l-Bekâ ve Ta‘rîfât gibi kimse/eserlerden nakiller ve delâletin kısımlarına dair fevâid vardır. 39b boştur. 40a’da fevâid ve Türkçe manzume vardır. 40b boştur. 41a’da Arapça manzume ve fevâid, 41b’de kıyâs-i istisnaiye dair “takrir-i üstaz” notuyla fevâid vardır. 42a-47b boştur. 48a-54a’da İzmîrî, Aliyyu’l-Kârî, Kâdîhân, ‘Isâm, İbn Ke mal Paşa, Mansûr, Hamevî, Şeyhzâde, Hâdimî, Molla Hüsrev, el-Mevâhib, et-Tavdîh gibi müellif/eserlerden naklen muhtelif ilimlere dair fevâid vardır. 53b’de mahiyetin taksimine dair şema, 54a’da İzmîrî’den nakil vardır. 54b-55a’da Hâ dimî’nin menâkibi, 55b-56b’de fevâid vardır. 30b’den sonraki yaprakların “a” yüzlerinin üst taraflarında kelâm-ı kibârlar vardır. Derkenarlar tashîh kayıtları ve matlaplar dışında boştur. Nüsha reddâdelidir. MS 640: Hadimî’nin yarım yapraklık kahve risalesidir. Risalenin girişinde kahve hakkın daki tartışmaların kahvenin helalliği, haramlığı, temizliği ve necis olup olmaması olmak üzere dört konuda yoğunlaştığı belirtilerek esere başlanmaktadır.MS 641: Molla Hüsrev’in Mir’atu’l-usûl isimli eserinin baş taraflarına yapılmış talikattır. Müellif mukaddimede Molla Hüsrev’in Mir’at’ının baş tarafını anlamakta zorlanacak olan kimi talebeler için bu mezkûr yerleri şerh ettiğini belirtmektedir. Müel lifin kimliği tespit edilememiştir. Fakat Molla Hüsrev’den bahsederken “Allah onu kederlerden korusun,” diye dua etmesi, bu metni Molla Hüsrev hayattayken kaleme aldığını düşündürmektedir. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın üçüncü eseridir. İstinsah kaydı yoktur. 59a’da bazı terimlerin rumuzları verilmektedir. 59b’de Uryânî, Hafîd-i Teftâzânî, Suyûtî ve Niksârî’den nakiller vardır. 60a boştur. 60b-61b’de Kâdî Beydâvî, Me‘âlim-i Tenzîl, İzmîrî, Si yelkûtî’den nakiller vardır. 62a’da ilmullah’a dair fevâid, 62b’de hadis-i şerîf vardır. 63a’da Hâdimî’nin küçük oğlu Abdullah’ın Hâdim’de kaleme aldığı “hükm ve kelam” başlıklı talikât vardır. 63b-64a’da cennet ehline dâir fevâid, Şeyzâde’den nakil ve kulların fiillerine dair fevâid vardır. 64b-69b’de İzmîri, İshak Efendi, Molla Fenârî, Molla Hüsrev, Aliyyu’l-Kârî, el-Eşbâh, Miftâh gibi müellif/eserlerden iktibas edilen fevâid vardır. 70a-71b boştur. 72a’da unutmanın ilmin afeti olduğuna dair fevâid, 72b-79a’da Türkçe, Arapça ve Farsça müfret, beyit ve kıt‘alar, 79b-80a’da fevâid, 80b’de Molla Câmî’nin Firavun hakkında yazdıklarının iktibası, 81a-89’da fevâid ve şiirler, 89b-90b’de ferâize dair yapraklar vardır. 91b-92a boştur. 92b’de şu tevellüt kayıtları vardır: Ümm-i Gülsüm, 21 Recep 1306/23 Mart 1889 Cumartesi saat dört sularında (Notu atan annesi olabilir); Isâmuddin, 29 Zilhicce 1324/13 Şubat 1907; Fatıma, 17 Zilhicce 1321/5 Mart 1904 şafak vakti; Abdülkadir Kadri, 27 Ramazan 1308/ 6 Mayıs 1891 Çarşamba, Kadir Gecesi, teravihten sonra; aynı çocuğun iki sene sonra vefatı ve kabrinin yerinin tarifi; 16 Ramazan 1310/3 Nisan 1893 gece; Musta fa Hilmi, 25 Cemaziyelahir 1312/24 Aralık 1894 Pazar; Yusuf Naci, 16 Safer 1319/4 Haziran 1901 Pazartesi sabah; Ahmed Rasim, 16 Şevval 1316/27 Şubat 1899 Çarşamba saat 4; Ali, 9 Şevval 1314/13 Mart 1897. 93b’de Hadis-i şerif, Aliyyu’l-Kârî’den nakil, Ali adına bir adet temellük mührü ve Ereğli Müftüsü Hacı Ali Efendi’nin vefat tarihine dair oğlu ve talebesi tarafından yazılan not vardır. MS 642: Bu bir yapraklık risalede 8 madde halinde mülâzemetin ispatı konusu ele alınmaktadır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın dördüncü eseridir. İstinsah kaydı yoktur. 93b’de Ha fız Ali el-Avnî adına temellük kaydı ve temellük mührü, Hadice adına 15 Şaban 1296/4 Ağustos 1879 tarihli ve Fatıma adına 19 Zilkade 1298/13 Ekim 1881 tarihli tevellüt kayıtları vardır. 95a-b boştur. MS 643: Müellifin mukaddimede akıl ve hidayetin yardımıyla kaleme aldığını belirttiği bu bir yapraklık risalede mantık şekilleri ele alınmaktadır. Eser ismi ferağ kaydındaki ifadeden yola çıkılarak takdir edilmiştir. Eserin müellifi tespit edilememiştir. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın beşinci eseridir. İstinsah kaydı yoktur. 97a’da başka bir mantık eserinin son sayfası vardır. MS 644: Alî b. Ömer el-Kâtibî el-Kazvinî’nin mantık ilminde kaleme aldığı ve eserin üzerin de birçok şerh, haşiye, ta‘lîk gibi çalışmaların yapıldığı eş-Şemsiyye üzerine Kut buddîn Râzî’nin kaynak metin kadar şöhret bulan Tahrîru kavâ‘idi’l-mantıkiyye fî şerhi’ş-Şemsiyye ismiyle yaptığı şerhe Sadeddin Teftâzânî’nin yazdığı haşiye üzeri ne yapılan ta‘lîkâttır. Müellif, mukaddimede kendisinin bu risalede Teftâzânî’nin mezkûr eserinden kapalı kalan bazı yerleri izah ettiğini kaydetmektedir. Ek bilgiler: Otuz bir eserlik mecmuanın altıncı eseridir. İstinsah kaydı yoktur. 99b’da Arapça dualar ve Türkçe beyit vardır.MS 645: İnsan düşüncesinin ve varlığın en genel, en nihaî taksim ve tasnifini ifade eden terimleri, kategorileri konu alan bir risaledir. Ebu’l-Feth b. Mahdûm el-Huseynî’nin vefat tarihi bazı kataloglarda 955/1548’de sağ olarak kayıtlıdır. Fakat elimizdeki nüshanın ferağ kaydındaki bilgiye göre eser 1-10 Zilhicce 1104/3-12 Ağustos 1693’te tamamlanmıştır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın yedinci eseridir. 100a’da varlık kategorilerine dair fevâid vardır. Derkenarlar boştur. Nüsha reddâdelidir. MS 646: Önermenin unsurlarını hakkında kaleme alınan risalede mütekaddim ve müteahhir ulema arasındaki kaziyye ve tasdik ihlafları konu edinilmektedir. Risale Eşref Altaş tarafından yayınlanmıştır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın sekizinci eseridir. 1264/1847-8’de istinsah edilmiştir; müstensih ve mekân isimleri kayıtlı değildir. Derkenarlar boştur.MS 647: Bir yapraklık risalede, bir şeye başlamanın üç çeşit/yolu olduğu belirtildikten sonra beş sebepten dolayı kitaba da besmele ile başlamanın gerekli olduğu tartışılmaktadır. Eserin müellifi tespit edilememiştir. Ek bilgiler:Otuz bir eserli mecmuanın dokuzuncu eseridir. 1264/1847-8’de istinsah edilmiştir. 108a boştur. 108b’de hamdele vardır. Derkenarlar boştur. MS 648: Ebu Said el-Hadimî’nin torunu Hadim Müfüsü Mehmed b. Abdullah’a ait olan risa lede “ve-ba ‘du” kelimesindeki vâv’ın anlamlarına değinilmektedir. Risalenin son tarafında ise “Tenbîh” başlığıyla ‘Hâ’ harfinin üç kısmı anlatılmaktadır. Eserin bazı kataloglarda Risâletu’l-Vâv ismiyle Ebu Saîd Hadimî’nin diğer torunu Ahmed’e izafe edildiği görülmektedir (Adana İl. H., 1134) fakat elimizdeki nüshanın ferağ kaydında eserin torun Mehmed el-Hâdîmî’ye ait olduğu açıkça belirtilmektedir.Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın onuncu eseridir. İstinsah kaydı yoktur. Derkenarlar boştur. Nüsha reddâdelidir. MS 649: Bu iki yapraklık risâlede lâm-ı ta‘rîfin (ال (kısımları ele alınmaktadır. Esere lâm-ı ta‘rîfin ahd-i hâricî, cins, istiğrâk ve ahd-i zihnî olmak üzere dört kısma ayrıldığı görüşünün meşhur olduğu ifadesiyle başlanmaktadır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın on birinci eseridir. Eserin elimizdeki nüshası son taraftan eksiktir. Nüsha reddâdelidir. MS 650: Mantık ilminde kaleme alınan bu iki yapraklık risalede kıyas konusu ele alınmaktadır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın on ikinci eseridir. Nüsha, Hafız Mehmed tarafından 1255/1839-40’ta istinsah edilmiştir. 112a’da mecmuada bulunan eserlerin künye bilgisi, Hafız Ali el-’Avnî b. İbrahim adına temellük kaydı ve 2 adet temellük mührü vardır. Derkenarlar boştur. Nüsha reddâdelidir. MS 651: Eser, bir isti‘âre şerhidir. Müellif mukaddimede kendi ismini vermeden elimizdeki bu eserin kendisine ait olan isti‘âre metninin (sutûr) yine kendisi tarafından yapılmış şerhi olduğunu kaydetmektedir. Müellifi tespit edilememiştir. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın on üçüncü eseridir. Eserin elimizdeki nüshası son taraf tan eksiktir. 117b-121a boştur. 121b’de hüviyyet’e, 122a’da kıyasa dair fevâid vardır. 122b boştur. 123a-127a’da mantık ilmine dair fevâid, 127b’de varlık mertebelerini gösteren şema ve hikmet’e dair fevâid, 128a’da 10 aklı gösteren diyagram ve Üveys’in yazdığı fevâid vardır. 128b boştur. 129a’da Seyyid Şerif’ten nakil vardır. 129b-130a boştur. 130b’de müveccihât cetveli, 131a’da Teftâzânî’nin Misbâh’ından nakil, 131b’de Saçaklızâde’nin imkân-‘âmm’a dair değerlendirmeleri bulunmaktadır. 132-134a’da mantık ilmine dair farklı kitaplardan iktibas vardır. 134b’de mahsûrâta dair cetvel, 135a-138a’da yine mantık ilmine dair fevâid, 138b’de güneş tutulmasına dair okuyucu notu, 139a-140b’de mantık ilmine dair fevâid vardır. 141a-144a boştur. 144b-148b’de Gelenbevî’nin Akâid-i Devvânî şerhinine yazdığı eserinin mufassal fihristi vardır. 149a-b boştur. 150a-152b’de hadis-i şerif ve fark lı disiplinlere dair Türkçe-Arapça fevâid vardır. 153a-157a boştur. 157b-178b’de muhtelif disiplinlere ait fevâid, şiir ve okuyucu notları bulunmaktadır.MS 652: Yedi yapraklık bu risalede aksâm-ı semâniyenin ecvef bölümünden olan/türeyen bazı kelimelerin izahı yapılmaktadır. Eserin müellifi tespit edilememiştir. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın on dördüncü eseridir. İstinsah kaydı yoktur. 185a-287a arasındaki yaprakların çoğu boştur. Yazılı olanlarda ise sırasıyla şunlar vardır: Ferâiz ve şiir, sarf ilmine dair kaideler, bazı ulemanın bibliyografisi, sarfî fevâid, İbnu’s-Sadr eş-Şirvânî’den iktibas, mektup sureti, fevâid, Osmanlı ve Fransız ölçü birimleri, cetvel, zikir ve Kur’an okumanın faziletine dair Hâdimî’den iktibas, Hâ dimî’nin kelime-i tevhit risâlesinin a yüzü ve Hâdimî’den bir başka iktibâs yer alır. MS 653: Üç yapraklık risalede vefat eden kimsenin arkasından yapılması gereken vazifeler ele alınmaktadır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın on beşinci eseridir. 290b-351b arasında farklı renkler de çoğu boş yaprak vardır. Yazılı olanlar ise aşağıdaki gibidir: eş-Şirvânî’den ik tibas, Mehmet Emin eş-Şirvânî’den iktibaslar, fevâid, yine eş-Şirvânî’den iktibas, İbnu’s-Sadreddîn’den Safer 1029/Ocak-Şubat 1620 tarihli iktibas, tefsir ve ast ronomiye dair basit şekiller ve İbnu’s-Sadr’dan iktibas, Mehmet Emin b. Sadred dîn’den iktibas, fevâid, Şeyhzâde’den nakil, mektup sureti, Arapça şiir, tevârih-i Âl-i Osman takvimi, bazı meşhur ulemaya dair takvim, kelama dair fevâid, tefsir, Mehmet Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’nın yazdığı mektup sureti, fevâid, ma‘kûlât-i ‘aşere’ye dâir fevâid, sigaranın haramlığına dair fevâid vardır. MS 654: Tütün içmenin haram olmadığını konu edinen bir risaledir. Fenkale metoduyla ya zılmış olan esere müellif, kendi zamanında kötülüklerin yaygınlaştığını, kendilerini zâhit ve nasihatçi olarak gören bazı kimselerin türediğini ve istedikleri şeye helal istemediklerineyse haram hükmü verdiklerini ve işte bu kimselerin kendilerinden başkasını doğru düzgün Müslüman olarak görmediklerini söyleyerek başlamakta ve sonrasında sigara içmenin hükmü tartışılmaktadır. Müellif eserin hemen girişinde (dîbâcede) berâetu’l-istihlâl sanatıyla tütünün helal olduğunu okuyuculara iş‘âr etmektedir. Eserin giriş yaprağında müellifin Abdu’l-ganî Nablûsî olduğuna dair okuyucu notu vardır. Fakat elimizdeki nüsha Nablûsî’ye nispet edilen es-Sulh beyne’l-İhvân fî Hükmi İbâheti’d-Duhân isimli bu eserin matbu/mahdut nüshalarıyla benzerlik göstermemektedir. Uzak bir ihtimal elimizdeki nüsha mezkûr eserin farklı bir versiyonu ya da ona öykünerek oluşturulmuş farklı bir eser olmalıdır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın on altıncı eseridir. Eserin elimizdeki nüshası son taraftan eksiktir. Derkenarlar çok az sayıda tashîh kaydının dışında boştur. Nüsha reddâdelidir.MS 655: Eserde lâm-ı târif olarak da bilinen “el-” takısının anlamlarından birisi olan ‘ahd’ üzerine durulmaktadır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın on yedinci eseridir. Eser matbudur; basım bilgileri yoktur.MS 656: Aruzun esas meselelerini tartışmaktan ziyade pratik maksatla kaleme alınmış aruza dair on altı beyitlik manzum bir eserdir. Müellifin adına nispetle bilinen eser, Osmanlı medreselerinde de okutulmuş, üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Müellif eserde delil/örnek olarak getirdiği beyitleri geleneksel Arap şiirinden vermek yerine kendi nazımlarından vermiş ve bu yaklaşımını da eserin girişinde açıklamıştır.Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın on sekizinci eseridir. Nüshada istinsah kaydı yoktur. 364a’da (nüshanın zahriyesinde) Hafız Mehmed b. İbrahim ed-Divlevî adına temellük kaydı, eserin künye bilgisi, bazı aruz vezinleri ve aruza dair fevâid vardır. Derkenarlarda ve satır aralarında haşiyeler bulunmaktadır. Bazı yapraklarda aruz daireleri yer almaktadır. Nüsha reddâdelidir.MS 657: Kur’ân-ı Kerîm’in kurallarına uygun biçimde okunmasını konu alan bilim dalında kaleme alınan meşhur bir eserdir. Müellifine nispeten Karabaş Tecvîdi diye bilinen eserde İmam Asım ve Hafs rivayetini ele almaktadır. Osmanlı medreselerinde okutulan eserin birçok baskısı yapılmıştır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın on dokuzuncu eseridir. Eserin elimizdeki nüshası matbudur. 381a boştur. 381b’de Osmanlı padişahlarının sıralı tarihi vardır. Derkenarlarda matbu haşiyeler yer alır. Reddâdelidir. MS 658: İnsanın esfel-i sâfilîn konumuna gelmesi, tevbe, ehl-i tasavvuf, zikrin şartları, ru’yetullâh, saâdet ve şekâvet, taharet, hacc gibi konuların ele alındığı yirmi dört fasıldan oluşan muhtasar bir risaledir. Eser ismi besmeleden önceki kayda göre iştir. Farklı baskıları yapılan eser Ötelerden haber ismiyle tercüme edilmiştir (bkz. Kaynakça).Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın yirminci eseridir. İstinsah kaydı yoktur. Derkenarlar boştur. Nüsha reddâdelidir.MS 659: Hakikat ehlinin âdâbını ve halis tarikatın şartlarını ele alan bir eserdir. Eserde Nakşi bendiliğin dokuz şartı olduğu kaydedilmektedir. Eser Kösec Ahmed Efendi ve Derviş zâde Mehmed Zeynelâbidîn Karamânî tarafından şerhedilmiş daha sonra Dervişzâ de’nin eseri oğlu Mehmed Münib tarafından Tuhfetü’l-Mülûk fî İrşâdi Ehli’s-Sülûk adıyla Türkçeye çevrilmiştir (İstanbul, 1268). er-Risâletü’n-Nakşibendiyye’ye Müzlif Efendi tarafından reddiye yazılmış, Hâdimî’nin talebelerinden Karamanlı Hacı Mahmud Efendi tarafından da bu reddiyeye bir reddiye yazılmıştır. Besmeleden önce (341a) eserin isminin Risâle fî hakki’t-Tevhîd olduğu notu vardır. Fakat doğrusu mukaddime ve istinsah kaydında da belirtildiği üzere er-Risâletü’n-Nakşibendiyye olmalıdır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın yirmi birinci eseridir. İstinsah tarihi/mekânı, müsten sih bilgisi yoktur. 404a-411b arasındaki yapraklarda baş tarafı eksik ve başka bir tasavvuf eserine ait yapraklar (bu yapraklara birkaç fasıldan oluşan ve seyr-i sülük ve meârif-i ilâhiyye başlıklı üçüncü bab ile başlanmaktadır) ve Şeyh Mehmet’in Bey‘atnâme’sinden iktibas ve tasavvufa dâir fevâid vardır. Derkenarlarda tashîh kayıtları yer alır. Nüsha reddâdelidir. MS 660: Mustafa b. Ebu Bekir es-Sîvâsî’nin el-Mefâtîhu’d-Deriyye fî İsbâti Kavâ‘idi’l-Arabiy ye isimli Arapça eserinin Hafız Mehmet Murad en-Nakşibendî tarafından Farsçaya yapılan tercümesidir. Eserde Emsile-i Muhtelife’nin tercümesi yapılmaktadır. Eser ismi bazı kataloglarda Kavâ‘id-i Emsile-i Fârisiyye olarak yazılıdır fakat elimizdeki nüshada eser ismi Kavâ‘id-i Fârisiyye olarak kayıtlıdır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın yirmi ikinci eseridir. Elimizdeki nüsha matbudur. Basım bilgileri yoktur. 412a’da bazı Farsça eserlerin isimleri yazılıdır. 412a’da iki tane, 412b’de bir tane temellük mührü yer alır. Derkenarlarda mahdut notlar vardır.MS 661: Mustafa b. Ebu Bekir es-Sîvâsî’nin el-Mefâtîhu’d-Deriyye fî İsbâti Kavâ‘idi’l-Dürriyye isimli Arapça eserinin Hafız Muhammed Murad en-Nakşibendî tarafından Farsça ya yapılan tercümesinin Türkçe tercümesidir. Mütercim mukaddimede kendisinin Çarşamba pazarında Damatzâde Mehmet Murat Efendi’nin yaptırdığı hangahta şeyh olduğunu ve bahsedilen yerlerde Farsça okumalar yaptıklarını ve Mefâtî hu’d-Deriyye’nin de bu okunan kitaplardan bir tanesi olduğunu belirtmektedir. Mütercim, sebeb-i tercüme olarak kaynak metnin zait bilgilerle dolu olduğunu ve mübtediler için anlamayı kolaylaştırmak için eseri Türkçeye tercüme ettiğini kaydetmektedir. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın yirmi üçüncü eseridir. Eserin elimizdeki nüshası mat budur, basım bilgileri yoktur. Bu mecmuadaki bir önceki matbu nüshanın devamı numaralandırılmıştır. 371a’da büyük ölçüde silinmiş temellük mührü vardır. Derkenarlar boştur. Reddâdelidir.MS 662: Arapçadaki isim ve fiil kalıplarını gösteren Emsile-i Muhtelife’nin Farsça şerhidir. Eser ismi 371’deki bilgiden hareketle verilmiştir. Arapçadaki isim ve fiil kalıplarını gösteren Emsile-i Muhtelife’nin Farsça şerhidir. Eser ismi 371’deki bilgiden hareketle verilmiştir. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın yirmi dördüncü eseridir. Eserin elimizdeki nüshası matbudur, 3 Ramazan 1249/14 Ocak 1834 tarihinde Şeyh Yahya Matbaası’nda basılmıştır. 383b’de yarısı bulunmayan iki temellük mührü vardır. Derkenarlar boştur. Reddâdelidir.MS 663: Arapçadaki isim ve fiil kalıplarını gösteren Emsile-i Muhtelife isimli eserin Farsça’sıdır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın yirmi beşinci eseridir. İstinsah kaydı yoktur. Derkenarlar boştur.MS 664: Farsça dilbilgisi kaidelerinin anlatıldığı bir eserdir. Müellif mukaddimede, Farsça nın lafızların manasının anahtarı mesabesinde olduğunu, himmetini âlî tutanların evvela Farsça kaidelerini öğrenmesi ve sonrasında Farsça kitapları mütalaa etmesi gerektiğini ve kendisinin de bu yüzden iş bu eseri telîf ettiğini kaydetmektedir. Eser Hafız Mehmed Murad en-Nakşibendî tarafından önce Farsçaya, ardından Türkçeye tercüme edilmiştir; Salim Erel Yazmaları’nda her iki tercümenin de birer nüshası bulunmaktadır. Bazı kataloglarda eser isminin ilk cüzü el-Mefâtîhu’d-Dür riyye şeklinde kaydedilmiştir fakat doğrusu müellifin sebeb-i tesmiyede işaret et tiği (ve elimizdeki nüshanın derkenarında da 444b belirtildiği gibi) “dürriyye” değil, kapı’ya telmihen “deriyye” olmalıdır. Ek bilgiler: tuz bir eserli mecmuanın yirmi altıncı eseridir. İstinsah kaydı yoktur. Derkenarlarda havâşî ve az sayıda minhuvât vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 665: İsra Suresi 78. Ayette geçen “dulûki’ş-şems” terkibinin şerhi yapılmaktadır. Müellif mukaddimede, imandan sonra en önemli ibadetin namaz olduğunu belirttikten sonra namazın farziyetini emreden İsra Suresi 78. ayetteki “dulûki’ş-şems”in tefsirinde farklı görüşler olduğunu ve bu görüşler arasında Allâme Bedrülmille’nin Şerhu’l-Vikâye’sindeki görüşün muteber olduğunu kaydetmektedir. Müellif, eserin telîf sebebi olarak kendisinden ismi geçen eserdeki mezkûr ayetin ilgili yerinin şerh edilmesinin istenmesini göstermektedir. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın yirmi yedinci eseridir. 1-10 Rebiulevvel 1096/5-14 Şubat 1685 Salı günü duhâ vaktinde Hande (?) Medresesi’nde istinsahı bitmiştir. Derkenarlarda matlaplar, Türkçe ve Arapça haşiyeler bulunmaktadır. Bazı yapraklarda güneşin konumuyla alakalı kırmızı mürekkeple imlâ edilmiş daireler vardır. 403b boştur. Nüsha reddâdelidir.MS 666: 19. yüzyıl Osmanlı muvakkitlerinden Gedizli Süleyman Murad Efendi’ye ait olan eserde astronomide kullanılan gözlem, ölçü ve hesap aleti olan rubu‘ tahtasının rub‘u’l-mukantarat yüzeyi ve kullanımı hakkında bir eserdir. Eser bir mukaddime ve on üç babtan oluşmaktadır. Bir sonraki eserin ferağ kaydındaki bilgiye göre (422a) her iki eserin tebyizi 1268/1851-5’de tamamlanmıştır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın yirmi sekizinci eseridir. Eserin elimizdeki nüshası matbudur. 404a, (1) “Hakkaklar Çarşısı’nda Şirket-i Hayriyye-i Sahâfiyye Dükkânında furûht olunmaktadır. el-Hâcc Hüseyin Efendi marifetiyle tab‘ olunmuştur; dükkan numarası 45,” yazmaktadır. Derkenarlarda yoğun şekilde içlerinde minhuvâtın da bulunduğu matbu haşiyeler vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 667: 19. yüzyıl Osmanlı muvakkitlerinden Gedizli Süleyman Murad Efendi’ye ait olan eserde astronomik gözlemler için kullanılan ceyb tahtası ele alınmaktadır. Eser bir mukaddime ve on iki bab üzerine tertip olunmuştur. Ferağ kaydındaki bilgiye göre (422a) eserin tebyizi 1268/1851-5’de tamamlanmıştır. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın yirmi dokuzuncu eseridir. Eserin elimizdeki nüshası matbudur. Bu eserin de bir cüzü olan mecmuanın girişinde (461a) “Hakkaklar Çarşısı’n da Şirket-i Hayriyye-i Sahâfiyye Dükkânında furûht olunmaktadır. el-Hâcc Hüseyin Efendi marifetiyle tab‘ olunmuştur; dükkan numarası 45,” yazmaktadır. Matbu nüsha İbrahim isimli müstensihin 1300/1882-3’de istinsah ettiği nüshadan tab‘ edilmiştir. 478b-479a’da (38-39. matbu sayfalar) astronomi ile alakalı iki takvim ve Türkçe bir yaprak vardır. Bu yaprakta hamdele ve salvele de bulunmaktadır.MS 668: Ebü’l-Kâsım es-Semerkandî’nin Ferâidü’l-Fevâid li-Tahkîki Me‘âni’l-İsti‘ârât’ıdır. el-Ferîde, er-Risâletü’s-Semerkandiyye gibi isimlerle de anılan eserin önsözünde isti‘ârenin tanımı, çeşitleri ve alakalarına dair belâgat kitaplarında anlaşılmasını güçleştirecek biçimde ayrıntılara yer verildiğini, bu sebeple konuyla ilgili bilgileri özlü biçimde ortaya koyduğunu ifade etmektedir. Eser, “ıkd” (gerdanlık) adı ve rilen üç bölüm içinde “feride” (tek taş, pırlanta) ismiyle on beş kısımdan oluşur. Birinci bölüm mecaz ve isti‘âre türlerine, ikinci bölüm ist‘iâre-i mekniyyeye dair ihtilaflara, üçüncü bölüm istiarede karine ve terşîhle ilgili meselelere ayrılmıştır. Eser üzerine birçok şerh ve haşiye yazıldığı gibi eser ihtisar edilip nazma da çekilmiştir. Isâmuddîn İsferâînî’nin Salim Erel Yazmaları’nda da bir nüshası bulunan şerhleri de bu çalışmalardan bir tanesidir.Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın otuzuncu eseridir. Nüshanın istinsahı Hacı Mahmut Lütfi b. Hasan el-Akşehrî tarafından 1263/1846-47’de tamamlanmıştır. Derkenar lar bir tashîh kaydı dışında boştur. Nüsha reddâdelidir. MS 669: Süt emzirmeyle alakalı bir risaledir. Müellif mukaddimede, İsmail Efendi b. İb rahim zamanında kendisinin Konstantin niyabetiyle vazifeli olduğu süreçte süt emzirmeyle alakalı birçok mesele gündeme geldiğini ve kendisinin de fıkıh kitaplarından bu meseleyi araştırdığını belirtmektedir. Konuyla alakalı kitapların en tafsilatlısının İbnu Vehbâ’nın Şerhu’l-Manzûme’sinden istifade eden el-Bahru’r Râik olduğunu belirten yazar, kendisinin bu risalede süt emzirmeyle alakalı 114 meseleyi derlediğini kaydetmektedir. Ek bilgiler: Otuz bir eserli mecmuanın sonuncusudur. Eserin elimizdeki nüshası matbudur. Derkenarlar boştur. 484a’da (1. matbu sayfa) Ereğli müftüsü Hafız Ali el-Avnî adı na temellük kaydı vardır. 431b’de aritmetik hesaplamalar vardır. Derkenarlar boştur. Reddâdelidir. Mecmuaya dair: Mecmuanın üç önemli özelliği öne çıkmaktadır. Bunlardan birincisi matbu ve mahdut nüshaların bir arada bulunduğu bir mecmua olmasıdır. İkinci özellik gerek mecmuada bulunan eserler arasında gerekse aradaki yapraklarda bulunan fevâidlerde Hâdimî’ya ait eserlerin ya da onun eserlerinden yapılan iktibaslar olmasıdır. Öte yandan otuz bir tane eser bulunan mecmuanın birinci eserinin besmele risalesi olması da ilginç bir tevafuktur. Mecmuayı derleyenin Hâdimî’ye özel bir ilgisi olduğu intibaını vermektedir ki bu intiba da mecmuanın üçüncü özelliği ile örtüşmektedir. Mecmuada bu koleksiyondaki birçok nüshanın da bir zaman sahibi olan Hafız Ali el-Avnî’nin temellük mühürleri bulunmaktadır. Keza eserler arasında bulunan bazı yapraklar da yine onun yazısına oldukça benzemektedir. Nitekim son eserin zahriyesindeki temellük kaydına göre kendisi Ereğli’de müftü olarak bulunmaktadır. Şu halde mecmua Hafız Ali el-Avnî ya da onun oğlu tarafından derlenmiş gibidir.Paper type: MS 639, 40, MS 641, MS 643, MS 644, MS 645, MS 646, MS 647, MS 648, MS 650, MS 651, MS 652, MS 653, MS 655, MS 656, MS 657, MS 658, MS 659, MS 660, MS 661, MS 662, MS 664, MS 665, MS 668 : Filigranlı, az âherli, açık renkli, ince kağıt ; MS 642 : Aherli orta kalınlıkta krem renkli kağıt ; MS 649 : Krem renkli, âhersiz, fligransız ince kağıt ; MS 654 : Filigranlı, az âherli, mavi ve yeşil renkli, ince kağıt ; MS 663, MS 666, MS 667, MS 669 : Matbu kağıtCalligraphic style: MS 639, MS 640, MS 641, MS 642, MS 644, MS 645, MS 646, MS 647, MS 648, MS 649, MS 650, MS 651, MS 652, MS 655, MS 664, MS 668 : Talik / Ta?liq script ; MS 643, MS 654, MS 656, MS 657, MS 658, MS 659, MS 660, MS 661, MS 662, MS 663, MS 666, MS 667, MS 669 : Nesih / Naskh scriptInk color: SiyahDescription of script: MS 639 : Yaprak sayısı : 1b-29b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : 85x170 mm / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 640 : Yaprak sayısı : 57a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 13 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 641 : Yaprak sayısı : 58a-59a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 20-21-8 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 642 : Yaprak sayısı : 94a-94b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 19 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm ; MS 643 : Yaprak sayısı : 96a-96b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 15 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm ; MS 644 : Yaprak sayısı : 97b-99a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 15 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 645 : Yaprak sayısı : 100b-105b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 19 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 646 : Yaprak sayısı : 106a-106b / Sütun sayısı : 1 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 647 : Yaprak sayısı : 107a-107b / Sütun sayısı : 1 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 648 : Yaprak sayısı : 109a-110a / Sütun sayısı : 1 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 649 : Yaprak sayısı : 110b-111b /Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 23. MS 650 : Yaprak sayısı : 112b-113a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 651 : Yaprak sayısı : 113b-117a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 652 : Yaprak sayısı : 178b-184b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 653 : Yaprak sayısı : 288b-290a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 654 : Yaprak sayısı : 352a-355b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 22-25 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 655 : Yaprak sayısı : 356a-363b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 15 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 656 : Yaprak sayısı : 364b-372b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 11 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 657 : Yaprak sayısı : 373b-381b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 15 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 658 : Yaprak sayısı : 382a-400b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 659 : Yaprak sayısı : 401a-403b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 23 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 660 : Yaprak sayısı : 412b-418a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 661 : Yaprak sayısı : 418b-429a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 662 : Yaprak sayısı : 429b-440b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : Değişken / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 663 : Yaprak sayısı : 441a-442b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : Değişken / Yazı alanı boyutu : 150x100 mm / Kağıt boyutu : 185x125 mm. MS 664 : Yaprak sayısı : 443a-453b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 15 / Yazı alanı boyutu : 135x70 mm / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 665 : Yaprak sayısı : 454b-460a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 135x70 mm / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 666 : Yaprak sayısı : 461b-469a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : Değişken / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 667 : Yaprak sayısı : 470b-478a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 668 : Yaprak sayısı : 480b-483b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 16 / Yazı alanı boyutu : Değişken / Kağıt boyutu : 150x210 mm. MS 669 : Yaprak sayısı : 484b-487a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 25 / Yazı alanı boyutu : 185x110 mm / Kağıt boyutu : 150x210 mm
Binding and script features: MS 607: Ebrulu kağıtla kaplı, sırtı deri kaplı karton cilt. Ön kapaktaki ebrulu kağıt kopmuş durumdadır. Tezhip özellikleri : Cetveller ve konu başlarını gösteren yerler kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.;MS 609: Tezhip özellikleri : Madde başları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.;MS 610: Tezhip özellikleri : Cetveller ve bazı kelimelerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.;MS 611: Tezhip özellikleri : Cetveller ve önemli görülen kimi kelimeler kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. 42b,43a’da fıkha dâir fevâid vardır.;MS 612: Tezhip özellikleri : Cetveller, konu başlıkları ve metinlerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.;MS 614: Tezhip özellikleri : Cetveller kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.;MS 615: Tezhip özellikleri : Cetveller kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.;MS 617: Tezhip özellikleri : Cetveller kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.;MS 618: Tezhip özellikleri : Cetveller, kaynak metinlerin üst kısımları ve konu başlıkları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir.Contents: 'Birbirinden farklı 22 adet yazmanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş ve ciltlenmiş bir eserdir (Yazma numaraları : MS 607, MS 608, MS 609, MS 610, MS 610A, MS 611, MS 612, MS 613, MS 614, MS 615, MS 616, MS 617, MS 618, MS 619, MS 619A, MS 619B, MS 619C, MS 619D, MS 619E, MS 619F, MS 619G).MS 607: Belâgat ilmine dair bu eser, Ebü’l-Kâsım es-Semerkandî’nin el-Ferîde ve er-Risâle tü’s-Semerkandiyye gibi isimlerle de bilinen Ferâidü’l-Fevâid li-Tahkîki Me‘âni’l-İs ti‘ârât adlı eserine Kul Ahmet diye bilinen Ahmed b. Muhammet b. Hıdır’ın (ö. 950/1543) yazdığı şerhtir. Kaynak metin Ferâidü’l-Fevâid risâlesi “ıkd” (gerdan lık) adı verilen üç bölüm içinde “feride” (tek taş, pırlanta) ismiyle on beş kısımdan oluşur. Birinci bölüm mecaz ve istiare türlerine, ikinci bölüm istiâre-i mekniyyeye dair ihtilaflara, üçüncü bölüm istiarede karine ve terşîhle ilgili meselelere ayrıl mıştır. Bu metin üzerine birçok şerh ve haşiye yazıldığı gibi eser ihtisar edilip naz ma da çekilmiştir. Elimizdeki eser de bu şerhlerden bir tanesidir.Ek bilgiler: Yirmi iki eserli mecmuanın birinci eseridir. Eserin elimizdeki nüshası baş taraftan ek siktir. Ia’da fıkhî fevâid ve mecmuada bulunan eserlerin künye bilgisi vardır. Ib’de hadis-i şerif vardır. IIa’da cihad hakkında derlenen hadis-i şerifler vardır. IIb boştur. IIIa boştur. IIIb’de Kul Ahmed’in Hâşiye alel-Fevâidil-Fenârîye isimli eserinin Mustafa b. Muham med tarafından 1172/1855-6’da istinsah edilmiş nüshasının son yaprağı bulunmakta dır. 1a boştur. Nüsha reddadelidir. Müstensihin reddade yazma pratiği farklıdır.MS 608: Belâgat ilmine dair bu eser, Ebü’l-Kâsım es-Semerkandî’nin el-Ferîde ve er-Risâle tü’s-Semerkandiyye gibi isimlerle de bilinen Ferâidü’l-Fevâid li-Tahkîki Me‘âni’l-İsti‘ârât adlı eserine ‘İsâmüddin el-İsferâyînî tarafından yapılan şerhtir. Kaynak metin Ferâiü’l-Fevâid risâlesi “ıkd” (gerdanlık) adı verilen üç bölüm içinde “feride” (tek taş, pır lanta) ismiyle on beş kısımdan oluşur. Birinci bölüm mecaz ve istiare türlerine, ikinci bölüm istiâre-i mekniyyeye dair ihtilaflara, üçüncü bölüm istiarede karine ve terşîhle ilgili meselelere ayrılmıştır. Bu metin üzerine birçok şerh ve haşiye yazıldığı gibi eser ihtisar edilip nazma da çekilmiştir. Elimizdeki eser de bu şerhlerden bir tanesidir Ek bilgiler: Yirmi iki eserli mecmuanın ikinci eseridir. İstinsah kaydında zaman ve mekan bil gisi yoktur. Derkenarlarda tashih kayıtları, matlaplar ismi belirtilmeksizin şerh ve haşiyelerden alıntılar vardır. Yaprakların “b” yüzlerinin üst taraflarında genellikle “el-emr” bağlamında kelâm-ı kibârlar yazılıdır. Nüsha reddadelidir.MS 609: Müellif mukaddimede semâ‘î müennes kelimeleri tespit etmenin zor olduğunu, zira bunları bilmenin bütün Arapça kelimeleri bilmeye bağlı olduğunu, bunun ise çok zor bir iş olduğunu kaydetmektedir. Buna göre kendisi işte bu risalede sema‘î müennes kelimelerin neredeyse hepsini alfebatik sıraya göre tertîb etmiştir. Ek bilgiler: Yirmi iki eserli mecmuanın üçüncü eseridir. 1224/1809-10’da Denizli’de istinsahı bitmiştir. Yaprakların b yüzünün üst tarafında kelâm-ı kibârlar yazılıdır. 25b’nin derkenarında fevâid vardır. Reddâde yoktur.MS 610: İstiâre konusunun ele alındığı risalede müellif kelimenin hakikat, mecaz ve kinaye anlamları üzerinde durduktan sonra istiareye geçmektedir. Esere on sekiz, on do kuz ve yirminci yüzyıl bilgileri tarafından şerhler yazılmış, birçok baskısı yapılan risale Şeyh Mehmed b. Mehmed Subiçevî tarafından Türkçeye tercüme edilmiştir. Ek bilgiler: Yirmi iki eserli mecmuanın dördüncü eseridir. Nüshanın istinsahı 1224/1809-10’da bitirilmiştir. Yaprakların “b” yüzünün üst tarafında kelâm-ı kibârlar yazılıdır. 44b’de istinsah kaydında yazının önemine dair Arapça beyit vardır. Derkenarlarda minhuvât vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 610A: Belâgat ilmine dair bu eser, Ebu’l-Kâsım es-Semerkandî’nin el-Ferîde ve er-Risâle tü’s-Semerkandiyye gibi isimlerle de bilinen Ferâidü’l-Fevâid li-Tahkîki Me‘âni’l-İs ti‘ârât adlı eserine ‘İsâmüddin el-İsferâyînî tarafından yapılan şerhin takrîridir. Kaynak metin Ferâidü’l-Fevâid risâlesi “ıkd” (gerdanlık) adı verilen üç bölüm için de “feride” (tek taş, pırlanta) ismiyle on beş kısımdan oluşur. Birinci bölüm me caz ve isti‘âre türlerine, ikinci bölüm isti‘âre-i mekniyyeye dair ihtilaflara, üçüncü bölüm ist‘iârede karine ve terşîhle ilgili meselelere ayrılmıştır. Bu metin üzerine birçok şerh ve haşiye yazıldığı gibi eser ihtisar edilip nazma da çekilmiştir. Gözü büyükzâde’nin bu eserinin İstanbul’da iki baskısı yapılmıştır (1266, 1274). Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın beşinci eseridir. Nüshanın istinsahı Ali b. Mehmet Nuri tarafından 4 Ramazan 1252/13 Aralık 1836’da bitmiştir. 60b-61a’da fıkha dâir fevâid vardır. İstinsahın sabık müftünün medresesinde bittiği belirtilmektedir. Yaprakların b yüzünün üst tarafında kelâm-ı kibârlar yazılıdır. Derkenarlar boştur. Nüsha reddâdelidir. MS 611: Ebu Sâîd Hâdimî’nin fıkıh usulünden kaleme aldığı Mecâmi’u’l-Hakâik üzerine Mustafa Hulsi Güzelhisari\'nin yazdığı Menafi\'u-d-dekaik fi şerhi Mecami\'l-hakik isimli şerhin hatime kısmının haşiyesidir.. Elimizdeki eserde Mecelle-i Ahkam-i Adliyye\'nin önemli kaynaklarından olan kavaid-i külliyesinin haşiyesi yapılmaktadır.Ek bilgiler: Yirmi iki eserli mecmuanın altıncı eseridir. Kaynak metin Mecamiu‘l-Hakâik Mus tafa Hulûsi Güzelhisârî tarafından Menâfiʿu’d-Dekâʾiḳ fî Şerhi Mecâmiʿu’l-Hakâʾik adıyla şerhedilmiş (İstanbulContents: 1273Contents: 1308; KahireContents: 1288)Contents: Şirvanlı Ahmed Hamdi Efendi tarafından ise Levâm‘iu’d-Dekâik fî Tercemeti Mecâmiu’l-Hakāik adıyla Türkçeye tercüme edilmiştir.MS 612: Ahmed el-Mevlevî tarafından kaleme alınan bu eser mecaz ve mecazın kısımlarına dair olupContents: Molla ‘Isâmuddîn’in yazdığı Farsça risâlenin Arapça tercümesidir. Müter cim mukaddimede eseri tercüme ederken kaynak metnin kurgusuna sadık kaldığını belirtmektedir. Buna göre eser bir mukaddimeContents: bir cund ve bir sâka’dan oluşmakta dır. Mukaddime ise üç tâif’ten ibarettir. Eserin ismi ferağ kaydındaki (96a) “er-Risâle tü’l-‘Isâmiyye” ibaresinden yola çıkılarak takdir edilmiştir. Mecmuanın Ia yaprağında ise eserden “Risâle-i mergûbe fî beyâni’l-mecâz ve aksâmihîContents: ” kaydı bulunmaktadır.Yirmi bir eserli mecmuanın yedinci eseridir. Elimizdeki nüsha matbudur. Eser 1256/1840-1 yılında Mektebe-i Harbiye-i Sultaniyye Matbaası’nda basılmıştır. 138b boştur.MS 613: Kitapların başında yer alan hamdele’ye dair konular ele alınmaktadır. Müellif mukaddimede eserlere besmele ile başlamının Kur\'an\'a uymak (iktida)Contents: hadise tabi olmak (imtisal) ve müelliflerin geleneklerini sürdürmek (icma) olduğunu belirtmektedir. Risalede talebe vurgusu dikkat çekmektedir. Müellif kendisini takdim ederken talebeler arasında Gözübüyükzade diye bilindiğini belirtmekte ve risaleyi (derin muhakemeli kimselerin ferasetini artırmanın yanında) talebelere bir tezkire olması için kaleme aldığını kaydetmektedir. Risale Gözübüyükzade\'nin "Hamddele" ve "Tasliye" risaleleri ile beraber Mecmu\'atü\'l-Kava\'id isimli mecmuada yayınlanmıştır. Gözübüyükzade\'nin içlerinde elimizdeki besmele risalesi de olmak üzere otuz risalesi tercüme edilerek Hilmi Ziya Ülken\'in risalelerinin özetini ve değerlendirmesini ihtiva eden bir ön sözüContents: yazarın eserlerinin listesi ve medresesinin krokisi eklenerek Risâle fî hakki’l-besmele (Besmele Risâlesi) adıyla tekrar yayımlanmıştır.Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın sekizinci eseridir. İstinsah kaydı yoktur. Sadece 121b ve 122b’nin derkenarında fevâid vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 614: Kitapların başında yer alan hamdelenin hükmü ele alınmaktadır. Müellif esere hamd ile şükrün tariflerini yaparak başlamaktadır. Eserde ‘IsâmContents: Seyyid ŞerifContents: Kul Ahmed gibi yazarlara atıf yapılmaktadır. Gözübüyükzâde’nin bu risalesi Mecmû ‘atü’l-Kavâ ‘id isimli mecmuada yayınlanmıştır. Daha sonra otuz risâlesi tercüme edilerek Hilmi Ziya Ülken’in risâlelerin özetini ve değerlendirmesini ihtiva eden bir ön sözüContents: yazarın eserlerinin listesi ve medresesinin krokisi eklenerek Risâle fî Hakki’l-Besmele (Besmele Risâlesi) adıyla tekrar yayımlanmıştır. Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın dokuzuncu eseridir. Nüshada istinsah kaydı yoktur.Derkenarlarda minhuvât vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 615: Kitapların başında yer alan tasliyenin (salvele) hükmü ele alınmaktadır. Müellif eseri talebe ve hocalarının kendisine yapacakları duaya vesile olması için kaleme aldığını belirtmektedir. Gözübüyükzâde’nin bu risalesi Mecmû ‘atü’l-Kavâ ‘id isimli mecmuada yayınlanmıştır. Daha sonra otuz risâlesi tercüme edilerek Hilmi Ziya Ülken’in risâlelerin özetini ve değerlendirmesini ihtiva eden bir ön sözüContents: yazarın eserlerinin listesi ve medresesinin krokisi eklenerek Risâle fî Hakki’l-Besmele (Besmele Risâlesi) adıyla tekrar yayımlanmıştır. Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın onuncu eseridir. İstinsah kaydı yoktur. Derkenarlarda tashih kayıtları ve minhuvât vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 616: Bir buçuk varaklık bu risalede konuşmanın (ve yazının) başında besmele-hamdele-tasliden sonra yer alan“Emmâ ba’d” terkibine ele almaktadır. Müellifi fasl-ı hıtab diye de bilinen “Emmâ ba’d”2ın iktidabContents: tehallus ve tehallusa yakın iktibad olmak üzere üç kısma ayrıldığını belirterek esere başlamaktadır. Ek bilgiler: . Yirmi bir eserli mecmuanın on birinci eseridir. Nüshada istinsah kaydı yoktur. Derkenarlarda minhuvât ve tashîh kayıtları vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 617: Bu iki varaklık risalede kitapların başında bulunan İsm-i İşaretlerden olan “Hâzihî” kelimesi alınmaktadır.Ek bilgiler: Mecmuanın on ikinci eseridir. İbrahim b. Mehmed tarafından istinsah edilmiştir. Derkenarlarda minhuvât vardır. Nüshada reddâde yoktur.MS 618: Bir ilmi öğrenmeye başlayacak olan kimsenin bilmesi gereken bazı şeylerin konu edilfiği bir varaklık risalede ruus-i semaiyye\'den sadece üç tanesi ele alınmaktadır. Müellif ferağ kaıdında bu durumu ruus-i semaiyyenin fazla bilinmediği/yaygın olmadığı gerekçesiyle izah etmektedir. Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın on üçüncü eseridir. İstinsah kaydı yoktur. 147a’da mü nazaraya dair fevâid vardır. 147b-148b boştur.MS 619: Bu bir buçuk yapraklık risalede hurûf-i hecâiyyeden bâ harfinin anlamları ele alınmaktadır. Bu risalenin sonunda eserin Hadimî Ahmed Efendi’nin takriri ol duğu ve onun talebelerinden İstanbul’da müderris Mehmed Rıfkî Karamânî’ye istinsah ettirildiği kaydedilmektedir (istinsah siparişini kimin verdiği kayıtlı de ğildir). Bu kayıttaki bilgiden yola çıkılarak risale Hâdimî Ahmed Efendi’ye isnad edilmiştir. Ek bilgiler: irmi bir eserli mecmuanın on dördüncü eseridir. Risaleden sonra muhtelif konularda fevâidlerin dercedildiği on yaprak vardır. Bunlar için ayrıca katalog kaydı tutulmamıştır. 150b-161b arasında sırasıyla şu fevaid vardır. Lâm-ı tarifin dört anlamına dair Musa el-Buhârî’den alıntıContents: “Keyfe”nin kullanıldığı beş farklı yere dair fevâidContents: “An” “Fâ-i fasîha” ve “Dûn” kelimelerine dair fevâidContents: “TâretenContents: ” “Tenbîh” ve “Hakîkat” lafızlarına dair fevâidContents: usul ve meânîye dair fevâidContents: Teftâzânî ve Seyyid Şerif’ten nakilContents: usul ve mantığa dair fevâidContents: şibh-i fiilContents: âlem hadistir önermesi ve “Hakîkatu’ş-şey”e dair fevâidContents: tefsirContents: “İyyâhu” kelimesi ve ilmin cüzlerine dair fevâidContents: iştikaka dair fevâidContents: isnâdu’l-fiil’e dair fevâidContents: Devvânî’den naklen isim-kitap ilişkisine dair fevâidContents: kitap isimleri ve kitap bölümlerine dair var olan otuz bir ihtimale dair fevâidContents: “LafızContents: manaContents: nakışContents: idrak ve meleke”nin birbirleriyle kombinasyonuna dair fevâid vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 619A: Lam-ı tarifin (ال) anlamlarını konu edinen bir risaledir. Müellifin ismi 151b\'de kaydında verieln bilgiden yola çıkılarak tespit edilmiştir. MüellifContents: meşhur Osmanlı alimi Ebu Said-el Hadimi\'nin torunun olmalıdır.Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın on beşinci eseridir. 145a’da minhuvât vardır. 163b-174b arasında sırasıyla şunlar vardır: Mukasseme dair Gelenbevî’den nakilContents: ‘Vâv’ın an lamlarına dair fevâidContents: “İmmâ”nın üç kısmına dair fevâidContents: kitab-bab-fasıl ilişkilerine dair fevâidContents: tazmin meselesine dair fevâidContents: mazi fiile dair fevâidContents: vaz‘-mevzû‘ ilişki sine dair fevâidContents: kinâye-mecaza dair fevâid vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 619B: Hâsıl-ı mastara dair dört yapraklık bir risaledir. Müellif risalede mastarların yapı sınıContents: ism-i fail ve ism-i mef‘ûlün farklarını farklı disiplinlerden örnek vererek açık lamaktadır. Eserin müellifi mukaddimedeki bilgiden yola çıkılarak tespit edilmiş tir. Müstensih müellifin hâsıl-ı mastara dair bu görüşlerini Mutavvel Haşiyesi’nde Hasan Çelebi’nin naklettiğini belirtmektedir. Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın on altıncı eseridir. İstinsah kaydı yoktur. Derkenarlar da az sayıda okuma notları vardır. Nüsha reddâdelidir. 176a-b’de mastar ile ism-i mastar arasındaki farka dair fevâid vardır.MS 619C: Risale “Ve Emmâ beyânuhûContents: ey ta‘kîbu’l-musnedi ileyh…” cümlesinin bileşenleri hakkında on soru cevaptan oluşmaktadır. Eserin müellifi istinsah kaydındaki bilgiden hareketle tespit edilmiştir. Eser Osmanlı ilmiyesindeki mülazım/müderrisler için hazırlanan/hazırlatılan imtihan risalelerinden olmalıdır. Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın on yedinci eseridir. Eserin elimizdeki nüshası son taraftan eksiktir. Müstensihin ifadesine göre kendisiyle müellif arasında hoca-talebe ilişkisi vardır. 180b-188b arasında şu fevaid vardır: “Vâsıta” hakkında fevâidContents: mecazın kısımlarına dair fevâid/şemaContents: isti‘âreye dair fevâidContents: “Vâsıtaya” dair fevâid vardır; askeri sınıfa ve bunlardan vergi alınamayacağına dair Türkçe fevâid ve Arapça fetva suretleri vardır. Derkenarda tashih kayıtları vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 619D: Hafız Ahmed olmalıdır. Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın on sekizinci eseridir. 192a-193a’da müfretlerdeki fesahatte yirmi üç meselenin ele alındığı yapraklar vardır. Derkenarlarda tashîh kayıtları vardır. Nüsha reddâdelidir. MS 619E: Osmanlı ilmiye teşkilatında bir tür olan imtihan risalelerinden birisidir. Risalede Sekkâkî’nin Miftâhu’l-ʿulûm’unun belâgatla ilgili bölümü için Hatîb el-Kazvînî’nin kaleme aldığı Telhîsü’l-Miftâh üzerine Teftâzânî tarafından yazılan şerhin (el-Mutavvel) müsnedi ileyh bahsinde geçen “Ve Emme’l-‘atfuContents: ey ca‘lu’ş-şey’i ma‘tûfen‘ale’l-müsnedi ileyhi” diye başlayan ibareler üzerinden talebelere sorulan on soru-cevap vardır. Müellif eserin girişinde bu risale için okuyanların kendisine bir teşekkür etmesi gerektiğini kaydetmektedir. Müellifin ismi 193a ve 193b’deki nottan yola çıkılarak tespit edilmiştir. Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın on dokuzuncu eseridir. Derkenarlarda tashih kayıtları vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 619F: Bu risale de bir önceki risale gibi imtihan risalesidir. Sekkâkî’nin Miftâhu’l-ʿulûm’unun belâgatla ilgili bölümü için Hatîb el-Kazvînî’nin kaleme aldığı Telhîsü’l-Miftâh’ın müsned-i ileyh bahsinde “Ve aslu-l-hitâbi en yekûne li-mu‘ayyeninContents: ” diye başlayan ibareler üzerinden on dört soru-cevap bulunmaktadır. Risalenin müellifi tespit edilememiştir. Fakat risalenin mukaddimesindeki tavır Münib Efendi’ye ait olan bir önceki eserin mukaddime ve ferağ aydına çok benzemektedir. Şu halde bu eserin müellifi de Münib Efendi olabilir Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın yirminci eseridir. Derkenarda tashih kayıtları vardır. Nüsha reddâdelidir.MS 619G: Osmanlı ilmiye teşkilatında bir tür olan imtihan risalelerinden birisidir. Risa lede Sekkâkî’nin Miftâhu’l-ʿUlûm’unun belâgatla ilgili bölümü için Hatîb el Kazvînî’nin kaleme aldığı Telhîsü’l-Miftâh üzerine Teftâzânî tarafından yazılan şerhin (Muhtasaru’l-Me‘ânî) “el-Bâbu’l-evvelContents: Ahvâlu’l-isnâdi’l-haberîContents: ” diye başlayan ibareleri üzerinden kaleme alınan soru-cevap risalesidir. Risalede soru ve cevap kelimeleri yerine “Kâle-Kulnâ” formu kullanılmaktadır. Risalenin müellifi tespit edilememiştir. Ek bilgiler: Yirmi bir eserli mecmuanın yirmi birinci eseridir. 201a-212a arasında muhtelif di siplinlere ait fevâid ve Mîr Ebu’l-FethContents: HayâlîContents: KefevîContents: Hasan ÇelebiContents: MutavvelContents: Sıhâh gibi müellif ve eserlerden nakiller bulunmaktadır. Derkenarda tashih kayıtları var dır. Arka kapak içinde Türkçe beyit vardır. Nüsha reddâdelidir. Mecmuaya dair: Farklı renkte kâğıtlarContents: farklı müstensihlerContents: farklı disiplinlerle karma bir mecmuadır. Hacimce küçük risalelerden oluşan mecmuaContents: metinden ziyade risaleler mecmuasıdır ve lokal konular hakkında yazılan küçük risalelerden oluş maktadır. Mecmuada dikkati çeken üç şey: GözübüyükzâdeContents: el-Ferîde ve imtihan risaleleridir. Mecmuada Ebu’l-Gözübüyükzâde’nin yedi risalesiContents: Kâsım es-Semer kandî’nin el-Ferîde adlı eseri üzerine yazılan üç farklı şerh ve beş imtihan risale si bulunmaktadır. Mecmua yazma eser kültürü açısından güzel bir örneğe de ev sahipliği yapmaktadır. Mecmuadaki sekizContents: dokuzContents: on ve on birinci nüshada istin sah kaydı yoktur; fakat bunların hepsinin aynı müstensih tarafından yazıldığı çok açıktır. Zira kâğıtContents: yazı karakteri ve derkenar atma biçimi bu durumu teyit eder. Nitekim aynı kâğıtContents: yazı ve yazma pratiği ile on ikinci nüshanın istinsah kaydında karşımıza İbrahim b. Mehmed çıkmaktadır. Şu halde her ne kadar ismini yazmasa da bahsedilen diğer nüshaların müstensihinin de İbrahim b. Mehmed olduğunu söylemek mümkündür.'Paper type: MS 607, MS 608, MS 609, MS 610, MS 611, Ms 612: Âherli, fligranlı, orta kalınlıkta krem renkli kağıt;MS 613: Pembe renkli matbu kağıt; MS 614: Âherli, fligranlı, orta kalınlıkta krem renkli kağıt; MS 615, MS 616, MS 617, MS 619: Pembe renkli kağıtCalligraphic style: MS 607, MS 609, MS 610: Nesih / Naskh script;MS 608, MS 611, MS 612, MS 613: Talik / Taʿlīq script;MS 614, MS 615, MS 616, MS 617, MS 618, MS 619: Nestalik / Nastaʿliq scriptInk color: SiyahDescription of script: MS 607: Yaprak sayısı : III+1b-12b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 17 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 608: Yaprak sayısı : 13b-37a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 15 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 609: Yaprak sayısı : 37b-39b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 12,15,12 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 610: Yaprak sayısı : 39b-44b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 15 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 610A: Yaprak sayısı : 47a-60a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 23 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 611: Yaprak sayısı : 61b-96a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 23 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 612: Yaprak sayısı : 99b-138a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 21 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 613: Yaprak sayısı : 139b-141a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 20 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 614: Yaprak sayısı : 141b-142b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 20, 21, 12 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 615: Yaprak sayısı : 142b-143b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 8, 21, 15 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 616: Yaprak sayısı : 143b-144b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 4, 21, 18 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 617: Yaprak sayısı : 144b-145a / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 3, 21, 20 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 618: Yaprak sayısı : 146b-146b / Sütun sayısı : 1 / Satır sayısı : 20, 12 / Yazı alanı boyutu : 165x90 mm / Kağıt boyutu : 215x150 mmMS 619: Yaprak sayısı : 150b-151b / Sütun sayısı : 1 MS 619A: Yaprak sayısı : 162a-163b / Satır sayısı: 21 /Sütun sayısı : 1 MS 619B: Yaprak sayısı : 174b-176a /Sütun sayısı : 1 MS 619C: Yaprak sayısı : 177a-180a / Satır sayısı: 21 /Sütun sayısı : 1 MS 619D: Yaprak sayısı : 189a-191b / Satır sayısı: 21 /Sütun sayısı : 1 MS 619E: Yaprak sayısı : 193b-195b / Satır sayısı: 20 /Sütun sayısı : 1 MS 619F: Yaprak sayısı : 196a-197b / Satır sayısı: 21 /Sütun sayısı : 1 MS 619G: Yaprak sayısı : 197b-200b / Satır sayısı: 21 /Sütun sayısı : 1